ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Άποψη της Λάρισας από το καμπαναριό του ναού του Αγ. Νικολάου.
Φωτογραφία του Ιω.Κουμουνδούρου.Περί το 1930.Αρχείο Θανάση Μπετχαβέ

Η συνοικία του Αγίου Νικολάου
Η φωτογραφία που δημοσιεύεται επιγράφεται από τον εκδότη «Άποψις Λαρίσης». Είναι του Λαρισαίου Ιω.Κουμουνδούρου, το κατάστημά του οποίου βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Φιλελλήνων και Κύπρου,
σε ένα μονώροφο κτίριο απέναντι ακριβώς από τη Στρατιωτική Λέσχη, και έβλεπε προς την Φιλελλήνων. Στο ίδιο κτίριο στεγαζόταν και η Λαϊκή Τράπεζα, αλλά αυτή καταλάμβανε το τμήμα που κοιτούσε προς την Κεντρική
Πλατεία Θέμιδος. Ο φωτογράφος ανέβηκε στον τελευταίο όροφο του τετραώροφου προπολεμικού καμπαναριού του ναού του Αγίου Νικολάου[1]. Από το σημείο αυτό κατηύθυνε τον φακό του προς βορράν και αποτύπωσε ένα μεγάλο τμήμα του κεντρικού τομέα της Λάρισας. Ο Κουμουνδούρος κατέγραψε σε φωτογραφικό χαρτί και άλλες απόψεις της πόλεως και όλες αυτές τις εμπορεύονταν σαν επιστολικά δελτάρια, η οπίσθια πλευρά των οποίων ήταν γυμνή, δηλαδή χωρίς να φροντίσει να
υπάρχουν τυπογραφικά στοιχεία, είτε προσωπικά του εκδότη, είτε διαγραμμίσεις που να διευκολύνουν τον αποστολέα. Η ποιότητα των φωτογραφιών του είναι φτωχή,οι εμφανίσεις τους φαίνεται να είναι πρόχειρες σε σύγκριση με τις άλλες που κυκλοφορούσαν την προπολεμική
περίοδο και είναι όλες ασπρόμαυρες. Όμως οι απόψεις της πόλεως που έχει καταγράψει είναι ενδιαφέρουσες,πρωτότυπες και διαφορετικές από εκείνες των άλλων καρτών.
Για καλύτερη ανάγνωση της φωτογραφίας, θα την χωρίσουμε σε τρεις εγκάρσιες ζώνες. Στην κάτω ζώνη, από αριστερά στην αρχή διακρίνουμε τα κεραμίδια μέρους της δίκλινης στέγης του ναού του Αγίου Νικολάου. Στο κέντρο υπάρχουν ψηλόλιγνα κυπαρίσσια, ενώ δεξιά φαίνεται ένα μέρος από τον προστατευτικό τοίχο της αυλής.
Ο τοίχος αυτός ήταν όμορφα δομημένος από πελεκητή πέτρα σε εξάγωνο σχήμα, ύψους ενός περίπου μέτρου και συμπληρώνονταν προς τα πάνω από μεταλλικό κιγκλίδωμα,εμπλουτισμένο με όμορφα σχέδια, ύψους ενός περίπου μέτρου και αυτό. Ο τοίχος περιέτρεχε όλο το
τετράγωνο, μέσα στο οποίο βρισκόταν ο ναός και η τεράστια και πλούσια δενδροφυτευμένη αυλή του. Με λίγη προσοχή μπορεί να διακρίνει κανείς στη φωτογραφία αυτή και το επάνω μέρος από το μαρμάρινο εικονοστάσι που βρισκόταν στη γωνία των οδών Ηπείρου και Βασι-
λίσσης Σοφίας (Παπαναστασίου σήμερα).
Στη μεσαία ζώνη, αριστερά υπάρχει μια μεγάλη περιτοιχισμένη αυλή, η οποία ανήκει στο σπίτι της αρχοντικής οικογένειας των Πρωτοσύγκελων της Λάρισας, για τους οποίους θα γράψουμε σε ένα προσεχές σημείωμά μας.
Η κατοικία δυστυχώς δεν φαίνεται στην άποψη αυτή.Στο μέσον υπάρχει μια σειρά από κατοικίες οι οποίες περικλείονται στο τρίγωνο μεταξύ των σημερινών οδών Μανδηλαρά, Παπαναστασίου και Ψαρών. Απ’ αυτές αναγνωρίζω μόνον την κατοικία της οικογένειας Σακελλαρίδη. Είναι η μεσαία από τις τρεις που βρίσκονται κατά μήκος της οδού Μανδηλαρά. Στην απέναντι πλευρά της Μανδηλαρά (οδός Πρωτεσιλάου τότε) διακρίνεται η κατοικία του Ξυραδάκη.Δεξιότερα, αφού μεσολαβεί η οδός Παπαναστασίου, υπάρχουν και άλλες κατοικίες, των οποίων τους ιδιοκτήτες δεν έχω εντοπίσει. Όποιος φίλος της στήλης γνωρίζει περισσότερες λεπτομέρειες για όλα
αυτά τα κτίρια, το τηλέφωνό μου (2410 287450) είναι στη διάθεσή του και οι υποδείξεις ευπρόσδεκτες.
Στην επάνω ζώνη απλώνεται το κέντρο της προπολεμικής Λάρισας. Αριστερά η εικόνα είναι λίγο σκοτεινή,αλλά διακρίνεται ο ξυλότυπος της στέγης του υπό κατασκευήν τότε εργοστασίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας,γνωστής αργότερα ως ΟΥΗΛ. Σήμερα στη θέση αυτή βρίσκεται το ημιτελές Δημοτικό Θέατρο. Στο μέσον, στη γωνία των οδών Παπαναστασίου και Κουμουνδούρου, εξέχει ένα διώροφο κτίριο. Σ’ αυτό στεγαζόταν η χειρουργική κλινική του Βασιλείου Παπαδημητρίου, στενού συνεργάτη του Μιχαήλ Σάπκα στη διοίκηση του τοπικού τμήματος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού κατά τις δύσκολες ημέρες της κατοχής. Μεταπολεμικά, επί δημαρχίας Δημη-
τρίου Χατζηγιάννη, στεγάσθηκε στο κτίριο αυτό το Δημαρχείο, μέχρι την ημέρα που μετακόμισε στο σημερινό ιδιόκτητο μέγαρο του Δήμου στην Κεντρική Πλατεία. Στο βάθος μπορούμε να εντοπίσουμε και πολλά άλλα κτίσματα, μεταξύ των οποίων το προπολεμικό ρολόι, το υπερώο της Εθνικής Τράπεζας, το τριώροφο «Πανελλήνιον», το μέγαρο Κατσαούνη, όπου στεγάσθηκε κάποια στιγμή το καφενείο «Παλλάδιον», κλπ.
Όσον αφορά τώρα τη χρονολόγηση της φωτογραφίας,οδηγός μας είναι η κατασκευή του κτιρίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας. Γνωρίζουμε ότι τα εγκαίνιά της έγιναν, από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα, στις 6 Δεκεμβρίου 1930.Επειδή στη φωτο-
γραφία φαίνεται καθαρά ότι το κτίριο είναι υπό κατασκευή, λογικό φαντάζει ότι η χρονολογία της τοποθετείται γύρω στα 1929 με 1930.
[1]. Για εικόνα και περιγραφή του καμπαναριού αυτού βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος,Το παλιό καμπαναριό του Αγίου Νικολάου, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 26ης Απριλίου 2015, σελ. 4.
nikapap@hotmail.com

