Αρχαία Θεσσαλία
* Του Κων/νου Αθ. Οικονόμου

Πρώτος ιερός πόλεμος:
Οι Θεσσαλοί τιμωρούν την αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας τους στη Δελφική Αμφικτυονία

ΓΕΝΙΚΑ: Ο πρώτος ιερός πόλεμος(1) ήταν ο πρώτος από μία σειρά πολέμων που έγιναν
κατά την αρχαιότητα με σκοπό τον έλεγχο του Μαντείου των Δελφών. Επικρατέστερη χρονική περίοδος διεξαγωγής του πολέμου θεωρείται το χρονικό διάστημα από το 595 έως το 585 π.Χ.. Ο πόλεμος διεξήχθη ανάμεσα στην ευρύτερη συμμαχία των Θεσσαλών με τους Σικυώνιους και τους Αθηναίους,εναντίον της φωκικής πόλης Κίρρας. Αφορμή για το ξέσπασμα του πολέμου αποτέλεσε το γεγονός πως οι κάτοικοι της Κίρρας παρενοχλούσαν τους προσκυνητές του μαν-
τείου των Δελφών. Τα βαθύτερα αίτια του πολέμου όμως βρίσκονταν στις φιλοδοξίες
των Θεσσαλών να επικρατήσουν οριστικά στη Φωκίδα και να ελέγξουν το πλουσιότατο μαντείο των Δελφών, ενώ οι Σικυώνιοι είχαν στόχο να απαλλαγούν οριστικά από τους Κιρραίους πειρατές που δρούσαν στον Κορινθιακό κόλπο και είχαν εξελιχθεί σε απειλή γι’ αυτούς.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Προς τα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. Οι Θεσσαλοί είχαν εξελιχθεί σε μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του ελλαδικού χώρου. Έχοντας ήδη άνετα επικρατήσει στα γειτονικά κράτη των Μαλιέων, των Αινιάνων,προς Νότον, τον Περραιβών προς Βορράν και των Δολόπων προς τη Δυση, είχαν εξασφαλίσει τον έλεγχο του Δελφικού Συμβουλίου και ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσουν τη Δελφική Αμφικτυονία, για δικούς τους σκοπούς, χάρις και στον πλειοψηφικό αριθμό των ιερομνημόνων που είχαν. Κύριο εμπόδιο για τον έλεγχο του ίδιου του μαντείου αποτελούσαν οι Φωκείς που διατηρούσαν την αυτονομία τους. Λίγο πριν το ξέσπασμα του πολέμου οι μόνες φωκικές πόλεις που δεν είχαν ακόμα υποταχθεί στους Θεσσαλούς ήταν η Κρίσα και το επίνειό της, η Κίρρα. Η Κίρρα ήταν το κοντινότερο λιμάνι στους Δελφούς, οπότε λογικά οι προσκυνητές που κατευθύνονταν στους Δελφούς μέσω της θάλασσας κατέληγαν στο λιμάνι της πόλης.
Φαίνεται πως την περίοδο αυτή οι Κιρραίοι απαιτούσαν χρήματα ως διόδια, που συχνά τα αποσπούσαν εκβιατικά, από τους προσκυνητές, που διέρχονταν από την πόλη τους με σκοπό να πάνε στο δελφικό Μαντείο. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε αφορμή για να κηρύξει η Δελφική αμφικτυονία τον πόλεμο στους Κιρραίους. Με τους Θεσσαλούς συμμάχησαν οι Σικυώνιοι οι οποίοι στόχευαν να απαλλαγούν από τους Κιρραίους πειρατές που δρούσαν στα ανοιχτά της πόλης τους και στον ευρύτερο Κορινθιακό κόλπο. Την συμμαχία αυτή ακολούθησαν και οι
Αθηναίοι.
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ: Για τα γεγονότα του πολέμου υπάρχουν λιγοστές αρχαίες πηγές που δεν συμφωνούν απόλυτα μεταξύ τους. Σημαντικότερες πηγές είναι η αναφορά του κατά 8 αιώνες(!) μεταγενέστερου Παυσανία,οι αναφορές που γίνονται στον εξίσου χρονικά απέχοντα Στράβωνα, στον Διόδωρο το Σικελιώτη, αλλά και αποσπασματικές πληροφορίες από ένα έργο του ρήτορα Αισχίνη.
