ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Ο λόφος του Φρουρίου





Η λόφος του Φρουρίου τις τελευταίες δεκαετίες
αλλάζει σημαντικά μορφή. Μόνον τα τελευταία χρόνια οι δημοτικές αρχές αντιλήφθηκαν ότι το κέντρο της Λάρισας είναι ο ιστορικός λόφος της Ακροπόλεως και το αιώνιο σύμβολό της, ο Πηνειός. Η αλλαγή αυτή φαίνεται καθαρά στη σημερινή φωτογραφία. Δεν είναι πολύ παλιά. Χρονολογείται στο 1965 περίπου και προέρχεται από επιστολικό δελτάριο τηςΔΕΛΤΑ. Η λήψη της φωτογραφίας έγινε από οικοδομή η οποία βρισκόταν παλαιότερα επί της οδού Βασιλίσσης Σοφίας (Παπαναστασίου σήμερα) και έχει κατεδαφισθεί, γιατί ήταν κτισμένη επάνω από το αρχαίο θέατρο.
Έχουν περάσει πενήντα χρόνια από τη λήψης της φωτογραφίας αυτής και μπορούμε να διακρίνουμε σημαντικές αλλαγές στο τοπίο της δυτικής πλευράς του λόφου. Τα ισόγεια κτίσματα μπροστά έχουν σήμερα αντικατασταθεί από χαμηλές σύγχρονες διώροφες οικοδομές. Μπροστά τους είχε ήδη διαμορφωθεί η πλατεία Μητέρας,ενώ πίσω της ξεπροβάλλει μεγαλοπρεπής ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αχιλλίου. Φαίνεται ακόμα νεόδμητος. Ο προπολεμικός ναός είχε καταστραφεί με τις συμφορές της κατοχής και από το 1950 είχε ήδη ανατεθεί από ειδική ερανική επιτροπή η οποία είχε συσταθεί, στους διαπρεπείς αρχιτέκτονες Πάτροκλο Καραντινό και Γεώργιο Νομικό η μελέτη ανεγέρσεως σύγχρονου μεγαλοπρεπούς μητροπολιτικού ναού του Αγίου Αχιλλίου στη Λάρισα. Ο θεμέλιος λίθος είχε τεθεί από τον
μητροπολίτη Δωρόθεο Κοτταρά (1935-1956) το 1952 και τα εγκαίνια έγιναν με μεγάλη επισημότητα στις 6 Ιουνίου 1965 από τον μητροπολίτη Λαρίσης Ιάκωβο Σχίζα (1960-1967). Από τότε εξακολουθεί συνεχώς να εμπλουτίζεται και να στολίζεται. Παρατηρούμε στη φωτογραφία ότι το ψηλό του καμπαναριό δεν έχει ακόμα κτισθεί και ο προαύλιος χώρος δεν έχει διαμορφωθεί.
Δεξιότερα και πολύ κοντά στον φακό διακρίνεται το λυγερόκορμο μεταπολεμικό ρολόι. Ο καταστροφικός σεισμός της 1ης Μαρτίου του 1941 είχε κρημνίσει το ανώτερο τμήμα του προπολεμικού ρολογιού, το οποίο και κατεδαφίσθηκε. Το γεγονός αυτό στάθηκε η αιτία να μείνει επί μία ολόκληρη δεκαετία η Λάρισα χωρίς ρολόι. Μεσολάβησε η κατοχή, η πείνα, ο εμφύλια διαμάχη και όταν η πόλη άρχισε να ορθοποδεί, το δημοτικό συμβούλιο με επικεφαλής τον δήμαρχο Δημήτριο Καραθάνο (1951-1954) στη συνεδρίαση της 5ης Νοεμβρίου 1951 πήρε την απόφαση να ανεγερθεί νέο ρολόι της πόλεως. Η μελέτη του ανατέθηκε στον πολιτικό μηχανικό Νικόλαο Βασ. Μίχο και το 1952, δίπλα από τα θεμέλια του παλιού,υψώθηκε το νέο λευκό ψηλόλιγνο ρολόι. Στις καθημερινές προφορικές συζητήσεις το ρολόι αυτό είχε πάρει το όνομα «Καραθάνος», γιατί στη συνείδηση των Λαρισαίων ο δήμαρχος Καραθάνος ήταν ο οραματιστής της κατασκευής του. Διατηρήθηκε μόνον σαράντα χρόνια, γιατί τον Σεπτέμβριο του 1992 κρίθηκε αναγκαία η κατεδάφισή του. Την περίοδο εκείνη είχε ξεκινήσει η διαδικασία αποκάλυψης του αρχαίου θεάτρου και η παρουσία του στον χώρο του επιθεάτρου προδιέγραψε την τύχη του.
Δεξιότερα στη φωτογραφία βλέπουμε μέρος του κτιριακού συγκροτήματος του Β’ Δημοτικού Σχολείου. Ήταν κτίσμα προπολεμικό. Η θεμελίωσή του έγινε με πανηγυρικό τρόπο στις 10 Μαρτίου του 1929,με αγιασμό από τον μητροπολίτη Λαρίσης Αρσένιο Αφεντούλη (1914-1934) και την παρουσία του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος ήταν την περίοδο εκείνη υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Την εργολαβία του διδακτηρίου είχε ανα-
λάβει ο Κωνσταντίνος Μιχαλέας. Το 1932 αποπερατώθηκε η κατασκευή του διδακτηρίου και εκτελέσθηκαν τα εγκαίνια με την παρουσία και πάλι του υπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. Στην πρόσοψη του Σχολείου εντοιχίσθηκε τιμητικά αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα του τότε προέδρου της Κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου και του υπουργού της Παιδείας Γεωργ. Παπανδρέου. Η ζωή του Σχολείου αυτού ήταν σχετικά σύντομη, μόλις 46 χρόνια. Το 1978, μέσα στα πλαίσια εξωραϊσμού της περιοχής του λόφου του Φρουρίου, κατεδαφίσθηκε και στη θέση του βρίσκεται σήμερα πάρκο με προτομές και αναμνηστικές στήλες.
Ήδη αυτές τις ημέρες εκτελούνται στον συγκεκριμένο χώρο νέες εργασίες εξωραϊσμού των δρόμων και των υπαίθριων χώρων, μέσα στα πλαίσια αναδείξεως του αρχαίου θεάτρου και του καθεδρικού ναού της Λάρισας.
Nikapap@hotmail.com