ΕΛΛΗΝΩΝ  μύθοι
Από τον Κων/νο Οικονόμου*
Οι Ώρες

ΓΕΝΙΚΑ: Οι Ώρες ήταν θεότητες των καιρών και του χρόνου της αρχαίας Ελλάδας. Ήταν θυγατέρες του Δία και της Θέμιδος, αδελφές των τριών Μοιρών αλλά και των Νυμφών. Τόπος κατοικίας τους φέρεται η κοιλάδα του Ηριδανού ποταμού. Στην Αθήνα πίστευαν πως αυτές ονομάζοντα Θαλλώ [άνοιξη], Αυξώ [καλοκαίρι] και Καρπώ [φθινόπωρο]. Όλα τα ονόματα δείχνουν ευφορία, καρποφορία και ευτυχία,ανάλογη του φυτικού βασιλείου. Στον Ησίοδο αναφέρονται με τα ονόματα: Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη, που ήταν θεότητες του νόμου και της
τάξης, οι οποίες διατηρούσαν τη σταθερότητα της κοινωνίας. Μ’ αυτή τη μορφή λατρεύονταν κυρίως στην Αθήνα, το Άργος και την Ολυμπία.
Στη “Θεογονία”, αλλά και στο “Έργα και Ημέραι”, έργα και τα δύο του Ησιόδου, οι Ώρες είναι ξανθές και εμφανίζονται στεφανώνουν το στέμμα της Πανδώρας με γιρλάντες από λουλούδια.
ΤΟΠΙΚΕΣ ΘΕΟΤΗΤΕΣ: Στο Άργος πίστευαν ότι οι ώρες είναι δύο και συμβόλιζαν η μια το φθινόπωρο και το χειμώνα και η άλλη την άνοιξη και το καλοκαίρι [Αυξησία-Δαμία]. Η Δαμία, θεωρείτο ακόμη προστάτης της γονιμότητας, από τις παλαιότερες του ελληνικού χώρου, που λατρεύονταν, μαζί με την Αυξησία, κατά τον Ηρόδοτο και τον Παυσανία, σε πολλές πόλεις όπως στην Επίδαυρο, Αίγινα, Σπάρτη,Τροιζήνα. Η Δαμία ταυτίζονταν περισσότερο με τη θεά Δήμητρα και την Περσεφόνη, διότι οι Τροιζήνιοι αποκαλούσαν Αμαίαν την Δήμητρα,και Αζισίαν, την κόρη της. Η Δαμία λατρεύονταν ιδιαίτερα και στη Θήρα, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, ως προστάτης των εγκύων και των λεχώνων, μάλιστα νότια του αρχαίου ναού του Καρνείου Απόλ-
λωνα βρέθηκε σε βράχο η εγχάρακτη επιγραφή «ΛΟΧΑΙΑ ΔΑΜΙΑ».
ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΩΡΩΝ: Έργο των Ωρών ήταν να παρακολουθούν τα έργα των ανθρώπων. Οι θεές Ώρες ήταν οι πρώτες που υποδέχτηκαν την Αφροδίτη κατα την ανάδυσή της από τη θάλασσα στην Κύπρο και, αφού την έντυσαν, την συνόδεψαν στον Όλυμπο. Μάλιστα η Αφροδίτη φόρεσε ρούχα φτιαγμένα ειδικά γι ‘αυτήν από τις Χάριτες και τις Ώρες, βαμμένα με τα λουλούδια της άνοιξης. Αναφέρεται πως ήταν βοηθοί του θεού Ήλιου, ενώ επιπλέον βοηθούσαν την θεά Χλω-
ρίδα στο έργο της, που ήταν η βλάστηση της γης, ρυθμίζοντας τις Εποχές του Χρόνου. Ο Όμηρος διασώζει ότι οι Ώρες είχαν επιφορτιστεί το καθήκον να ανοίγουν και να κλείνουν τις πύλες του Ολύμπου,με σύννεφα, να συνάζουν τους αστέρες σε αστερισμούς, ενώ ακόμη
φρόντιζαν τα άλογα της Ήρας. Σύμφωνα με την ορφική μυθολογία,οι Ώρες, μαζί με τις Χάριτες και τις Μοίρες, οδήγησαν την Περσεφόνη από τον Άδη στο φως. Σε άλλους μύθους ή εικονογραφήσεις, τις βλέπουμε να συντροφεύουν τον Πάνα ή να ακολουθούν το Διόνυσο. Αξίζει
να σημειωθεί ότι κατά την Ελληνιστική Εποχή οι Ώρες ήταν δώδεκα,όσες και οι ώρες της ημέρας, κατά μέσο όρο, και θεωρούνταν πια κόρες της Γαίας και του Χρόνου.
ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ, ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ:Ήταν αρχικά οι προσωποποιήσεις της φύσης σε διάφορες εποχικές πτυχές της, αλλά σε ύστερους χρόνους της Αρχαιότητας είχαν θεωρηθεί ως θεές της τάξης εν γένει και της φυσικής δικαιοσύνης. Η διάρκεια των εποχών επίσης συμβολικά
περιγράφεται ως ο χορός του Ωρών, και επομένως τους δίνονταν τα χαρακτηριστικά των ανοιξιάτικων λουλουδιών, το άρωμα και η φρεσκάδα τους.. Κάποιοι ερμηνευτές των μύθων, είδαν στις Ώρες κάποιες κόρες από την Κρήτη, που λατρεύονταν ως θεότητες, αφού είχαν άδικα λιθοβοληθεί μέχρι θανάτου.
Η ΠΡΩΤΗ ΤΡΙΑΔΑ ΤΩΝ ΩΡΩΝ: Η πρώτη, η πιο γνωστή τριάδα,συνδέεται με την Αφροδίτη και συμβολίζει τις εποχές της ζωής, την ανάπτυξη (τρεις εποχές του έτους): Έτσι, Θαλλώ, σημαίνει «Αυτή που φέρνει άνθη» [στο ρωμαίκό πάνθεον ονομάζεται Flora] και ήταν η θεότητα της άνοιξης, των μπουμπουκιών και των ανθέων, προστάτης της νεολαίας. Η Αυξώ ή Αυξησία, που λατρευόταν ιδιαίτερα στην Αθήνα, ήταν θεότητα του καλοκαιριού. Τέλος η Καρπώ, όπως λέει και το όνομά της, έφερνε τους καρπούς με το τέλος του καλοκαιριού και τις αρχές του φθινοπώρου. Θεωρείτο προστάτις της ωρίμανσης και της συγκομιδής. Ακόμη, αυτή η τελευταία ήταν υπεύθυνη για την προστασία των θεϊκών παλατιών του Ολύμπου από τα ανθρώπινα μάτια,κρύβοντάς τα πίσω από σύννεφα.
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΡΙΑΔΑ ΤΩΝ ΩΡΩΝ: Η δεύτερη τριάδα που συνδέεται με τη Θέμιδα και το Δία [νόμο και την τάξη], ήταν: Η Δίκη, δηλαδή η «Δικαιοσύνη» [Ιustitia, για τους Ρωμαίους], που ήταν η θεά της ηθικής δικαιοσύνης. Κυβερνούσε πάνω από την ανθρώπινη δικαιοσύνη και όπως η μητέρα της, Θέμις, ήταν προστάτιδα της θείας δικαιοσύνης.
Ο Άρατος, στο “Φαινόμενα” [96], υποστήριξε ότι η Δίκη γεννήθηκε από θνητή και ο Δίας την τοποθέτησε στη γη για να κρατήσει την ανθρωπότητα μέσα στη δικαιοσύνη. Όμως, βλέποντας ο βασιλιάς των θεών ότι αυτό ήταν αδύνατο, την πήρε μαζί του στον Όλυμπο. Δεύτερη Ώρα της τριάδας αυτής ήταν η Ευνομία, δηλαδή η συνετή διακυβέρνηση. Αυτή ήταν θεότητα της νομοθεσίας. Για πολλούς αρχαίους συγγραφείς η Ευνομία ήταν κόρη του Ερμή και της Αφροδίτης. Τελευταία Ώρα, ήταν η Ειρήνη [στη Ρώμη Pax], που θεωρείτο προσωποποίηση
της ειρήνης και του πλούτου, και απεικονίζεται στην τέχνη ως μια όμορφη νεαρή γυναίκα που μεταφέρει το κέρας της Αμαλθείας ή ένα σκήπτρο.
ΤΡΙΤΗ ΤΡΙΑΔΑ ΩΡΩΝ: Κατά των Ρωμαίο μυθογράφο, του 1ου αι.μ.Χ. Υγίνο [Fabulae,183], οι Ώρες ήταν οι εξής: η Φέρουσα, προστάτιδα των κτημάτων και της περιουσίας γενικότερα, η Ευπορία, προστάτιδα της αφθονίας και του πλούτου, και η Ορθωσία που συμβόλιζε τη γενικότερη ευημερία.
ΑΛΛΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ: Ο Νόννος, στα 􀀀Διονυσιακά” του, αναφέρει ένα ξεχωριστό σύνολο τεσσάρων Horae, τις αντίστοιχες ελληνικές λέξεις για τις τέσσερις εποχές του έτους. Ακόμη, μια ακόμη ομάδα Ωρών, την Ελληνιστική Εποχή, περιελάμβαμε στην αρχή 9 και αργότερα 12 ώρες, ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Έτσι οι Ώρες του χειμώνα είναι εννιά, και του καλοκαιριού δώδεκα. Ο Υγίνος αναφέρει τις εννέα Ώρες του χειμωνα: Αυξώ, Ευνομία, Φέρουσα, Καρπώ, Δίκη,Ευπορία, Ειρήνη, Ορθωσία και Θαλλώ, κάνοντας ουσιαστικά συρραφή
των ονομάτων από τις γνωστές τριάδες. Τέλος οι δώδεκα Ώρες ήταν:Η Αυγή [το πρώτο φως της ημέρας], η Ανατολία [η ανατολή του ήλιου], η Μουσική [η πρωινή ώρα μελέτης και μουσικής], η Γυμνασία [η ώρα της πρωινής εκπαίδευσης και της γυμναστικής], η Νύμφη [ώρα του καθαρισμού, του μπάνιου], η Μεσημβρία [μεσημέρι], η Σπονδή
[που χυνόταν τις πρώτες απογευματινές ώρες], η Τελετή [η ώρα της προσευχής], η Ακμή, η Κυπρίς [της Αφροδίτης], η Εσπερίς [η ώρα του τέλους εργασίας], η Δύσις [το ηλιοβασίλεμα]. Τέλος, η Άρκτος [που φαίνεται ως αστερισμός από τους πρώτους την ώρα του λυκόφωτος], προστέθηκε αργότερα ως δέκατη τρίτη Ώρα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 74-75. Ομηρικός Ύμνος 6,5-13. Ιλιάδα Ομήρου, ε 749-51. Παυσανίας, 9,35,2. Υγίνος,Fabula 183. Grimal, Pierre, Λεξικό της Κλασικής Μυθολογίας, WileyBlackwell, 1996. Smith William, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής
βιογραφία και της μυθολογίας, Λονδίνο 1873.
konstantinosa.oikonomou@gmail.com
www.scribd.com/oikonomoukon