Από τις πηγές αυτές πληροφορούμαστε, ή μάλλον εικάζουμε, πως ο πόλεμος διήρκεσε δέκα έτη. Αρχηγός των Θεσσαλών ήταν ο Ευρύλοχος, από την ονομαστή Λαρισαϊκή οικογένεια ταγών των Αλευάδων. Οι Σικυώνιοι είχαν επικεφαλής τους τον Τύραννο Κλεισθένη, από τη  Ορθογοριδαϊκή δυναστέια της πόλης, ενώ οι Αθηναίοι τον γνωστό μας Σόλωνα. Η Κίρρα πολιορκήθηκε από στεριά  και την θάλασσα και τελικά υπέκυψε όταν οι πολιορκητές δηλητηρίασαν τις πηγες που τροφοδοτούσαν με νερό την πόλη με κάποιο δηλητήριο που οι σύμμαχοι παρήγαν από το δηλητηριώδες φυτό ελλέβορο. Οργανωτής αυτού του σχεδίου φαίνεται πως ήταν ο Κλεισθένης της Σικυώνας αλλά, κατά τον Παυσανία, ιθυνων νους ήταν ο Αθηναίος Σόλων. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή η Κίρρα πολιορκήθηκε κατά τα έτη 592-590 π.Χ. Ο
αποκλεισμός από τη θάλασσα που επέβαλε ο στόλος των Σικυώνιων στους Κιρραίους
τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν την πόλη και να οχυρωθούν στο όρος Κίρφη, ακριβώς πάνω από την πόλη, κοντά στη θέση της Φωκικής πόλης Εχεδάμειας. Μετά από αντίσταση μερικών χρόνων υπέκυψαν τελικά.
ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ: Οι συνέπειες του πολέμου ήταν να καταστραφεί η πόλη Κίρρα,
πιθανόν δε και η Κρίσα. Η πόλη των Δελφών έγινε ανεξάρτητη και παραχωρήθηκε σε αυτή
το Κρισαίο πεδίον [ο γνωστός μας κάμπος της Άμφισσας], το οποίο χαρακτηρίστηκε ιερό.
Σε αυτή την κοιλάδα δεν επιτρέπονταν ούτε καλλιέργεια, ούτε κτίσιμο πόλης. Επιτρέπονταν μόνο στους λειμώνες της ποίμνια προβάτων και αγέλες βοών προς ευκολία των προσκυνητών για την αγορά και την θυσία των προς τον θεό. Από τότε οι εορτές προς τιμήν του Απόλλωνα (Πύθια) έγιναν πυκνότερες και μεγαλοπρεπέστερες. Οι Θεσσαλοί κυριάρχησαν στη Φωκίδα και παρέ-
μειναν κύριοι της περιοχής για είκοσι ακόμα χρόνια μέχρι να ηττηθούν από τους Βοιωτούς και να αποσυρθούν τελικά και από τη Φωκίδα. Παράλληλα, μετά την ήττα τους οι Φωκείς ενίσχυσαν τους δεσμούς τους σε τοπικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσουν από κοινού τους Θεσσαλούς στη μάχη της Υάμπολής το 510 π.Χ. όπου επικράτησαν και απαλλάχτηκαν από την απειλή των Θεσσαλών.
ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ: 1. “ Ἔστι γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸ Κιῤῥαῖον ὠνομασμένον πεδίον καὶ λιμὴν ὁ νῦν ἐξάγιστος καὶ ἐπάρατος ὠνομασμένος. Ταύτην ποτὲ τὴν χώραν κατῴκησαν Κιῤῥαῖοι καὶ Κραγαλίδαι,γένη παρανομώτατα, οἳ εἰς τὸ ἱερὸν τὸ ἐν Δελφοῖς καὶ περὶ τὰ ἀναθήματα ἠσέβουν,
ἐξημάρτανον δὲ καὶ εἰς τοὺς Ἀμφικτύονας.
Ἀγανακτήσαντες δ’ ἐπὶ τοῖς γιγνομένοις μάλιστα μέν, ὡς λέγονται, οἱ πρόγονοι οἱ ὑμέτεροι, ἔπειτα καὶ οἱ ἄλλοι Ἀμφικτύονες, μαντείαν ἐμαντεύσαντο παρὰ τῷ θεῷ,τίνι χρὴ τιμωρίᾳ τοὺς ἀνθρώ πους τούτους μετελθεῖν”. [Αισχίνης, Κατά Κτησιφώντος]
2. “ Αὕτη μὲν οὖν συμμένει, ἡ δὲ Κίρρα
καὶ ἡ Κρῖσα κατεσπάσθησαν, ἡ μὲν ὕστερον
ὑπ´ Εὐρυλόχου τοῦ Θετταλοῦ κατὰ τὸν
Κρισαῖον πόλεμον”. [Στράβων, Γεωγραφι-
κά, βιβλίο 9,3.
3. “εὑρέθη δὲ καὶ ἕτερον τῷ Σόλωνι σόφισμα ἐς τοὺς Κιῤῥαίους: τοῦ γὰρ Πλείστου τὸ ὕδωρ ῥέον διὰ ὀχετοῦ σφισιν ἐς τὴν πόλιν ἀπέστρεψεν ἀλλαχόσε ὁ Σόλων. καὶ οἱ μὲν πρὸς τοὺς πολιορκοῦντας ἔτι ἀντεῖχον ἔκ τε φρεάτων καὶ ὕδωρ τὸ ἐκ τοῦ θεοῦ πίνοντες: ὁ δὲ τοῦ ἐλλεβόρου τὰς ῥίζας ἐμβαλὼν ἐς τὸν Πλεῖστον, ἐπειδὴ ἱκανῶς τοῦ φαρμάκου τὸ ὕδωρ ᾔσθετο ἔχον, ἀπέ-
στρεψεν αὖθις ἐς τὸν ὀχετόν. καὶ—ἐνεφορήσαντο γὰρ ἀνέδην οἱ Κιῤῥαῖοι τοῦ ὕδατος [καὶ] οἱ μὲν ὑπὸ ἀπαύστου τῆς διαῤῥοίας ἐξέλιπον οἱ ἐπὶ τοῦ τείχους τὴν φρουράν.” [Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις,Φωκικά].
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ιστορία του ελληνικού έθνους, εκδοτική Αθηνών, Β΄τόμος σελ 237.
www.Arxaiologia.gr Άρθρο της Κατερίνας Τυπάλδου-Φακίρη

* Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ.Λάρισας, συγγραφέας
konstantinosa.oikonomou@gmail.com //www.scribd.com/oikonomoukon
(1)Συνολικά καταγράφονται τρεις ιεροί πόλεμοι. Στον Β΄ Ιερό πόλεμο [449-448 π.Χ.], η Θεσσαλία δεν συμμετείχε, ενώ στον Γ΄ Ιερό πόλεμο [356-346 π.Χ.], η Θεσσαλία δέχθηκε την επίθεση των Φωκαίων υπό τον Ονόμαρχο.

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Αποκριές του 1902 στη Λάρισα

Η σημερινή εικόνα λόγω του εορτασμού της Αποκριάς είναι επίκαιρη. Παρουσιάζει τη συγκέντρωση ομάδων καρναβαλιστών στην Κεντρική πλατεία (Θέμιδος τότε). Η φωτογραφία είναι πολυπρόσωπη και με τη σχετική ανάλυση και μεγέθυνση παρατηρεί κα-
νείς μασκαράδες, οργανωμένους κατά ομάδες, ανάμεσα σε ένα πολυποίκιλο πλήθος περίεργων ατόμων (στρατιωτικοί, παιδιά, αστικές οικογένειες της πόλεως, χωρικοί, κ.λπ.). Προέρχεται από το φωτογραφικό
αρχείο του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας, είναι σπάνια και στην πίσω πλευρά τηςέχει τον εξής υπομνηματισμό από τον Γεώργιο Γουργιώτη.
«Στην κεντρική Πλατεία με καρναβάλια, περί το 1890.Γιορτή της Τράτας κατά την κ. Όλγα Καρύδα». Έπειτα από σχετική έρευνα στον Τύπο αυτής της περιόδου διαπιστώθηκε ότι γιορτές καρναβαλιού με ομάδα να υποδύεται την «Τράτα», κατ’ εξοχήν θαλασσινή απασχόληση, έγιναν στη Λάρισα μόνο στις Αποκριές του 1902. Ο δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδος «Μικρά» Θρασύβουλος Μακρής, καταγράφοντας τις προσωπικές αναμνήσεις του από
την παλιά Λάρισα, έγραφε σχετικά το 1947:
«Κατά το έτος 1902, ενεργεία του σεβαστού μας φίλου κ. Ιωάννου Άρτη, νεαρού τότε αξιωματικού του Ιππικού, συνεστήθη Κομιτάτον από τους Κ. Π.Οικονομίδην δικηγόρον, Μιχ. Τσόγκαν διευθυντήν της συναδέλφου εφημερίδος «Σάλπιγγος», Κων. Δημητρακόπουλον γραμματέα της Επιτροπής των Στεφανοβικείων κτημάτων, Γεωργ. Στυλ. Παπαγεωργίου
βιομήχανον και Κωνστ. Χρ. Κατσαούνην τραπεζίτην[1], το οποίον διεξήγαγε τας Απόκρεω αθηναϊκώτατα.
Δια χρηματικών προσφορών πολλών συμπολιτών και γενναίας του Δήμου χορηγήσεως, κατεσκευάσθη εις την Kεντρικήν πλατείαν εξέδρα, υπερπληρωθείσα κόσμου (το εισιτήριον ήτο 50 λεπτά κατ’ άτομον),προ του οποίου – προηγηθέντος του άρματος της Βασιλίσσης των Απόκρεω – παρήλασαν πολυποίκιλες μασκαράτες, ενώ ο χαρτοπόλεμος (δια πρώτην φοράν εις την Λάρισαν εμφανισθείς) εμαίνετο κυριολεκτικώς. Από τις μασκαράτες διεκρίθησαν: η Τράτα
με τα ζωντανά της ψάρια[2] των αδελφών Σαρίμβεη,η Ανατολή του Ηλίου του αμαξοποιού Χρήστου Κάρπου, το αεροπλάνον Σάντο Δουμών[3] του Χρ. Μαργαρίτου ή Γιαμπουρλούκα, το μενεξεδένιο μόνιππον αμαξάκι του ωραιοφίλου (μερακλή) Ίχσανβέη, ο Προμηθεύς επί του Καυκάσου ενός υδροχρωματιστού και επιγραφοποιού Αργύρη και η Άσπλαχνη Μάννα
(συμβολική παράστασις της Θεσσαλίας, εγκαταλειφθείσης υπό της μητρός Ελλάδος) του μακαρίτου Γεωργ. Αθ. Λάμπρου, εν Ιταλία προ τριετίας κατά την ομηρίαν του (1944)θανόντος.
Ο χαράσσων τας γραμμάς ταύτας παρήλασε προ της Ελλανοδίκου Επιτροπής με …τεραστίαν κερασφόρον κεφαλήν, επί του μετώπου της οποίας ήτο χρυσοίς γράμμασιν η επιγραφή «Τα μεγαλείτερα προσόντα». Η Επιτροπή εβράβευσε δια σεβαστών χρηματικών ποσών τας ανωτέρω μασκαράτας, ο διευθυντής όμως της Αστυνομίας (ταγματάρχης του πεζικού Γ. Ξυράφης)[4] συνέλαβε τον δράστην της τελευταίας αυτής μασκαράτας και δια την θρασύτητά
του τον ωδήγησεν εις το κρατητήριον, όπου και …απόκρεψε»[5]
Ο φωτογράφος στάθηκε σε κάποιο παράθυρο του άνω ορόφου των πρώτων δικαστηρίων της Λάρισας.Το Θέμιδος Μέλαθρον όπως ήταν η επίσημη ονομασία του, ήταν ένα θαυμάσιο νεοκλασικό τουρκικό κτίριο του 1876, κτισμένο στη βορειοδυτική γωνία της κεντρικής Πλατείας, το οποίο καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1905. Με τον φακό του στόχευσε προς το ανατολικό τμήμα της πλατείας.
Ανάμεσα στον κόσμο διακρίνεται η μόνιμη μαρμάρινη εξέδρα, η οποία μεταφέρθηκε το 1896 από την περιοχή του Αλκαζάρ στην Κεντρική πλατεία για να παιανίζει η φιλαρμονική και το 1930 επί δημαρχίας Σάπκα κατεδαφίσθηκε για να δημιουργηθούν τα πράσινα παρτέρια που υπήρχαν μέχρι πριν από 20 χρόνια.Στο βάθος διακρίνονται τα κτίρια της ανατολικής πλευράς της πλατείας, κατά μήκος της οδού Μ. Αλεξάνδρου. Από αριστερά, το ισόγειο κτίριο στέγαζε
διάφορα καταστήματα. Στη συνέχεια και πίσω από την οικοδομική γραμμή εκτείνεται το ξενοδοχείο «Αβέρωφ». Κατόπιν διακρίνουμε ένα μεγάλο ισόγειο κτίσμα με οκτώ τοξωτές πόρτες. Στις πρώτες τέσσερες πόρτες υπάρχει από πάνω η επιγραφή «ΚΑΦΕΝΕΙ-
ΟΝ-ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝΤΑ ΤΕΜΠΗ Λ. ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ».
Αντίστοιχα στις δύο τελευταίες υπάρχει η επιγραφή «ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΕΙΟΝ ΑΝΔΡΕΟΥ ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ»,του παππού του πολιτικού Τάκη Ροδόπουλου και του λογοτέχνη Μ. Καραγάτση.
Ωραία απεικόνιση μιας ειδυλλιακής εποχής…
[1]. Και τα έξι άτομα του Κομιτάτου είναι εξέχοντα μέλη της λαρισαϊκής κοινωνίας της εποχής εκείνης.
[2]. Εδώ προφανώς αναφέρεται σε αλιευτικό δίχτυ σε σχήμα κώνου που ρίχνεται στη θάλασσα. Επίσης τράτα ονομάζεται είδος βάρκας που ψαρεύει με τράτα. Επίσης είναι και είδος δημοτικού χορού
[3]. AlbertoSantos-Dumont (1873-1932). Βραζιλιανός πρωτοπόρος της αεροπορίας, γαλλικής καταγωγής,εφευρέτης, αεροναυπηγός και πιλότος.
[4]. Το Σώμα της Αστυνομίας δεν είχε συσταθεί τότε και την αστυνόμευση εκτελούσαν αξιωματικοί και οπλίτες του Στρατού.
[5]. Μακρής Θρασύβουλος, Λαρισινές Σελίδες, εφ.Θεσσαλικά Νέα, Λάρισα, φύλλο της 23ης Φεβρουαρίου 1947.

Το υπερατλαντικό ταξίδι του Ηρακλέους

Ιστορικό πρόσωπο που έφτασε ώς τον Καναδά ήταν ο Ηρακλής της ελληνικής μυθολογίας, σύμφωνα με τον καθηγητή Γεωλογίας Ηλία Μαριολάκο.