ελευθερία Λάρισας

ΕΛΛΗΝΩΝ  Μυθοι
Από τον Κων/νο Οικονόμου*

Οι τρεις Μοίρες “Κλωθώ τε Λάχεσιν τε και Άτροπον,αίτε διδούσι θνητοίς ανθρώποισιν
έχειν αγαθόν τε κακόν τε1”

ΓενιΚΑ: Οι Μοίρες, ήταν αρχαιοελληνικές θεότητες, που καθόριζαν το πεπρωμένο του ανθρώπου. Κατά την παράδοση ήταν τρεις. Ο Ησίοδος μας δίνει πρώτος τα ονόματά τους. Η πρώτη ονομαζόταν Κλωθώ, γιατί έκλωθε το νήμα της ζωής των ανθρώπων. Η δεύτερη ήταν η Λάχεσις. Ονομαζόταν έτσι γιατί αυτή διένειμε τα κακά ή τα καλά, τις αρετές ή τα ελαττώματα των ανθρώπων [ετυμολογικά η λέξη Λάχεσις σχετίζεται με τη λέξη λαχνός, οπότε οι αρχαίοι πίστευαν ότι τα δώρα της Μοίρας αυτής, όπως βεβαίως και των άλλων δύο, ήταν μάλλον δοσμένα από τύχη]. Τρίτη Μοίρα ήταν η Άτροπος [α-τρόπος], που ονομάστηκε έτσι γιατί καθιστούσε τα
πράγματα του ανθρώπινου βίου, αλλά και τα δώρα ή τα βάρη που έδιναν οι δύο προηγούμενες Μοίρες, αμετάβλητα. Θεωρούνταν κόρες της Νύχτας, ή, κατά ορισμένους άλλους αρχαίους συγγραφείς, της Θέμιδας [προσωποποίηση της Δικαιοσύνης] και του Δία.
ΓΛΩςςΟΛΟΓιΚΑ: Η λέξη μοίρα προέρχεται από το αρχαίο ρήμα μείρομαι [< μερισμός,μερίδιο], που σήμερα έχει την έννοια του μοιράζω.
Συνεπώς η Μοίρα του ανθρώπου, κατά την αρχαία ελληνική Μυθολογία,είναι το μερίδιο, το κομμάτι που παίρνει ο καθένας από τη μοιρασιά ενός όλου.
ΑπειΚΟνιςεις μΟιρΩν: Η πρώτη γνωστή απεικόνισή τους στο περίφημο αρχαϊκό αγγείο, που ονομάζεται Francois(;), τις παρουσιάζει, αντίστοιχα, να κλώθουν [Κλωθώ], να διευθύνουν [Λάχεσις] και να κόβουν το νήμα [Άτροπος] που συμβολίζει την ανθρώπινη ζωή. Έτσι, λοιπόν, οι αρχαίοι πρόγονοί μας, πίστευαν πως άλλοι και όχι οι ίδιοι καθόριζαν το ξεκίνημα της ζωής τους, τον εν γένει βίο τους και το θάνατό τους.
Οι μΟιρες ςΤην πΟΛιΤειΑ ΤΟΥ πΛΑΤΩνΑ: Πολύ αργότερα, πέρα από την ομηρική Εποχή, κατά τον 4ο αιώνα, ξανασυναντάμε στον Πλάτωνα,στο κορυφαίο έργο του, την Πολιτεία, τις τρεις Μοίρες. Ο μεγάλος φιλόσοφος τις ονομάζει κόρες της Ανάγκης. Το σχετικό κείμενο τις παρουσιάζει καθισμένες σε θρόνους, και την καθεμιά τους να φοράει λευκό χιτώνα και στεφάνι στο κεφάλι και να συνοδεύουν με τη φωνή τους την αρμονία που βασιλεύει στις ουράνιες σφαίρες2.