ΕΛΛΗΝΩΝ μύθοι
Από τον Κων/νο Οικονόμου*

Οι Χάριτες

ΓΕΝΙΚΑ-ΚΑΤΑΓΩΓΗ: Οι Χάριτες ήταν αρχαιοελληνικές θεότητες, προσωποποιήσεις της χάρης και της ομορφιάς. Στον Όμηρο1 η Χάρις αναφέρεται ως σύζυγος του
Ηφαίστου, ενώ αλλού μνημονεύονται με το συλλογικό τους όνομα, αόριστα, χωρίς ιδιότητα και αριθμό, όπως για παράδειγμα η αναφορά στις Χάριτες εκείνες που ύφαιναν τον πέπλο της Αφροδίτης. Αναφέρεται επίσης
ονομαστικά ως Χάρις η Πασιθέη, την οποία η Ήρα έταξε ως σύζυγο στον Ύπνο. Κατά τον Ησίοδο [Θεογονία2],οι Χάριτες ήταν τρεις:

η Θάλεια, η Ευφροσύνη και η νεότερη Αγλαΐα, που ήταν κόρες του Δία και της θυγατέρας
του Ωκεανού, Ευρυνόμης. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ως μητέρα τους την Ήρα, την Ευνομία3, τη Λήθη, την Αρμονία, την Αφροδίτη (με πατέρα το Διόνυσο), ή ακόμη την Κορωνίδα και τη Αίγλη με πατέρα τον Ήλιο.
ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΑ: Σύμφωνα με τους αρχαιοελληνικούς μύθους, οι Χάριτες ευνοούσαν και προωθούσαν την ποίηση, τη μουσική, τη ρητορική και το χορό. Οι θεϊκές αυτές κόρες ήταν παρούσες σε όλες τις γιορτές των θεών στον Όλυμπο. Η παράδοση αναφέρει ακόμα, πως όταν
η Αφροδίτη κατέφυγε στην Πάφο, μετά τα γεγονότα με τον Άρη, οι Χάριτες την έχρισαν με θείο έλαιο και την έντυσαν με λαμπρότατα ενδύματα.
ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΩΝ ΧΑΡΙΤΩΝ: Ιερά και ναοί προς τιμήν τους υπήρχαν σε πολλά μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας και των ελληνικών αποικιών. Στην αρχαϊκή και κλασική τέχνη απεικονίζονται με μακριά ενδύματα και λιτή ζώνη,ενώ στα έργα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής παριστάνονταν πλέον τελείως γυμνές. Γράφει σχετικά ο Παυσανίας: "Δεν θα μπορούσα να ανακαλύψω ποιος απεικόνισε πρώτος τις Χάριτες γυμνές, στην γλυπτική ή στην ζωγραφική. Κατά τους πρότερους χρόνους, φυσικά,και οι γλύπτες και οι ζωγράφοι τις απεικόνιζαν σκεπα-
σμένες. Στην Σμύρνη, για παράδειγμα, στο ιερό της Νεμέσεως, πάνω από τις εικόνες έχουν αφιερωθεί Χάριτες από χρυσό, έργο του Βουπάλου. Και στη Μουσική Αίθουσα στην ίδια πόλη υπάρχει ένα πορτραίτο μιας Χάριτος, ζωγραφισμένο από τον Απελλή. Παρομοίως, στην
Πέργαμο, στην αίθουσα του Αττάλου, υπάρχουν άλλες εικόνες των Χαρίτων από τον Βούπαλο. Και κοντά σ' αυτό που ονομάζεται Πυθείο υπάρχει ένα πορτραίτο Χαρίτων,ζωγραφισμένο από τον Πυθαγόρα τον Παριανό. Ο Σωκράτης επίσης, ο γιος του Σωφρονίσκου, έκανε εικόνες
των Χαρίτων για τους Αθηναίους, που βρίσκονται πριν από την είσοδο στην Ακρόπολη. Σ' όλες αυτές είναι σκεπασμένες. Αλλά οι μεταγενέστεροι καλλιτέχνες, δεν γνωρίζω τον λόγο, άλλαξαν τον τρόπο που τις απεικόνιζαν.
Ναός τους υπήρχε και στη Σπάρτη, ενώ ο Παυσανίας αναφέρει πως στο ιερό των Χαρίτων στην Ηλίδα τα ειδώλιά τους, που είχαν πέτρινα χέρια και πόδια, ήταν στολισμένα με επίχρυσες εσθήτες, ενώ κρατούσαν η καθεμιά από ένα σύμβολο στο χέρι: τριαντάφυλλο η μία, αστράγαλο [κότσι] η δεύτερη και ένα κλαδί μυρτιάς η τρίτη. Ο ποταμός Κηφισός ήταν ιερός γι’ αυτές. Αγάλματα των Χαρίτων, κατά τον Παυσανία, υπήρχαν στη Θάσο, ανάγλυφα με τις μορφές τους στον θρόνο του Δία στην Ολυμπία, εκείνες που κοσμούσαν στεφάνι της Ήρας, έργο του Πολυκλείτου στο Άργος, καθώς και οι ονομαστές Χάριτες του Απελλή. Σε μερικές παραστάσεις απεικονίζονται να κρατούν η μία την άλλη ή να βαδίζουν πιασμένες χέρι-χέρι με χορευτικό βήμα. Συχνά οι Χάριτες τιμούνταν μαζί με τις θεότητες των Ωρών. Ο Παυσανίας προσθέτει πληροφορίες για τις Χάριτες [βιβλίο 9.xxxv.1-7]: "Οι Βοιωτοί λένε πως ο Ετεοκλής ήταν ο πρώτος άνθρωπος που θυσίασε στις Χάριτες. Επιπλέον, γνωρίζουν πως καθιέρωσε τον αριθμό των Χαρίτων ως τρεις, αλλά δεν έχουν καμία παράδοση ως προς τα ονόματα που
τους έδωσε. Οι Λακεδαιμόνιοι, ωστόσο, λένε πως οι Χάριτες είναι δύο, και ότι καθιερώθηκαν από τον Λακεδαίμονα, γιο της Ταϋγέτης, που τους έδωσε τα ονόματα Κλήτα και Φαένα. [...] Οι Αθηναίοι από τα παλιά χρόνια λάτρευαν δύο Χάριτες, την Αυξώ και την Ηγεμόνη. Ο Πάμφος είναι ο πρώτος που τραγούδησε για τις Χάριτες,αλλά η ποίησή του δεν περιέχει πληροφορίες ούτε για
τον αριθμό τους ούτε για τα ονόματά τους."
www.scribd.com/oikonomoukon
konstantinosa.oikonomou@gmail.com
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Ηλιακών Α’ και Αττικά.
1. Ιλιάδα, Σ, 382.
2. "Τρεις δέ οι Ευρυνόμη Χάριτας τέκε καλλιπαρήους,Ωκεανού κούρη, πολυήρατον είδος έχουσα, Αγλαΐην τε καὶ Ευφροσύνην Θαλίην τ’ ερατεινήν των και απὸ βλεφάρων έρος είβετο δερκομενάων" (στ. 910).
3. Ορφικός ύμνος Χαρίτων.

Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου είναι δάσκαλος στο
32ο Δ. Σχ. Λάρισας, συγγραφέας.

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Η ανατολική πλευρά της Λάρισας, όπως φαίνεται από το Φρούριο.Φωτογραφία του 
1900 περίπου, από τα αρχεία του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας.

Η ανατολική πλευρά της Λάρισας από το Φρούριο Η φωτογραφία αυτή προέρχεται από το αρχείο του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας, την οποία εντόπισε ο φίλος της στήλης Αχιλλέας Καλτσάς και μου την έστειλε μαζί με πολλές άλλες. Ανήκει στη μεγάλη συλλογή φωτο- γραφιών, πάνω από χίλιες απ’ όλη την Ελλάδα όπως μου εξομολογήθηκε ο φίλος μου, οι οποίες καλύπτουν την πε- ρίοδο του 1917. Ήταν η περίοδος του εθνικού διχασμού και ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε δημιουργήσει την κυβέρ- νηση της Θεσσαλονίκης, υποστηριζόμενος από τα γαλλικά στρατεύματα που ανήκαν στις δυνάμεις της Ανατολής (Αντάντ). Τα στρατεύματα αυτά έφθασαν στη Λάρισα στις 30 Μαΐου 1917 και επικράτησαν σε μια πολεμική αψιμαχία με τα ελληνικά στρατεύματα του Κωνσταντινικού κράτους των Αθηνών. Είναι η περίφημη «Μάχη της Σημαίας», η οποία έλαβε χώρα στην περιοχή του σημερινού νέου κλει- στού γυμναστηρίου στην περιοχή της Νεάπολης. Όμως η φωτογραφία αυτή αν και ανήκει στη συλλογή του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού και έχει τον τίτλο «Larissa. Vue panoramique delaville”, δηλ. «Λάρισσα. Πανοραμική άποψις της πόλεως», δεν είναι τραβηγμένη το 1917 από τους Γάλλους που βρίσκονταν την περίοδο εκείνη εδώ, αλλά αποτελεί ακριβές αντίγραφο επιστολικού δελταρίου της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, το οποίο κυκλοφόρησε το 1902 με τον τίτλο «Άποψις της Λαρίσσης από του Φρουρίου» και τον αριθμό 249. Πρέπει επομένως η λήψη της να έγινε λίγο καιρό πριν την κυ- κλοφορία του, πιθανόν το 1900-1901. Ο φωτογράφος ανέβηκε στο ψηλότερο σημείο της ερειπωμένης τούρκικης αγοράς (μπεζεστένι)και απ’ εκεί αποτύπωσε την ανατολική περιοχή της πόλεως. Για να μελετήσουμε τη φωτογραφία καλύτερα θα τη χωρίσουμε σε τρεις ζώνες. Η κατώτερη ζώνη είναι ένας επίπεδος κενός χώρος, με ορισμένα πρόχειρα παραπήγματα σε μια πλευρά της, ο οποίος αντιστοιχεί με τη σημερινή πλατεία Αριστείδη Λαμπρούλη. Στον χώρο αυτό γινόταν την περίοδο εκείνη η εβδομαδιαία αγορά, η αγορά της Τετάρτης, ή απλώς «η Τετάρτη» όπως τη γνώριζε ο κόσμος. Στη μεσαία ζώνη διακρίνουμε μια σειρά από κατα- στήματα και αποθήκες, οι οποίες βρίσκονται κατά μήκος της σημερινής οδού Ξάνθου και έχουν άμεση επαφή με την πλατεία. Η ανώτερη ζώνη είναι η πλέον ενδιαφέρουσα, γιατί αποτυπώνει διάφορα κτίρια της πόλεως, όπως ήταν το 1900 περίπου. Αριστερά μόλις διαγράφεται, όχι ολοκλη- ρωμένο, το τζαμί που ήταν αφιερωμένο στον Ομέρ μπέη, γιο του κατακτητή της Λάρισας Τουρχάν μπέη. Δεν συμ- περιλαμβάνεται στη φωτογραφία ο μιναρές και διακρί- νεται μόνον ο μισός τρούλος. Δεξιότερα φαίνεται ένας τουρμπές[1] που συνόδευε το τζαμί. Στο κέντρο της φωτογραφίας δεσπόζει ένα μεγάλο κτίριο. Είναι το κονάκι του Χουσνή μπέη το οποίο αγό- ρασε τον Οκτώβριο του 1881 ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ και αποτέλεσε το βασιλικό ανάκτορο της Λάρισας. Στη φω- τογραφία αυτή βρίσκουμε τη μοναδική άποψη του ανα- κτόρου από την πίσω (βορειοδυτική) πλευρά του. Με τη δολοφονία του Γεωργίου Α’ το 1913 το ανάκτορο περιήλθε κληρονομικά στον πρίγκιπα Νικόλαο, ο οποίος το 1914- 15 το πούλησε μαζί με την αυλή και την πλατεία στον Δήμο, όταν πρώτος πολίτης της πόλεως ήταν ο Μιχαήλ Σάπκας. Ακριβώς πίσω του διακρίνεται ο μιναρές του Γενί τζαμί, εκεί όπου μέχρι πρότινος στεγαζόταν το Αρ- χαιολογικό Μουσείο, ο οποίος διατηρείται μέχρι σήμερα, όχι όμως ακέραιος, λόγω του σεισμού του 1941. Δεξιότερα μπορεί κανείς στο βάθος να διακρίνει τον μιναρέ του Μπουρμαλί τζαμί. Το τέμενος αυτό βρισκόταν ακριβώς στο σημείο όπου σήμερα υπάρχει το κινηματο- θέατρο «Βικτώρια» και αποτελούσε τον ευκτήριο οίκο των μουσουλμάνων του Καραγάτς μαχαλά, δηλαδή της σημερινής συνοικίας του Αγίου Κωνσταντίνου. Δεξιότερα, ο τελευταίος μιναρές είναι του Γκιουλού τεκέ τζαμί, που είναι και αυτός χωρίς την κωνική απόληξη και βρισκόταν περίπου στη συμβολή των σημερινών οδών Παναγούλη και Παλαμά. Το ένα από τα δύο μεγάλα κτίρια δίπλα από τον μιναρέ του Γκιουλού τεκέ τζαμί πρέπει να είναι το κονάκι του Κερμελή μπέη, το οποίο βρισκόταν ακριβώς πίσω από το σημερινό ζαχαροπλαστείο του Κωνσταντι- νίδη επί της Παναγούλη. [1]. Ο όρος τουρμπές μεταφράζεται στα ελληνικά ως τάφος, τύμβος και αναφέρεται σε μνημεία-μαυσωλεία της οθωμανικής περιόδου.

nikapap@hotmail.com

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Η ομορφιά της γέφυρας του Πηνειού