Έφτασε χίλια χρόνια πριν από τον Μεγάλο Αλέξανδρο στον Ινδό ποταμό. Πέρασε από την Αιθιοπία, έφτασε ώς τη Γροιλανδία και ίσως να πάτησε πρώτος το πόδι του στην Αμερική. Ένας από τους πιο γνωστούς ήρωες της παγκόσμιας μυθολογίας- ο Ηρακλής- δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος υδραυλικός, μηχανικός και υδρογεωλόγος, όπως μαρτυρούν πολλοί από τους δώδεκα άθλους του, αλλά και ο πρώτος που έκανε πράξη την παγκοσμιοποίηση και ο αρχιτέκτονας της μυκηναϊκής κοσμοκρατορίας, όπως υποστήριξε χθες το βράδυ σε ομιλία του, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας και μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου Ηλίας Μαριολάκος.

«Ο Ηρακλής δεν είναι ένα πρόσωπο για να διασκεδάζουν τα παιδιά. Ούτε η ελληνική μυθολογία ένα παραμύθι για έναν φανταστικό κόσμο», λέει ο Ηλίας Μαριολάκος. «Ο Ηρακλής είναι ένα ιστορικό- και όχι μυθικό- πρόσωπο, ένας άγνωστος μεγάλος κατακτητής, ήρωας- ιδρυτής πόλεων, πρώτος συνδετικός κρίκος του κοινού πολιτισμικού υποστρώματος των Ευρωπαίων, του μυκηναϊκού και κατά συνέπεια του ελληνικού πολιτισμού. Και η μυθολογία είναι η ιστορία του απώτερου παρελθόντος των κατοίκων αυτού του τόπου, που πολύ αργότερα θα ονομαστεί Ελλάς».

Πρώτος στο μικροσκόπιο του καθηγητή μπήκε ο άθλος με την αρπαγή των βοδιών του Γηρυόνη, του τρικέφαλου και τρισώματου γίγαντα που ζούσε στα Γάδειρα, το σημερινό Κάντιθ της Ισπανίας, κοντά στο στενό του Γιβραλτάρ.

«Οι περισσότεροι πιστεύουν πως ο Ηρακλής ταξίδεψε ώς την Ιβηρική Χερσόνησο για να φέρει μια καλή ράτσα βοδιών στην Πελοπόννησο», εξηγεί ο κ. Μαριολάκος. «Αν διαβάσουμε με προσοχή τον Στράβωνα, που έζησε τον 1ο αι. π.Χ. όμως, θα διαπιστώσουμε πως σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου δεν έχει βρεθεί τόσος πολύς χρυσός, άργυρος, χαλκός και σίδηρος. Και τα βόδια δικαιολογούνται διότι υπήρχαν μαρτυρίες ότι το “κοσκίνισμα” του χρυσού από την άμμο γινόταν πάνω σε δέρματα βοδιών».

Η ίδρυση δε της πόλης από τον Ηρακλή μνημονεύεται στον θυρεό της πόλης και σήμερα. Ο Ηρακλής ολοκληρώνει τον άθλο του και συνεχίζει βόρεια προς την Κελτική και ιδρύει την Αλέσια (γνωστή και ως πόλη του Αστερίξ), το όνομα της οποίας προέρχεται από τη λέξη άλυς (= περιπλάνηση). Πόλη με στρατηγική σημασία, καθώς συνδέεται μέσω πλωτών ποταμών προς τη Μεσόγειο, τον Ατλαντικό, τη Μάγχη και τη Βόρεια Θάλασσα, όπου ο Ιούλιος Καίσαρας κατατρόπωσε τους Γαλάτες. Ακόμη ιδρύει το Μονακό και την Αλικάντε – η ποδοσφαιρική της ομάδα ονομάζεται Ηρακλής.

Τι γύρευε στη Γαλατία ο Ηρακλής; «Χρυσό», απαντά ο κ. Μαριολάκος, «αφού ο Διόδωρος μας λέει πως στη Γαλατία υπάρχουν πλούσια χρυσοφόρα κοιτάσματα». Ο Ηρακλής όμως φέρεται- σύμφωνα με τον Πλούταρχο- να έφτασε και ώς την Ωγυγία που απέχει πέντε ημέρες δυτικά της Βρετανίας.

«Πέντε ημέρες ισοδυναμούν με 120 ώρες. Αν η μέση ταχύτητα ενός πλεούμενου της εποχής ήταν 4 μίλια την ώρα, τότε η απόσταση είναι 890 χλμ., άρα πρόκειται για τη σημερινή Ισλανδία και συνέχισε ώς τη Γροιλανδία, ενώ το Κρόνιο Πέλαγος, που αναφέρεται, σύμφωνα με τους υπολογισμούς ταυτίζεται με τον Βόρειο Ατλαντικό»

«Για να φέρει τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων (ήτοι τον χρυσό) ο Ηρακλής από την Αίγυπτο έφτασε ώς την Αιθιοπία κι έπειτα στον Καύκασο- για να ζητήσει τη βοήθεια του Προμηθέα- και στη Λιβύη προτού επιστρέψει στις Μυκήνες»

Ο Ηρακλής έφτασε, σύμφωνα με τον καθηγητή Ηλία Μαριολάκο, ώς την Αμερική. «Στις πηγές διαβάζουμε πως εγκατέστησε ακολούθους του “ώς τον κόλπο που το στόμιό του βρίσκεται στην ίδια ευθεία με το στόμιο της Κασπίας”. Ένας κόλπος μόνον καλύπτει αυτές τις προϋποθέσεις: του Αγίου Λαυρεντίου στο Τορόντο του Καναδά». Μαρτυράται δε πως έμειναν «σε νησιά που βλέπουν τον ήλιο να κρύβεται για λιγότερο από μία ώρα για 30 ημέρες»- δηλαδή στον πολικό κύκλο.

Τι γύρευε εκεί;

Η απάντηση βρίσκεται στα ευρήματα των ανασκαφών που γίνονται γύρω από τη λίμνη Σουπίριορ στο Μίτσιγκαν. Αρκεί να σκεφτείτε πως έχουν εξορυχθεί πάνω από 500.000 τόνοι χαλκού στην περιοχή, όταν στην κατ΄ εξοχήν πηγή χαλκού- την Κύπρο- εξορύχθηκαν 200.000 τόνοι.

Η εξόρυξη έγινε την περίοδο 2.450 π.Χ.- 1050 π.Χ., σταματάει ξαφνικά, όταν καταρρέει ο μυκηναϊκός πολιτισμός. Και όλα αυτά σε μια περιοχή όπου οι γηγενείς βρίσκονταν στη λίθινη εποχή!