Ο ρΟΛΟς Της ΛΑΧεςης: Ο Πλάτων, αντίθετα με τις αρχαιότερες πεποιθήσεις, δίνει και στον άνθρωπο την ευθύνη για τις επιλογές του στη ζωή παρουσιάζοντας τη Λάχεση να ομιλεί, ενώ στη συνέχεια, μας παρουσιάζει την ίδια Μοίρα “επί το έργον”. Ας δούμε τι λέει στο σημείο αυτό η
Πολιτεία: Λάχεσις: «Η αρετή είναι κάτι το αδέσποτο καταπώς την τιμάει ή την περιφρονά ο καθένας, θα μεταλάβει απ’ αυτήν πιο πολύ ή πιο λίγο.
Η ευθύνη είναι εκείνου που διαλέγει. Ο θεός είναι ανεύθυνος.” Αυτά είπε και έριξε τους κλήρους επάνω σε όλους και ο καθένας σήκωνε τον κλήρο που έπεσε μπροστά του. Και ανάμεσα στους κλήρους ήτανε και οι τυραννίδες, άλλες ισόβιες κι άλλες που καταλύονται στο μεταξύ και καταντούν σε φτώχειες και σε εξορίες και σε επαιτείες. Μα ήταν και βίοι σπουδαίων ανδρών, άλλοι με τη μορφή και με τα κάλλη και με την ρώμη και τη μαχητικότητα, άλλοι πάλι με τις γενιές και τις αρετές των προγόνων. Παρόμοια ήτανε βίοι και αναξίων ανδρών... επίσης και γυναικών».
Οι μΟιρες ςΤην ΑρΧΑιΑ ρΩμη: Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν και αυτές τις θεότητες από τους Έλληνες. Τις ονόμαζαν Parcae από την Parca, που ήταν η θεά του τοκετού και υπεύθυνη για την ανθρώπινη μοίρα. Και στο ρωμαϊκό πάνθεο οι μοίρες ήταν επίσης τρεις: η Δέκιμα (Decima), η Νόννα (Nonna) και η Μόρτα (Morta).
Οι μΟιρες ςΤη ςΚΑνΔινΑΒιΚη μΥΘΟΛΟΓιΑ: Η πραγματικά ανώτατη δύναμη στη μυθολογία των Σκανδιναβών και των Γερμανών [τευτονική]είναι οι Νόρνες, αντίστοιχες με τις ελληνικές Μοίρες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Ακόμα και οι κάτοικοι του Άσγκαρντ, της γης δηλαδή των θεών, υπακούν στις Νόρνες.
ΒιΒΛιΟΓρΑΦιΑ: Ησίοδος, Θεογονία, 215-222. Ομήρου, Ιλιάς, Ω 49.Πλούταρχος, Ηθικά, περί ειμαρμένης. Λουκιανός, Νεκρικοί διάλογοι: “Μίνως και Σώστρατος”. Ιω. Θεοδωρακόπουλος, Εισαγωγή στον Πλάτωνα,πανεπιστημιακές παραδόσεις, σ. 268.
1. Ησίοδος, Θεογονία 905-6.
2. σχετ. Πολιτεία Ι 617 c-e.
* Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου είναι δάσκαλος
στο 32ο Δ. ςχ. Λάρισας - συγγραφέας
konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon

ελευθερία λάρισας

χρόνια πολλά σε όλους τους Ελληνες,
απανταχού της γής

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Η παλιά Δημοτική Αγορά

Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει τη Δημοτική Αγορά της Λάρισας όπως ήταν αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της το 1933. Προέρχεται από το αρχείο του παλιού δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα και συμπεριλήφθηκε μαζί με άλλες σε προεκλογικό φυλλάδιο, το οποίο κυκλοφόρησε τις παραμονές των δημοτικών εκλογών (Φεβρουάριος 1934). Ο φωτογράφος δεν είναι γνωστός. Πιθανολογείται όμως ότι μπορεί να είναι ο Παντελής Γκίνης (1888-1988). Πριν αρχίσουμε την περιγραφή του κτιρίου της Δημοτικής Αγοράς, θα παρακολουθήσουμε εν συντομία τη διαδοχική χρήση του χώρου αυτού από το 1881 μέχρι σήμερα.
Μετά την Απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους, ο χώρος αυτός ήταν ενιαίος με το διπλανό κονάκι του Τούρκου Χουσνή μπέη, το οποίο είχε αγοράσει το 1881 ο βασιλιάς Γεώργιος Α’. Το 1897 χαρακτικό της εποχής[1] απεικονίζει τον χώρο γυμνό, αδιαμόρφωτο και
εγκαταλειμμένο. Με την εφαρμογή του σχεδίου πόλεως του 1884 και τη δημιουργία της οδού Μακεδονίας (σήμερα Βενιζέλου) ο χώρος τετραγωνίσθηκε και ισοπεδώθηκε. Σε φωτογραφίες της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα παρατηρούμε ότι διαμορφώθηκε σε πλατεία με αραιή δεντροφύτευση και ονομάσθηκε λόγω της γειτονίας με τα ανάκτορα, Πλατεία Ανακτόρων.
Σ’ αυτή την κατάσταση βρισκόταν η πλατεία, όταν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, όλη αυτή η έκταση παραχωρήθηκε στους πρόσφυγες για να τη χρησιμοποιήσουν ως προσωρινή επαγγελματική στέγη. Δημιουργήθηκαν πρόχειρα
παραπήγματα κατασκευασμένα από ξύλα και λαμαρίνες, λειτούργησαν μικρομάγαζα κάθε είδους, άναρχα χωροθετημένα και με άθλιες συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής. Εν τω μεταξύ το 1925 εκλέχθηκε δήμαρχος ο Μιχαήλ Σάπκας, ο οποίος μεταξύ των άλλων έργων που είχε προγραμματίσει ήταν και η ανοικοδόμηση μεγάλης Δημοτικής Αγοράς. Σαν χώρο ανέγερσης προτάθηκαν διάφορα οικόπεδα. Τελικά, έπειτα από παλινωδίες και αντεγκλήσεις ετών επιλέχθηκε η Πλατεία Ανακτόρων,με την προϋπόθεση βέβαια να απομακρυνθούν τα παραπήγματα.
Η Δημοτική Αγορά άρχισε να οικοδομείται κατά τη διάρκεια της δεύτερης δημαρχιακής θητείας του Σάπκα (1929-1934). Το κτίριο είχε εμβαδόν 49,50 x 42,50 μέτρα και προσαρμόσθηκε στο σχήμα της πλατείας. Τα καταστήματα ήταν στη σειρά περιμετρικά, μέσα και έξω, ενώ στο κέντρο υπήρχε αίθριο. Η αρχιτεκτονική και στατική μελέτη του είχε εκπονηθεί από το υπουργείο
Δημοσίων Έργων, ενώ την εργολαβία ανέλαβε ο μηχανικός Κωνσταντίνος Μιχαλέας. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε το κτίριο να έχει υπόγειο και δύο ορόφους, ενώ στην περιοχή του αίθριου θα στεγαζόταν από υαλόφρακτη διαφανή στέγη. Η μεγάλη δαπάνη όμως που απαιτούσε η κατασκευή του, υποχρέωσε τον Δήμο να κατασκευάσει αρχικά μόνο το ισόγειο, ενώ η ολοκλή-
ρωσή του προβλεπόταν να γίνει σε μια δεύτερη φάση.
Το έργο κατασκευάσθηκε με σιδηροπαγές σκυρόδεμα και τα εγκαίνια έγιναν με επισημότητα τον Δεκέμβριο του 1933, δύο περίπου μήνες πριν από τις δημοτικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 1934, δηλαδή προεκλογικά. Όπως είναι γνωστό, στις εκλογές αυτές ο εμπνευστής του έργου Μιχ. Σάπκας απέτυχε να επανεκλεγεί και ο διάδοχός του Στυλιανός Αστεριάδης δεν το ολο-
κλήρωσε.
Όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία του 1933, η Δημοτική αγορά ήταν ένα κτίριο μεγάλων διαστάσεων.Είχε συνολικά στη σειρά 56 καταστήματα, κατανεμημένα στην εξωτερική και εσωτερική πλευρά του. Όλα διέθεταν ευρύχωρα υπόγεια. Η πρόσβαση στο εσωτερικό του
γινόταν από τέσσερες μεγαλοπρεπείς εισόδους, μία σε κάθε πλευρά. Υπόστεγα πλάτους τεσσάρων μέτρων κάλυπταν περιμετρικά όλα τα καταστήματα, ώστε να διευκολύνεται η διακίνηση του κόσμου και με καιρικές συνθήκες δυσμενείς[2]. Στα καταστήματα στεγάσθηκαν
οι πρόσφυγες, καθώς και τα κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία,οπωροπωλεία και άλλα καταστήματα τροφίμων που βρίσκονταν κυρίως στη ρυπαρή τότε οδό Πανός.
Η ζωή της Δημοτικής Αγοράς υπήρξε μικρή, μόλις 45 χρόνια. Το καλοκαίρι του 1978, επί δημαρχίας Αγαμέμνονα Μπλάνα, με την κατεδάφιση έκλεισε τον κύκλο της[3].
[1]. Στη γαλλική εφημερίδα «Le MondeIllustree» των Παρισίων της 17ης Απριλίου 1897.
[2]. Γουργιώτης Γεώργιος, Μικρά μελετήματα. Η μικρή ιστορία της Δημοτικής μας Αγοράς, έκδοση του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας, Αθήνα (2000), σελ.97-100.
[3]. Η ιδέα της κατεδάφισης είχε τεθεί από την περίοδο της επταετίας (1971), αλλά το προεδρικό διάταγμα δημοσιεύθηκε το 1977 και τον Αύγουστο του 1978 υλοποιήθηκε.
nikapap@hotmail.com