Σήμερα παρουσιάζεται ένα χαρακτικό το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιηγητικό βιβλίο του Aγγλου περιηγητή Christopher Wordsworth[1], ο οποίος επισκέφθηκε τη Λάρισα τον Μάιο του 1933, όταν ήταν 26 ετών. O Wordsworth
(1807-1885) γεννήθηκε στο Lambeth της Αγγλίας. Σπούδασε διαδοχικά στο Winchester και στο Trinity Collegeτου Cambridge και αργότερα ακολούθησε τον ιερατικό κλάδο,
όπου έφθασε μέχρι τον βαθμό του επισκόπου του Lincoln.
Υπήρξε συγχρόνως συγγραφέας, ρχαιολόγος, ερευνητής και κλασικός φιλόλογος. Το συγγραφικό του έργο είναι σπουδαίο και διακρίνεται για την σοβαρότητα και την καθαρή του σκέψη.Καθώς ήταν ένθερμος φιλέλληνας, ταξίδεψε στην Ελλάδα το 1832-1833 με σκοπό να γνωρίσει τους συγχρόνους του Έλληνες, να περιηγηθεί τους ιστορικούς τόπους της και να θαυμάσει από κοντά τις αρχαιότητες, για τις οποίες
τόσα πολλά είχε διαβάσει από μικρός. Ταξίδεψε σε ολόκληρη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αττική. Στη Θεσσαλία βρέθηκε ο Wordsworth την άνοιξη του 1833 και στο οδοιπορικό του αφιέρωσε ένα εκτεταμένο κεφάλαιο με εντυπώσεις, καθώς και άφθονες ξυλογραφίες. Για τη Λάρισα περιέλαβε στο βιβλίο τρεις ξυλογραφίες, οι οποίες απεικονίζουν τον Πηνειό σε τρία διαφορετικά σημεία της πόλεως.
Το χαρακτικό που δημοσιεύεται αποτυπώνει μια άποψη της δυτικής πλευράς της Λάρισας. Ο καλλιτέχνης στάθηκε στην αριστερή όχθη του Πηνειού, στην περιοχή λίγο βορειότερα από το σημερινό Κηποθέατρο και κοιτώντας προς τον νότο κατέγραψε ό,τι έβλεπε απ’ εκεί. Με μια
πρώτη ματιά, παρατηρώντας το χαρακτικό το βλέμμα μας αιχμαλωτίζεται από την ομορφιά και την χάρη της λίθινης γέφυρας, η οποία συνδέει τις όχθες του Πηνειού και αναδεικνύει την αρχιτεκτονική μαστοριά του τεχνίτη της. Στα ήρεμα νερά του ποταμού αντανακλούν τα άνισα
τόξα της και έτσι η ομορφιά διπλασιάζεται.
Το πότε οικοδομήθηκε η γέφυρα αυτή δεν είναι απόλυτα γνωστό. Ο Ερρίκος της Βαλανσιέν αναφέρει ότι το 1209 η διάβαση του Πηνειού στη Λάρισα γινόταν με ξύλινη γέφυρα και βάρκες[2]. Πιστεύεται ότι είχε κατασκευασθεί επί τουρκοκρατίας, την περίοδο που διοικητής της περιοχής ήταν ο Χασάν μπέης.Ήταν η πρώτη πέτρινη αμαξιτή γέφυρα που είναι γνωστή στον θεσσαλικό χώρο[3].
Ο Χασάν μπέης ήταν γιος του Ομέρ μπέη και εγγονός του κατακτητή της Θεσσαλίας [1423] Τουρχάν μπέη. Ο συσχετισμός του μουσουλμανικού τεμένους που ανεγέρθηκε προς τιμήν του Χασάν μπέη δίπλα στη γέφυρα που έκτισε,είναι προφανής.
Η σπουδαία αυτή πέτρινη γέφυρα της Λάρισας, ήταν από τις μεγαλύτερες και στατικά στερεότερες της χώρας.
Είχε μήκος 120 μέτρα και πλάτος 4,5 μέτρα, ικανό να επιτρέπει έστω και με δυσκολία τη διασταύρωση δύο αμαξών. Εκτεινόταν επάνω σε εννέα τόξα. Το οδόστρωμά της είχε μια ελαφρά αμφικλινή κατασκευή, η κορύφωση της οποίας αντιστοιχούσε περίπου στο κέντρο της. Στα συγκεκριμένο χαρακτικό του 19ου αιώνα που δημοσιεύεται,είναι φανερή η καμπυλότητα που είχε το οδόστρωμα της γέφυρας. Πεζοδρόμια δεν υπήρχαν και στα πλάγια ο δρόμος περιχαρακωνόταν σε χαμηλό ύψος 80 εκατοστών περίπου, με βαριά λίθινα στηθαία, κατασκευασμένα από μεγάλες, παχιές και μονοκόμματες πλάκες, τοποθετημένες κάθετα. Τα στηθαία αυτά παρακολουθούσαν την αμφικλινή πορεία του οδοστρώματος σε ολόκληρη την πορεία του. Η επιμελημένη κατασκευή που είχε η γέφυρα την κράτησε στερεή σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας,μέχρι της περίοδο της κατοχής 1941-1944, όταν ανατινάχθηκε δύο φορές.
Αριστερά πάνω σε ύψωμα, προέχει η αυστηρή σιλουέτα του τεμένους του Χασάν μπέη, το οποίο στέκει σαν φρουρός που παρακολουθεί και ελέγχει κάθε διερχόμενο τη γέφυρα. Δεξιά η μονή των Μεβλεβήδων σε μια απλουστευμένη απεικόνιση της βόρειας πλευράς της, φαντάζει
λιγότερο επιβλητική απ’ ό,τι σε άλλα χαρακτικά που γνωρίζουμε. Πίσω από τη γέφυρα, στο βάθος, διακρίνεται η περιοχή και το τζαμί του Acsaray, στην περιοχή του σημερινού Ακσαράϊ (Νεάπολη).Εκείνο όμως που ομορφαίνει την εικόνα είναι οι τρεις βάρκες, προφανώς ψαρόβαρκες,με τους ψαράδες να αλιεύουν στην πλούσια από ψάρια κοίτη του ποταμού.
Η απεικόνιση αυτής της πλευράς της Λάρισας από τον Wordsworth φαίνεται να είναι αντικειμενική. Τα οικοδομήματα είναι ως επί το πλείστον στη φυσική τους αποτύπωση, οι αναλογίες της γέφυρας πραγματικές, η κορύφωση του οδοστρώματος ήπια και η απόδοση της καθημερινής ζωής των κατοίκων στις όχθες του Πηνειού ρεαλιστική. Όλα αυτά τα προτερήματά της την έχουν κατατάξει στη δημοφιλέστερη χαλκογραφία της Λάρισας για την περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας, γιατί συνδυάζει την ομορφιά και τη γαλήνη του τοπίου με τη ζωντάνια
της καθημερινής απασχόλησης των κατοίκων της.
--------------------------------------------------------
[1].Greece. Pictorial, Descriptive&HistoricalbyChristopherWordsworth D. D. London, M.DCCC.XXXIX (=1839).
[2]. Ερρίκος της Βαλανσιέν, Η ιστορία του αυτοκράτορα Ερρίκου της Κωνσταντινούπολης (συνέχεια του χρονικού του Βιλλαρδουίνου), μετ. Κώστας Αντύπας, Αθήνα ( 1989)σελ. 110.
[3].Παλιούγκας Θεόδωρος, Η Λάρισα κατά την τουρκοκρατία (1423-1821), Κατερίνη (2007), τόμ. Β’, σελ. 543-550.
nikapap@hotmail.com

ελευθερία λάρισας.

ΕΛΛΗΝΩΝ  μύθοι
*Από τον Κων/νο Οικονόμου

Οι Μούσες(Αοιδή και Μελέτη δύο από τις πρώτες τρεις Μούσες)