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...
Η πλατεία Θέμιδος

Η Λάρισα κατά την περίοδο του μεσοπολέμου ήταν μια όμορφη πολιτεία τριάντα έως τριάντα πέντε χιλιάδων κατοίκων, με εστίες ομορφιάς, χρώμα, διάθεση ψυχαγωγίας, πολλά κέντρα διασκέδασης, κλειστές ιδιωτικές λέσχες, αφθονία μικρών κομψών ξενοδοχείων, δύο σιδηροδρομικούς σταθμούς, ο σταθμός του διεθνούς (δηλαδή ο Αθηνών-Θεσσαλονίκης-
Εξωτερικού) και ο σταθμός του Θεσσαλικού, τεράστια σε χωρητικότητα στρατιωτικά στρατόπεδα, όμορφα σε αρχιτεκτονική και διακοσμητική έμπνευση αρχοντικά και πολλά περίτεχνα δημόσια κτίσματα. Μία από τις σπουδαιότερες εστίες ομορφιάς ήταν η κεν-
τρική πλατεία της. Κατά καιρούς της έδωσαν διάφορες ονομασίες. Κατά την προπολεμική περίοδο είχε επικρατήσει η ονομασία Θέμιδος, εν συνεχεία Β’ Σώματος Στρατού και από το 1956 μέχρι σήμερα ονομάζεται πλέον πλατεία Μιχαήλ Σάπκα. Είχε και από τις τέσσερις πλευρές της θαυμάσια κτίρια νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, τα οποία είχαν οικοδομηθεί σταδιακά αμέσως μετά την απελευθέρωση, μέχρι την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Η κατοικία Θάλειας
Καρανίκα-Δημητράτου, το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας και το ξενοδοχείο «Όλυμπος» στα δυτικά, το ξενοδοχείο «Στέμμα», η Λέσχη Ασλάνη στα βόρεια, το ξενοδοχείο «Ολύμπιον» από τα 1935 και τα καφενεία «Νέος Κόσμος» και «Παράδεισος» ανατολικά, τα Δικαστήρια, το «Παλλάδιον», η Εμπορική Τράπεζα , το Ξενοδοχείο «Πανελλήνιον» και το κτίριο Νικόδημου
νότια, στόλιζαν με ομορφιά και χάρη γύρω-γύρω την αχανή Κεντρική πλατεία της.
Η σημερινή φωτογραφία προέρχεται από επιστολικό δελτάριο της εταιρίας “ΔΕΛΤΑ” Εμμ. Σ. Διακάκης,Αδριανού 35 στην Αθήνα και φέρει τον αριθμό 1081-6. Ο Διακάκης θεωρείται σημαντικός εκδότης καρτποστάλ με καταπληκτικές ασπρόμαυρες φωτογραφικές απόψεις από όλη την Ελλάδα κυρίως κατά τη δεκαετία του 1930, αλλά και σε νεότερους χρόνους,όπως την δεκαετία 1960. Η συγκεκριμένη κάρτα έχει ταχυδρομηθεί από τη Λάρισα στις 31 Δεκεμβρίου
1936.
Στη φωτογραφία αποτυπώνεται η βορειοδυτική γωνία της πλατείας Θέμιδος. Ο φωτογράφος ανέβηκε σε εξώστη του τρίτου ορόφου του κτιρίου το οποίο στέγαζε το ξενοδοχείο Πανελλήνιον» και εστίασε με τον φακό του βόρεια.
Από αριστερά πρώτο διακρίνεται το προπολεμικό νεοκλασικό κτίριο του τοπικού υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας, ένα κομψό σε εμφάνιση και με συμμετρικές αναλογίες κτίσμα, το οποίο στόλιζε την βορειοδυτική γωνία της πλατείας. Ο επάνω όροφος επικαλύπτονταν σε ένα τμήμα του από ένα στενόμακρο υπερώο με τριγωνικό αέτωμα στην πρόσοψη. Το υπερώο αυτό απεικονίζεται με ιδιαίτερο τρόπο στη φωτογραφία αυτή. Το κτίριο της Τράπεζας
είχε κτισθεί το 1905. Στο ισόγειο στέγαζε τις οικονομικές υπηρεσίες του υποκαταστήματος, ενώ στον όροφο έμενε ο εκάστοτε διευθυντής του. Οι κακουχίες του σεισμού του 1941 και των βομβαρδισμών της κατοχής τραυμάτισαν το κτίριο και κατέστρεψαν το υπερώο. Επουλώθηκαν αμέσως τα τραύματά του και λειτούργησε για μερικά χρόνια, ώσπου κάποια στιγμή κατεδαφίσθηκε και οικοδομήθηκε το σημερινό κτίριο.
Στη συνέχεια το γωνιακό κτίριο στέγαζε στο μεν ισόγειο διάφορα καταστήματα ενώ στον όροφο λειτουργούσε το ξενοδοχείο «Όλυμπος». Και αυτό όμως, όπως και τα επόμενα κτίρια που θα αναφέρουμε,υπέστησαν τις ίδιες καταστροφές κατά την κατοχή σαν κι αυτές της Τράπεζας και αντί να επιδιορθωθούν κατεδαφίσθηκαν.Στο βάθος διακρίνεται στην περιοχή του Φρουρίου
το προπολεμικό ρολόι με τον χαρακτηριστικό εξαγωνικό πυργίσκο και τον στέρεο κορμό του.
Ακολουθεί το ισόγειο κτίριο στη γωνία των οδών των Έξ τότε (Κύπρου σήμερα) και Βασιλίσσης Σοφίας (Παπαναστασίου). Το 1935 που τραβήχτηκε η φωτογραφία στέγαζε το «Φαρμακείον Ν. Ζησιάδου και Σία», το γνωστό σαν «Σεντράλ» και δύο ακόμα καταστήματα.
Τελευταίο στη φωτογραφία διακρίνεται το ξενοδοχείο «Το Στέμμα», το παλαιότερο απ’ όλα τα κτί-
σματα της φωτογραφίας. Είχε κατασκευασθεί το 1887, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση, επί δημαρχίας Διονυσίου Γαλάτη και το 1935 βρισκόταν ήδη σε παρακμή.
Όπως αναφέρθηκε, όλα αυτά τα κτίρια δεν υπάρχουν σήμερα. Το καταστρεπτικό 1941 λάβωσε σοβαρά όλα τα νεοκλασικά κτίρια που υπήρχαν γύρω από την πλατεία, με αποτέλεσμα να κατεδαφισθούν και να αντικατασταθούν από πολυώροφες οικοδομές και από μαρμάρινες ή τσιμεντένιες ανούσιες κατασκευές. Έτσι δεν έμεινε κανένα από τα προπολεμικά κτίρια που τη στόλιζαν. Και προβληματίζομαι όταν ακούω ανθρώπους να κάνουν σήμερα αναφορά για
το ιστορικό κέντρο της Λάρισας...
nikapap@hotmail.com

Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα

…ΛΙΓΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΕΙΝΑΙ ΟΡΑΤΑ
Ο Ed. Dodwell περιγράφει τη Λάρισα του 1805

Από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια η Λάρισα συνεχίζει τη διαχρονική της πορεία στην ίδια πάντοτε θέση, στη δυτική όχθη του Πηνειού, φωλιασμένη βαθιά στην αγκαλιά μιας καμπύλης πορείας του ρου του ποταμού, ο οποίος είναι το σύμβολο και ο ζωοδότης της. Λόγω θέσεως όλους αυτούς τους αιώνες διατήρησε τη δυναμικότητά της ακόμα και σε χαλεπούς καιρούς.
Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας
στην περιοχή, η Λάρισα προσέλκυσε την προσοχή πολλών ξένων περιηγητών και ταξιδιωτών. Από τις αφηγήσεις στα οδοιπορικά τους δημιουργήθηκε όχι μόνο μια σπουδαία ταξιδιωτική φιλολογία, πολύτιμη για την ιστορική μελέτη της πόλεώς μας, αλλά και ένα ανεκτίμητο εικαστικό υλικό από χαρακτικά με απεικονίσεις της.
Ένας από του πολλούς επισκέπτες της Λάρισας των αρχών του 19ου αιώνα ήταν και ο άγγλος Edward Dodwell (1767-1832). Έκανε πολύ καλές σπουδές στη φιλολογία και την αρχαιολο-
γία στο πανεπιστήμιο του Cambridge. Την Ελλάδα επισκέφθηκε τρεις φορές, στα 1801, 1805
και 1906. Στα δύο τελευταία ταξίδια συνοδευόταν και από τον περίφημο Ιταλό ζωγράφο Simone
Pomardi (1760-1830). Το 1819 δημοσίευσε στο Λονδίνο τις εντυπώσεις του από τα ταξίδια
αυτά[1].
Στη Λάρισα ο Dodwell βρέθηκε τον Φεβρουάριο του 1805. Ας αφήσουμε όμως τον ίδιο να μας
την περιγράψει: «…μπήκαμε στην αρχαία και την τωρινή πρωτεύουσα της Θεσσαλίας και μετά
από είκοσι λεπτά φθάσαμε στο σπίτι του μητροπολίτη… Οι Τούρκοι της Λάρισας είναι πιο υπε-
ρόπτες και αναιδείς από ότι σε άλλα μέρη της Ελλάδος. Τους Έλληνες τους μεταχειρίζονται
με ασυνήθη σκληρότητα και τυραννικά. Οι χριστιανοί έχουν εδώ μόνον ένα ναό, τον καθεδρικό
ναό και ο μητροπολίτης[2] τους έχει φύλακες δύο Τούρκους, τους οποίους παραχωρεί η κυ-
βέρνηση… Μόνον λίγα ερείπια της αρχαίας πόλεως είναι ορατά. Είναι όμως πιθανόν να υπάρ-
χουν περισσότερα στους κήπους και στα τούρκικα σπίτια, που είναι απαγορευμένοι χώροι για
τους ξένους… Δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στην Ελλάδα τόσο μεγαλοπρεπή τζαμιά όσο στη
Λάρισα, τα οποία χωρίς αμφιβολία θα κοσμούνται με πλούσια μάρμαρα, τμήματα από αρχαίες
επιγραφές και από ανάγλυφα… Η Λάρισα εφοδιάζεται με καλά προϊόντα. Τα παζάρια και το
μπεζεστένι της προσφέρουν στην πόλη πληθώρα αγαθών. Οι πολυάριθμοι κήποι της δίνουν
τον αέρα μάλλον ενός μεγάλου χωριού και τα σπίτια της είναι κτισμένα με τη γραφική ασυμμετρία, η οποία είναι τόσο γνωστή στην Τουρκία.
Οι κήποι της στολίζονται με βρύσες, με σιντριβάνια και με πάμπολλα είδη δέντρων , ανάμεσα
στα οποία ξεχωρίζουν τα κυπαρίσσια. Ο Πηνειός ο οποίος περιρρέει την πόλη έχει θολά νερά και ήρεμη ροή. Κοντά στο αρχιεπισκοπικό οίκημα υπάρχει μια πέτρινη καλοκτισμένη γέφυρα με
οκτώ[3] οξυκόρυφα τόξα, ενώ η δεξιά όχθη του ποταμού στολίζεται με το μεγάλο και κομψό τζα-
μί του Χασάν μπέη. Ο Πηνειός έχει πάντοτε νερό, μολονότι το καλοκαίρι είναι σχετικά λίγο.
Τον χειμώνα όμως, μετά τις πολλές βροχές και το λιώσιμο του χιονιού που σκεπάζει την Πίνδο,
ο ποταμός ξεχειλίζει και τα ορμητικά νερά του παρασέρνουν τα σπίτια της πόλεως και πλημ-
μυρίζουν τα γύρω πεδινά μέρη. … Η Λάρισα είναι το πρώτο μέρος στην Ελλάδα που συναντή-
σαμε καμήλες. Τα ζώα αυτά δεν είναι πολύ γνωστά στον ελληνικό χώρο, αλλά όμως είναι συ-
νηθισμένο φαινόμενο στη Μακεδονία και τη Θράκη[4]»