ΓΕΝΙΚΑ: Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική
μυθολογία ήταν εννέα θεότητες-Νύμφες. Ο
Απόλλων τις καθοδηγούσε, ήταν ο “Μουσηγέ-
της” τους. Αρχικά οι θεότητες αυτές ήταν Νύμ-
φες του βουνού και των νερών. Ο Ησίοδος στη
Θεογονία αφηγείται: «Η Μνημοσύνη κοιμήθηκε
στην Πιερία με το γιο του Κρόνου και γέννησε
αυτές τις παρθένες που μας κάνουν να ξεχνά-
με τα βάσανά μας και απαλύνουν τους πόνους
μας. Εννιά νύχτες συνέχεια ο συνετός Δίας
ανεβαίνοντας στο ιερό κρεβάτι του, κοιμότανε
δίπλα στη Μνημοσύνη, μακριά απ’ όλους τους
αθανάτους. Ύστερα από ένα χρόνο, όταν οι
εποχές και οι μήνες είχαν συμπληρώσει τον κύκλο τους κι όταν πέρασαν πολλές μέρες η
Μνημοσύνη γέννησε εννιά κόρες, που όλες τις μάγευε η μουσική». Τα ονόματα που αποδίδον-
ται στις Μούσες είναι: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια,Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολυμνία, Ουρανία, Καλλιόπη. Σήμερα, ο όρος “μούσα” χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει ότι κάποιος
(ή, συνήθως, κάποια) εμπνέει τον καλλιτέχνη στα έργα τέχνης που σχεδιάζει. Μάλιστα, ο ορός αυτός χρησιμοποιείται και στα ομηρικά έπη, καθώς ο Όμηρος ισχυρίζεται ότι η Μούσα είναι η έμπνευσή του.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΘΕΜΙΑΣ: Η Καλλιόπη [ετυμολογείται από το: καλή + οψ=φωνή ή
έπος=λόγος), θεωρείτο η προστάτιδα της Επικής ποίησης. 
Η Κλειώ [ετυμολογείται από το:κλέος=δόξα], η προστάτιδα της Ιστορίας που οδηγεί στο ανθρώπινο κλέος.
 Η Ευτέρπη [από το: ευ + τέρπω, που σημαίνει ευχαριστώ], ήταν η Μούσα της Λυρικής ποίησης, που “ευ τέρπει” την ακοή, μέσω της μουσικής.
Η Θάλεια [από το ρήμα: θάλλω= ανθίζω, ακμάζω], θεωρείτο η προστάτιδα της βουκολικής (ποιμενικής) ποίησης και, κατά τους κλασικούς χρόνους, της Κωμωδίας
Η Μελπομένη [από το: μέλπω=μελωδώ + μένος], ήταν η Μούσα της Τραγωδίας,που “μέλπει” με “μένος”, το οποίο ταιριάζει με την, αρχικώς, οργιώδη εμφάνιση της τραγωδίας, ως μιας καθαυτό διονυσιακής εκδήλωσης. 
Η Τερψιχόρη [από το: τέρπω + χορός],ήταν η προστάτιδα της ορχήσεως, εφόσον “τέρπει” με το χορό.
Η Ερατώ [ως παράγωγο της λέξης “έρως”], θεωρείτο η Μούσα της Ερωτικής ποίησης.
 Η Πολύμνια [από το: πολύς + ύμνος), ήταν η προστάτιδα Μούσα της θρησκευτικής ποίησης και των ύμνων προς τους θεούς. 
Τέλος, η Ουρανία (< ουρανός), ήταν η
προστάτιδα της Αστρονομίας.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΟΥΣΕΣ: Ο Παυσανίας, αλλά και Λατίνοι μυθολογικοί συγγραφείς, υποστηρίζουν ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών. Οι εννέα που αναφέραμε πριν ήταν η δεύτερη γενιά.
Η πρώτη γενιά αφορά 3 Μούσες, που ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας (Παυσανίας,
Ελλάδος Περιήγησις, 9, 29, 1). Οι τρεις αυτές πανάρχαιες Μούσες, που αποκαλούνται Ελι-
κωνιάδες Μούσες, εφόσον κατοικούσαν στα δάση του Ελικώνα, ήταν οι εξής: Η Μνήμη, η
Μελέτη και η Αοιδή. Κατά τους αρχαίους προγόνους μας, η τέχνη της ποίησης χρειάζεται και τις τρεις αυτές Μούσες, για να συνδυαστεί το τραγούδι με τη μνήμη και τη μελέτη, γιατί για να τραγουδήσει κανείς χρειάζεται πρώτα μνήμη, στίχου και μουσικής και πολλή μελέτη,δηλαδή (εξ)άσκηση.
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΔΕΛΦΙΚΩΝ ΜΟΥΣΩΝ: Στους Δελφούς λάτρευαν τρείς άλλες μούσες,
τη Νήτη, τη Μέση και την Υπάτη, που συμβόλιζαν τις τρεις χορδές της λύρας.
ΠΙΕΡΙΔΕΣ ΜΟΥΣΕΣ: Στη, ρωμαϊκή Μυθολογία, που θεωρείται σε γενικές γραμμές φτωχό αντίγραφο της αντίστοιχης ελληνικής, με τη συλλογική ονομασία Πιερίδες, αποκαλούνται γενικά οι Μούσες. Τη χρήση του όρου κάνουν συχνά Ρωμαίοι ποιητές και συγγραφείς.
Στην ελληνική μυθολογία, όμως, ο μύθος των Πιερίδων Μουσών περιγράφεται με διαφορετική ιστορία και γενεαλογία. Κατά τον ελληνικό μύθο, οι Πιερίδες Μούσες ή Νύμφες, ήταν οι εννέα κόρες του Πιέρου και της Ευίππης που διέμεναν στα δάση στα Πιέρια όρη. Τα ονόματά τους, κατά τον Νίκανδρο τον Κολοφώνιο [2ος αι. π.Χ.], ήταν:
 Κολυμβάς, `Ιυγξ, Κεγχρίς, Κίσσα, Χλωρίς, Ακαλανθίς, Νήσσα, Πιπώ και Δρακωντίς.
 Επειδή τραγουδούσαν ωραιότατα,οι Πιερίδες θέλησαν κάποτε να συναγωνισθούν με τις άλλες Μούσες και ανέβηκαν για το σκοπό αυτό στον Ελικώνα. Οι Μούσες όμως νίκησαν στον συναγωνισμό στο τραγούδι τις Πιερίδες και για να τις τιμωρήσουν τις μεταμόρφωσαν σε κίσσες [συνηθισμένα πουλιά στα δρυοδάση].

Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, είναι δάσκα-
λος στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας - συγγραφέας
konstantinosa.oikonomou@gmail.com
www.scribd.com/oikonomoukon

ελευθερία λάρισας

Υβρις και Νέμεσις

Η ύβρις ήταν βασική έννοια της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων. Η ηθική τάξη διαταράσεται στην Αρχαία Ελλάδα  όταν ο άνθρωπος έφτανε  στην ύβρι. Και η ύβρις γεννιέται, οσάκις υπερβαίνουμε το μέτρο που δόθηκε από τους Θεούς  στη φύση μας. 

 Αποδίδοντας την αντίληψη σχετικά με την ύβρη και τις συνέπειές της, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στην αρχαιότερή της μορφή, με το σχήμα ὓβρις → ἂτη → νέμεσις → τίσις , μπορούμε να πούμε ότι οι αρχαίοι πίστευαν πως μια «ὕβρις» συνήθως προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «ἄτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου.

 Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη α-νοησία, να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν», την οργή και εκδίκηση δηλαδή των θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλ. την τιμωρία και τη συντριβή/καταστροφή του.

 Από την κλασική εποχή και μετά, σε πολλές περιπτώσεις οι έννοιες Άτη, Δίκη και Νέμεσις φαίνεται να αποκτούν στη συνείδηση των ανθρώπων ισοδύναμη σημασία, αυτήν της θείας τιμωρίας.

 Ο υβριστής διαταράσσοντας την τάξη του Σύμπαντος, εγγυητής της οποίας είναι ο Ζευς, προκαλεί πάντοτε τη μήνιν των θεών. Η Νέμεσις και η Άτη, μοιραία θα επιφέρουν τη συντριβή του. Τούτο δηλώνεται σαφέστερα στην κλασική ελληνική τραγωδία, όπου ηύβριςείναι συνήθως το βασικό σφάλμα του τραγικού ήρωα. 

 Το απλούστερο ίσως παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Ξέρξη στους Πέρσες του Αισχύλου, όταν ο Ξέρξης που αξιώνει να του υποταχθούν τα φυσικά στοιχεία. 

Ο Ελλήσποντος όφειλε να μην τρικυμίσει τα νερά του, που κατέστρεψαν τις γέφυρες της διακομιδής του στρατού. Ο Ξέρξης διατάζει να μαστιγώσουν τη θάλασσα, και να ρίξουν στα νερά της τις χειροπέδες.!!!

 Γι’ αυτό η αποκατάσταση της ανθρώπινης ύβρης από τη θεία τάξη θα πραγματοποιηθεί εκεί που συντελέστηκε το έγκλημα. Στα νερά μιας άλλης θάλασσας: στη Σαλαμίνα όπου τιμωρείται με συντριπτική ήττα.

Η βαθύτερη σύσταση αυτής της ηθικής διαδικασίας είναι ότι η αφθονία και ο πλούτος οδηγούν τον άνθρωπο στην ύβρι, που εκφράζεται με τον κομπασμό και την τύφλωση.   Ἄτηείναι ο περίφημος όρος της Ελληνικής τραγωδίας.

 Η άτη γεννά την υπερβολή και την αμετρία. Την άκοσμη δηλαδή και την αλογάριαστη συμπεριφορά της αδικίας, που κάποτε θα πληρωθεί με τον πιο παραδειγματικό κολασμό.

.

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Το κτίριο του Ταχυδρομείου -Τηλεγραφείου στην Πλατεία Ταχυδρομείου
Φωτογραφία του 1915

Ταχυδρομείον - Τηλεγραφείον
Η φωτογραφία που δημοσιεύεται είναι λεπτομέρεια από επιστολικό δελτάριο με τον τίτλο «Λάρισσα-Πλατεία Ταχυδρομείου», του φωτογράφου Francois E. Caloutas
(γαλλική απόδοση του Φραγκούλη Ευαγγέλου Καλουτά [1887 – 1952]) που είχε φωτογραφείο στην Ερμούπολη της Σύρου. Ο Καλουτάς είχε επισκεφθεί την πόλη μας περί το 1915 και κυκλοφόρησε 12 αριθμημένες κάρτες με απόψεις από τη Λάρισα και τη γύρω περιοχή (Τύρναβος,Τέμπη). Η φωτογραφία αποτυπώνει το κτίριο του Ταχυδρομείου-Τηλεγραφείου που βρισκόταν στην βορειοανα-
τολική γωνία της πλατείας Ταχυδρομείου[1], στη συμβολή των οδών Παπακυριαζή και Αχιλλέως (αργότερα βασιλέως Κωνσταντίνου και σήμερα Παναγούλη).
Η πρώτη αναφορά που έχουμε για το Ταχυδρομείο στη θέση αυτή ανάγεται στο 1897, όταν κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου, το κτίριο κατακλύζονταν κυριολεκτικά από ξένους και Έλληνες δημοσιογράφους, οι οποίοι με τον τηλέγραφο ενημέρωναν τα μέσα ενημέρωσης στα οποία ανήκαν, για την πορεία των πολεμικών επιχειρήσεων.
 Μάλιστα η αγγλική εφημερίδα TheIllustrated London News δημοσίευσε στο φύλλο της 1ης Μαΐου 1897 ένα θαυμάσιο χαρακτικό που αποτυπώνει με μεγάλη λεπτομέρεια την ασυνήθιστη κίνηση που επικρατούσε έξω από το ταχυδρομείο την περίοδο εκείνη[2].
Το κτίριο αυτό ήταν κατασκευή και ιδιοκτησία των αδελφών Οικονόμου, οι οποίοι είχαν και άλλες σημαντικές ιδιοκτησίες στη Λάρισα[3].
 Ήταν διώροφο, με σαφή νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία στην πρόσοψη και έβλεπε στην πλατεία Ταχυδρομείου. Στο ισόγειο στεγαζόταν το Ταχυδρομείο και στον όροφο το Τηλεγραφείο
και το Τηλεφωνείο, όταν αργότερα μπήκε στη ζωή μας το τηλέφωνο[4]. Για την άνοδο υπήρχε εσωτερική ξύλινη σκάλα και επάνω δεξιά ήταν το τηλεγραφείο. Αριστερά ήταν οι τηλεφωνικοί θάλαμοι. Την εποχή εκείνη όσοι ήθελαν να κάνουν συνδιάλεξη, έπρεπε να πάνε στο τηλεφωνείο να δώσουν την πρόσκληση και να περιμένουν ώρες ολόκληρες να πάρουν γραμμή. Ελάχιστοι ήταν εκείνοι οι οποίοι επιζητούσαν την εξυπηρέτηση με το τηλέφωνο,όχι μόνον γιατί βράδυνε η πραγματοποίηση των συνδιαλέξεων, αλλά και γιατί η ακουστικότητα δεν ήταν καλή.
Γι’ αυτό σε επείγουσες περιπτώσεις κατέφευγαν στον τηλέγραφο, ενώ για τις συνήθεις επικοινωνίες προτιμούσαν την αλληλογραφία.
Γύρω στα 1930 το κτίριο αυτό των Τ.Τ.Τ. επειδή είχε παλιώσει, κρίθηκε ακατάλληλο και μετακόμισε στο αρχοντικό του ιατρού και παλιού δημάρχου της Λάρισας Αχιλλέα Αστεριάδη. Τελικά, από τον σεισμό του 1941 καταστράφηκε ο όροφος από το κτίριο της πλατείας Τα-
χυδρομείου και γκρεμίσθηκε, ενώ στο ισόγειο στεγάσθηκαν διάφορα καταστήματα και δίπλα του λειτούργησε η ταβέρνα «Τα Πασαδάκια». Μεταπολεμικά ολόκληρος αυτός ο χώρος πωλήθηκε από τους κληρονόμους των αδελφών Οικονόμου στους αδελφούς Μάρκα, οι οποίοι κα-
τασκεύασαν στη θέση αυτή το ξενοδοχείο Grand Hotel.
Το αρχοντικό του Αστεριάδη όπου μεταστεγάσθηκαν οι υπηρεσίες των Τ.Τ.Τ. βρισκόταν στη γωνία των οδών Κούμα και Ασκληπιού, εκεί που σήμερα βρίσκονται το φαρμακείο του Βάη και τα διπλανά κτίρια. Ήταν μία μεγαλοπρεπής κατοικία σε νεοκλασικό ρυθμό, με μεγάλη αυλή, το οποίο φιλοξένησε κατά καιρούς διάφορες προσωπικότητες της πολιτικής, της επιστήμης και των γραμμάτων, ακόμη και τον βασιλιά Κωνσταντίνο.
 Όταν οι απόγονοι του Αχιλλέα Αστεριάδη εγκατέλειψαν τη Λάρισα, νοίκιασαν το ωραίο σπίτι τους στο δημόσιο για να στεγασθούν οι υπηρεσίες των τηλεπικοινωνιών, οι οποίες
λειτούργησαν πάνω από δέκα χρόνια και αναγκάσθηκαν να το εγκαταλείψουν όταν έπληξε τη Λάρισα τον Μάρτιο του 1941 ο μεγάλος σεισμός.
Μεταπολεμικά οι υπηρεσίες των Τ.Τ.Τ. στεγάσθηκαν σε διώροφο κτίριο επί της οδού βασιλίσσης Σοφίας (σήμερα Παπαναστασίου), ακριβώς απέναντι από το σημερινό μέγαρο του Ταχυδρομείου, μέχρις ότου έγινε ο διαχωρισμός των υπηρεσιών.
[1]. Αυτή η πλατεία, όπως και η κεντρική, έχει αλλάξει κατά καιρούς διάφορες ονομασίες. Ξεκίνησε ως πλατεία Ταχυδρομείων λόγω της παρουσίας του ταχυδρομείου και τηλεγραφείου,
κατόπιν έγινε Ρήγα Φεραίου, αργότερα Δημητρίου Χατζηγιάννη,ακολούθησαν ίσως και κάποιες άλλες ονομασίες οι οποίες μου διαφεύγουν. Σήμερα η επίσημη ονομασία της είναι πλατεία
Εθνάρχου Μακαρίου. Στο χρονικό διάσημα 130 χρόνων ύπαρξής της,από τους κατοίκους της Λάρισας ήταν και είναι πάντα γνωστή σαν πλατεία Ταχυδρομείου, αν και το ταχυδρομείο από το
1930 ακόμα είχε μετακομίσει από την πλατεία, όπως θα δούμε,και στεγάσθηκε σε διαφορετικά σημείατης πόλεως.
[2]. Το χαρακτικό αυτό δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο βιβλίο: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η Λάρισα στα χαρακτικά των Ευρωπαίων περιηγητών (16ος – 19ος αιώνας), Λάρισα (2006) σελ. 144.
[3]. Η οικογένεια Αθανασίου Οικονόμου είχε καταγωγή από τα Ιωάννινα και διέμενε αρχικά στον Αμπελώνα (Καζακλάρ τότε).Τα παιδιά του Αναστάσιος, Κωνσταντίνος και Νικόλαος Οικονόμου, ήταν εμπειρικοί εργολάβοι οικοδομών και η δραστηριότητά τους επεκτείνονταν και στη Λάρισα, στην οποία αργότερα μετακόμισαν οικογενειακά. Γνωστά κτίσματά τους ήταν το διπλό οίκημα του Αρσακείου και το αρχοντικό Οικονόμου-Φαληρέα,το οποίο διασώθηκε, βρίσκεται στην οδό Μανωλάκη αρ. 9-11 και σήμερα στεγάζει τα υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ.
[4]. Μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια οι υπηρεσίες αυτές είχαν τον γενικό τίτλο «Τρία Ταύ» Τ.Τ.Τ., δηλαδή ΤαχυδρομείοΤηλεγραφείο-Τηλεφωνείο. Αργότερα το Ταχυδρομείο έγινε ιδιαίτερη υπηρεσία και αυτονομήθηκε, τα δε υπόλοιπα δύο αποτέλεσαν τον ΟΤΕ.

nikapap@hotmail.com

ελευθερία λάρισας.