Εκτός από τις προσωπικές εντυπώσεις του Dodwell, ενδιαφέρον για την πόλη μας παρουσιάζουν και δύο χαρακτικά που έχει δημοσιεύσει στα βιβλία του. Το πρώτο το βρίσκουμε στο οδοιπορικό του και είναι σχεδιασμένο από τον Pomardi[5]. Ας δούμε πώς περιγράφει την επεισοδιακή σχεδίαση του χαρακτικού αυτού ο ίδιος ο συγγραφέας: «Ζωγραφίζαμε στη γέφυρα του Πηνειού, έχοντας ως συνοδούς δύο Τούρκους στρατιώτες. Αυτοί είχαν διαταγή να κρατούν μακριά μας τον κόσμο, γιατί αλλιώς αν ήμασταν μόνοι θα μας περιτριγύριζε. Μερικοί Έλληνες της ανώτερης τάξης έτυχε να περνούν από τη
γέφυρα. Λόγω του ντυσίματός μας αλλά και της απασχόλησής μας, στάθηκαν σε κάποια απόσταση και μας περιεργάζονταν. Οι Τούρκοι τότε,χωρίς την παραμικρή προειδοποίηση άρχισαν να τους πετούν πέτρες. Μια απ’ αυτές κτύπησε
έναν Έλληνα στο κεφάλι και τον πλήγωσε. Έφυγε όμως χωρίς να βγάλει μιλιά».
Αναλύοντας προσεκτικά την εικόνα, παρατηρούμε ότι ο χαράκτης στάθηκε στη δεξιά όχθη
του Πηνειού, στο ύψος της στροφής προς τη σημερινή οδό Γεωργιάδου. Η όχθη είναι ανώμαλη και αδιαμόρφωτη και καλύπτεται με χαμηλή βλάστηση. Στο πρώτο επίπεδο της εικόνας, δύο
άτομα κινούνται ανάμεσα από τους θάμνους με κατεύθυνση προς την κοίτη του ποταμού, προ-
φανώς για ψάρεμα εάν αυτό που μεταφέρει στον ώμο του ο ένας απ’ αυτούς είναι αγκίστρι. Στην
απέναντι όχθη και κοντά στη γέφυρα, τρεις καμήλες φορτωμένες οδηγούνται από τον καμηλιέρη προς την άκρη του ποταμού, ενώ πιο κάτω μέσα στην κοίτη, ομάδα πέντε γυναικών καθαρίζει με τα νερά του Πηνειού τα ρούχα που μεταφέρουν οι καμήλες. Ψηλότερα, σε ένα δεύτερο επίπεδο αριστερά, πάνω σε ύψωμα, στέκει μεγαλόπρεπα και επιβλητικά το τζαμί του Χασάν μπέη, το μεγαλύτερο και επισημότερο τζαμί της πόλης και το ομορφότερο του ελληνικού χώρου κατά την ομολογία του συγγραφέα. Δεξιά απεικονίζεται η βόρεια πλευρά του συγκροτήματος του Mevlenihane.
 Ήταν η μονή του τάγματος των Μεβλεβήδων, των γνωστών και ως στροβιλιζόμενων δερβίσηδων. Τα δύο αυτά οθωμανικά κτίρια τα συνδέει η όμορφη λίθινη πολύτοξη γέφυρα του Πηνειού, την οποία θαύμαζαν όλοι οι ταξιδιώτες μέχρι και τον Απρίλιο του 1941. Με την προέλαση όμως των Γερμανών προς την Αθήνα, μια ομάδα Αγγλων που οπισθοχωρούσαν,
ανατίναξαν ένα μικρό τμήμα της και τον Οκτώβριο του 1944 ανατίναξαν την υπόλοιπη γέφυρα
τα γερμανικά στρατεύματα κατά την οπισθοχώρησή τους. Η ισχυρή έκρηξη που επακολούθησε
έφερε το τέλος στη ζωή της γέφυρας που για αιώνες ήταν το σύμβολο της Λάρισας. Στο χα-
ρακτικό φαίνεται ότι το οδόστρωμα της γέφυρας διασχίζει ένα καραβάνι από βαριά φορτωμένες
καμήλες, οι οποίες κατευθύνονται προς την έξοδο της πόλεως. Στο βάθος διακρίνονται ορισμέ-
να σπίτια του Αρναούτ μαχαλά, ο οποίος αντιστοιχεί στη συνοικία του Αγίου Αθανασίου. Πιο
πέρα διαγράφεται η πορεία του ποταμού, καθώς έρχεται από την περιοχή όπου σήμερα υψώνεται ο υδατόπυργος.
Το χαρακτικό αυτό του Pommardi είναι όμορφο. Τονίζει την προνομιακή θέση και το μέγεθος
του τεμένους του Χασάν μπέη και αποτυπώνει με λεπτομέρεια τη δραστηριότητα των κατοίκων
τη στιγμή της καταγραφής. Όμως πάνω απ’ όλα αναδεικνύει τη χάρη και την πλαστικότητα της
πολύτοξης γέφυρας του Σαλαμβριά ή του Κιοστέμ όπως τον ονόμαζαν οι Τούρκοι. Εδώ απει-
κονίζονται τα επτά από τα εννέα τόξα της γέφυρας (ο Dodwell τα μέτρησε οκτώ) και είναι εμφανής μια ελαφρά υπερύψωση στο κεντρικό τμήμα της. Ακόμα σ’ αυτό το χαρακτικό διακρίνονται τα χαμηλά λίθινα στηθαία της γέφυρας,τα οποία παρακολουθούν με ακρίβεια την κεντρική κορύφωσή της. Το εικαστικό αποτέλεσμα στο έργο αυτό του Pomardi διακρίνεται για την
ευκρίνεια, τη συνέπεια στην τοπογραφική λεπτομέρεια και την προοπτική του τοπίου και πα-
ράλληλα προσφέρει μια ιδιαίτερη ζωγραφική αισθητική απόλαυση.