ΕΛΛΗΝΩΝ μύθοι
Από τον Κων/νο Οικονόμου*

Οι Δρυάδες

ΓΕΝΙΚΑ: Σύμφωνα με την ελληνική
Μυθολογία, οι Δρυάδες ήταν Νύμφες των δασών. Το όνομά τους προέρχεται από τη λέξη δρυς [βελανιδιά]. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν νύμφες των δέντρων, ειδικά των βελανιδιών κάτω από τις οποίες ζούσαν. Οι αρχαίοι τις διέκριναν από τις Αμαδρυάδες, οι οποίες ήταν οι ψυχές των φυτών και ζούσαν
όσο και αυτά, ενώ οι Δρυάδες ήταν 
αθάνατες. Σύμφωνα με τους περισσότερους αρχαίους συγγραφείς, όμως,υπήρχε ταύτιση μεταξύ των δύο αυτών ομάδων. Οι Δρυάδες μαζί με τις Ορειάδες ή Ορεστιάδες συνόδευαν τους Ολύμπιους θεούς, κυρίως τον Ερμή,
και τους Σειληνούς στα όρη και τις χαράδρες. Συχνά εμφανίζονται να παίζουν και να αστειεύονται με τον Απόλλωνα, τον Πάνα, τον Πρίαπο κ.ά. Συχνά τις Δρυάδες φαίνεται να τις καταδίωκαν Σάτυροι.
ΠΙΟ ΓΝΩΣΤΕΣ ΔΡΥΑΔΕΣ: Μεταξύ των Δρυάδων γνωστότερη ήταν η Ερατώ, η οποία με τον Αρκάδα απόκτησε τον Αζάνα, τον Αφείδαντα και τον Έλατο. Άλλες ονομαστές Δρυάδες ήταν η
Φιγαλία και η Τιθορέα από τις οποίες και οι σχετικές πόλεις της Αρκαδίας και της Φωκίδας αντίστοιχα. Ακόμη, Δρυάς ήταν και η Ευρυδίκη, η σύντροφος του Ορφέα. Οι Δρυάδες ή Αμαδρυάδες ή «Αδρυάδες», ή «Δρυμίδες» συχνά συγχέονταν με τις Ναϊάδες και άλλες Νύμφες, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η ανθρωπόμορφη ιδέα του θροΐσματος των φύλλων ων δένδρων και των ήχων των υδάτων ιδιαίτερα σε βουνά, ρέματα, σπήλαια,
πηγές και χαράδρες που διακόπτουν την ηρεμία και την ησυχία της φύσης.
ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΔΕΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΔΡΥΑΔΩΝ: Οι Αμαδρυάδες φέρονται, κατά το Μύθο, να έχουν ξεπηδήσει από τη γη μαζί με τη γέννηση των δέντρων με τα οποία η ζωή τους ήταν δεμένη.
Όταν το δέντρο άνθιζε, το ίδιο έκανε και η νύμφη του, αλλά όταν πέθανε πέθανε με αυτό. Υπήρχαν διάφορες κατηγορίες των Δρυάδων που συνδέονται με συγκεκριμένους τύπους δέντρων:
Α’ Οι Μελίες προστάτιδες της μελίας [φράξος]. Πιστεύονταν ότι ξεπήδησαν από τη Γαία όταν αυτή ήταν εμποτισμένη με το αίμα του ευνουχισμένου Ουρανού. Οι άνδρες της αργυρής εποχής
[μυθική περίοδος] παντρεύτηκαν πολλές απ’ αυτές, πριν δημιουργηθούν οι γυναίκες. Συνεπώς, από αυτές καταγόταν το σύνολο της ανθρωπότητας.
Β’ Οι Ορειάδες ήταν δρυάδες Νύμφες των κωνοφόρων δασών, που βρίσκονται στα βουνά. Πολλές γενιές απ’ αυτές κατάγονταν από τον γέροντα Ορειάδη.Αδέλφια των Ορειάδων ήταν οι Σάτυροι [Τα παλιά δάση στην αρχαία Ελλάδα κατά κύριο λόγο βρίσκονταν ψηλά στα βουνά, δεδομένου ότι η πλειονότητα του πεδινού δάσους είχε εκχερσωθεί για τη γεωργία. Επομένως, ήταν φυσικό αυτές οι νύμφες να ονομαστούν Ορειάδες].
Γ’ Οι Αμαδρυάδες ήταν οι Νύμφες των βελανιδιών και των λευκών. Έτσι, αυτές συνήθως συνδέονταν με τα παραποτάμια δέντρα και τα ιερά άλση. 
Δ’ Οι Μηλιάδες ή Επιμηλίδες που ήταν οι προστάτιδες των μηλιών και γενικά των οπωροφόρων δέντρων. Κατ’άλλους, ίσως ήταν προστάτες των προβάτων, κι αυτό γιατί στην αρχαία ελληνική η λέξη μήλο σημαίνει τόσο μήλο όσο και πρόβατο. 
Ε’ Οι Δάφνες, που ήταν οι Νύμφες των ομώνυμων φυτών.Άλλες ομάδες Δρυάδων Νυμφών ήταν οι: Αίγειροι, προστάτες της μαύρης λεύκας [καραγάτσι], οι Άμπελοι, προστάτες του αμπελιού, οι Καρυές, οι Κράνιες, οι Μορεαί, οι Πτελεαί, κ.ά.,προστάτες των αντιστοίχως ομώνυμων φυτών.
ΑΛΛΕΣ ΓΝΩΣΤΕΣ ΔΡΥΑΔΕΣ: Οι κυριότερες αναφερόμενες Δρυάδες ήταν: Η Βυβλίς, που ήταν μια κόρη από τη Μίλητο που μεταμορφώθηκε σε Αμαδρυάδα. Η Δάφνη, μια Ορειάδα
του Παρνασσού, η οποία τοποθετήθηκε από τη θεά Γαία ως προφήτισσα στο μαντείο των Δελφών (στο χρονικό διάστημα πριν περάσει στα χέρια του Απόλλωνα). Η Δρυόπη, που πριν γίνει νύμφη του όρους Όθρυς ήταν πριγκίπισσα των Δρυόπων. Στο ίδιο όρος,Δρυάδα ήταν και η Ειδοθέα  που αγαπήθηκε από το θεό Ποσειδώνα. Η Ηχώ,που ήταν Ορειάδα του Ελικώνα και υπηρέτρια της θεάς Ήρας, ήταν τιμωρημένη να επαναλαμβάνει μόνο τα λόγια των άλλων. Οι Ηλιάδες που ήταν Δρυάδες κόρες του θεού Ήλιου. Οι Εσπερίδες, γνωστές ως φύλακες των
χρυσών μήλων, που ήταν συνεπώς Μηλιάδες Νύμφες. Η Χελώνη, μια αρκαδική Ορειάς Νύμφη που αγνόησε την πρόσκληση να παραστεί στο γάμο του Δία με την Ήρα και τιμωρήθηκε με τη
μεταμόρφωσή της σε χελώνα. Η Κυλλήνη, αρκαδική Ορειάς, στο ομώνυμο βουνό της Πελοποννήσου, που ήταν η σύζυγος του Πελασγού πρώτου βασιλιά της Αρκαδίας. Η Οθρηίς, Ορειάς της Όθρυος, που αγαπήθηκε από τους θεούς Δία και Απόλλωνα. Η Πηνελόπεια, μια Ορειάς της Κυλλήνης, μητέρα του θεού Πάνα, από την ένωσή της με τον Ερμή. Η Φοίβη, σύζυγος του Δαναού και μητέρα πολλών από τις Δαναϊδες. Η Πιτύς, μια ορειάς που κυνηγούσε ο Παν. Ξεφεύγοντάς του μεταμορφώθηκε σε πεύκο [πιτύς]. Η Σινόη,Δρυάδα της Αρκαδίας που ανέθρεψε το βρέφος θεό Πάνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ομηρικοί Ύμνοι.Αριστοφάνης, Όρνιθες, Θεσμοφοριάζουσες. Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά Η. Αθήναιος, Δειπνοσοφιστών.Καλλίμαχος, Ύμνοι. Στράβων, Γεωγραφία. Ορφικοί Ύμνοι. Φιλόστρατος ο Πρεσβύτερος. Βιργίλιος, Αινειάδα. Οβίδιος, Μεταμορφώσεις. Βαλέριος Flaccus,Η Αργοναυτική Εκστρατεία. Προπέρτιος, Ελεγείες. Κικέρων, De Natura
Deorum. Seneca, Φαίδρα. Oppian, Cynegetica.Νόννος, Διονυσιακά. Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, 8, 4, 2. Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τόμ. 8, σ. 298.

www.scribd.com/oikonomoukon
konstantinosa.oikonomou@gmail.c
om/oikonomoukon

ελευθερία λάρισας