[1]. Edward Dodwell, A Classical and Topographical Tour through Greece, during the years 1801,1805 and 1806, London, 1819. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και το λεύκωμα Views in Greece from drawings by Edward Dodwell.
[2]. Μητροπολίτης Λαρίσης το 1805 ήταν ο Διονύσιος Ε’ ο Καλλιάρχης (1791-1806).
[3]. Ο Dodwell δεν τα μέτρησε καλά. Τα τόξα ήταν εννέα.
{4]. Edward Dodwell, Η Λάρισα στις αρχές του 19ου αιώνα, παρουσίαση Dr. Rudiger Schneider Berrenberg,μετάφραση Τόμης Αλεξόπουλος, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμ. 21, Λάρισα (1992) σελ. 177-181.
[5]. Ο Dodwell προσέλαβε τον Pomardi στη Ρώμη ως σχεδιαστή για την περιοδεία του στην Ελλάδα και αυτός εκτός από 600 σχέδια που έκανε, συνέταξε και το χρονικό της περιοδείας τους. Ο Dodwell αναφέρεται συχνά στη σχεδιαστική ικανότητα του συνοδού του και επαινεί την παρατηρητικότητα, την ευσυνειδησία και το ταλέντο του.

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Η παλαιότερη εικόνα της Λάρισας

Στο σημερινό μας σημείωμα θα περιγρά-
ψουμε την παλαιότερη εικόνα της Λάρισας που έχει εντοπισθεί μέχρι σήμερα. Βρέθηκε έπειτα από μακροχρόνια αναζήτηση[1] σε βιβλίο του Nicolaus Gerbelius, το οποίο εκδόθηκε στη Βασιλεία της σημερινής Ελβετίας το 1545, δηλαδή πριν 570 χρόνια.
Το βιβλίο έχει τον τίτλο Descriptio Graeciae (Περιγραφή της Ελλάδος), είναι γραμμένο στη λατινική και αποτελεί επανέκδοση, με διάφορες συμπληρώσεις, του ομότιτλου βιβλίου του Κερκυραίου ουμανιστή του 16ου αιώνα Νικόλαου Σοφιανού.
Εκείνο όμως που κυρίως διαφοροποιεί την έκδοση αυτή του Gerbelius είναι ότι συνόδευσε και εμπλούτισε το κείμενο με 21 ξυλογραφίες οι οποίες αποτελούν αναπαράσταση διαφόρων πόλεων και τοποθεσιών του ελληνικού χώρου. Είναι φιλοτεχνημένες με γοτθική τεχνοτροπία, ένα εικαστικό ρεύμα πολύ δημοφιλές την περίοδο του 16ου αιώνα. Από τις ξυλογραφίες αυτές δύο έχουν σχέση με τον θεσσαλικό χώρο. Η μία έχει τίτλο Larissa και η άλλη Tempe.
Με την πρώτη ματιά γίνεται κατανοητό ότι αυτό που βλέπουμε δεν έχει καμία σχέση με τη Λάρισα
των μέσων του 16ου αιώνα. Ο χαράκτης έχει σχεδιάσει μια πόλη περιτειχισμένη. Κατά διαστήματα τα τείχη αυτά προστατεύονται από ψηλούς πύργους. Στις βάσεις των πύργων ανοίγονται μεγάλες πύλες που οδηγούν στο εσωτερικό της πόλεως, στο οποίο υπάρχει ένας συνωστισμός κτιρίων με διαφορετική αρχιτεκτονική. Τα περισσότερα κτίρια έχουν μεσαιωνική μορφή, με πυργοειδείς απολήξεις σε σχήμα κώνου. Στην κορυφή των πύργων προβάλλει η ημισέληνος. Προφανώς ο χαράκτης αποτυπώνει με τον δικό του τρόπο τους μιναρέδες των οθωμανικών τεμενών της Λάρισας. 
Ανάμεσα στον συνωστισμό αυτό διακρίνουμε και τρία κτίρια με κίονες, αετώματα, περιστύλια και άλλα στοιχεία κλασικής αρχιτεκτονικής, τα οποία ενδεχομένως να υποδηλώνουν χριστιανικούς ναούς, χωρίς όμως να υπάρχει το σημείο του σταυρού. Προς τα δεξιά υπάρχει μικρός ακάλυπτος χώρος, στον οποίο διακρίνονται δύο ανθρώπινες φιγούρες.
Δεξιά τα κτίρια της πόλεως και τα τείχη ακουμπούν σε χαμηλό λόφο, ο οποίος εμφανίζει στην
κορυφή αραιή βλάστηση, χωρίς κτίρια. Ίσως εδώ ο χαράκτης θέλει να αποτυπώσει τον λόφο του
Φρουρίου. Ο Πηνειός δεν εμφανίζεται πουθενά.
Οι ορεινοί όγκοι στο βάθος πιθανόν να καταγράφουν τις κορυφές του μυθικού Όλυμπου. Αν δεν
υπήρχε από τον χαράκτη γραμμένο πάνω από την εικόνα το όνομα LARISSA, θα νόμιζε κανείς ότι αντικρίζει κάποια πολιτεία του μεσαίωνα στην Κεντρική Ευρώπη.
Σ’ αυτή την ξυλογραφία δεν μπορεί να διακρίνει κανείς κάτι που να υποδηλώνει ότι απεικονίζει
την τουρκοκρατούμενη Λάρισα. Τίποτα δεν είναι αληθινό. Πρόκειται για μια αυθαίρετη αναπαρά-
σταση της πόλεως, συχνό φαινόμενο στα περιηγητικά βιβλία του 16ου και 17ου αιώνα, αφούείναι
γνωστό ότι ούτε ο συγγραφέας, ούτε και ο χαράκτης είχαν επισκεφθεί τη Λάρισα. Έτσι ο χαρά-
κτης, παίρνοντας ερεθίσματα από το κείμενο του συγγραφέα, αυτοσχεδίαζε, με πρότυπο τις πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης. Πάντως η εικόνα στο σύνολό της αποπνέει κάποια μεγαλοπρέπεια και επιτυγχάνει να μεταδώσει την αίσθηση ότι παριστάνει μια μεγαλούπολη της εποχής, η οποία όμως προσιδιάζει περισσότερο στον ευρωπαϊκό χώρο, παρά στα τουρκοκρατούμενα Βαλκάνια.
Από αισθητικής απόψεως φαίνεται ότι υπάρχει μια δυσαρμονία μεταξύ των διαφόρων κτιρίων και
του περιβάλλοντος χώρου. Η πρωτόγονη προοπτική του σχεδίου μάλλον ενοχλεί, ενώ οι αδρές γραμμές του χαράκτη προσπαθούν να δώσουν μια αίσθηση φωτοσκιάσεων, χωρίς ικανοποιητικό αισθητικό αποτέλεσμα.
Όμως παρ’ όλες τις φανταστικές εμπνεύσεις του χαράκτη και τις αισθητικές ατέλειες του σχεδίου, η ξυλογραφία αυτή δεν παύει να είναι χρονολογικά και σημειολογικά η πρώτη γνωστή απει-
κόνιση της Λάρισας και από την άποψη αυτή έχει τη δική της ιστορική σημασία[2].
[1]. Για την απόκτηση αντιγράφου της ξυλογραφίας της Λάρισας απαιτήθηκε πολύς χρόνος και παρατεταμένη αλληλογραφία με βιβλιοθήκες του εξωτερικού. Στην προσπάθεια αυτή βοήθησε σημαντικά ο γνωστός ιστορικός ερευνητής και φίλος της Λάρισας Γιάννης Ρούσκας.
[2]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η Λάρισα στα χαρακτικά των Ευρωπαίων περιηγητών (16ος -19ος αιώνας),εκδόσεις «Θετταλός», Λάρισα (2006) σελ. 21-26.

nikapap@hotmail.com