ελευθερία λάρισας

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΕΠΕΙΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΙΝΟΥ ΑΛΟΓΟΥ
Ο ξυλουργός-μποξέρ που άλωσε την Τροία!

Αν και η ιδέα της συγκρότησης των Ειδικών Δυνάμεων ανήκει δικαιωματικά στον 20ό αιώνα, η πρώτη καταδρομική επιχείρηση στην ιστορία της ανθρωπότητας ξεκινά από τον Τρωικό Πόλεμο όταν από το τεράστιο ξύλινο άλογο, τον Δούρειο Ίππο έβγαιναν αθόρυβα το βράδυ, κρεμασμένοι με σκοινιά οι καλύτεροι των Αχαιών που εξουδετερώνοντας τους σκοπούς των πυλών στο κάστρο της Τροίας, τις άνοιξαν για να επακολουθήσει ο όλεθρος και η καταστροφή
και να κυριευτεί η πόλη!
Ήταν οι πιο αντρειωμένοι από τους Αχαιούς ήρωες, ο Οδυσσέας, ο Διομήδης, ο Μενέλαος, ο Αίας ο Λοκρός, ο Νεοπτόλεμος(ο γιος του Αχιλλέα), ο Τεύκρος, ο Ιδομενέας,ο Μηριόνης και φυσικά ο Επειός, που ξέρει να ανοίγει τα κρυφά ανοίγματα.
Ετσι τους περιγράφει η Ιλιάδα, όμως εμείς σήμερα στις ιστορικές ιχνηλασίες θα ξεπεράσουμε για λίγο τους ξακουστούς και χιλιοδοξασμένους ήρωες που έβγαιναν από την κοιλιά του αλόγου, για να σταθούμε στο όνομα του τελευταίου, του πιο ίσως άσημου που λίγοι τον γνωρίζουν…
Ο Επειός που ξέρει να ανοίγει τα κρυφά ανοίγματα !
Μποξέρ της εποχής του, αλλά και ικανός ξυλουργός, ο Επειός είναι ο πιο μεγάλος ίσως άγνωστος ήρωας του Τρωικού Πολέμου.Ήταν ο άνθρωπος που κατασκεύασε το ξύλινο άλογο που τελικά μπήκε στα τείχη της Τροίας και έκανε τους Έλληνες να κερδίσουν τον πόλεμο.
«Κι ύστερα ο Οδυσσέας επινόησε την κατασκευή του Δούρειου Ιππου και την ανέθεσε στον Επειό που ήταν αρχιτέκτονας. Από την Ίδη αυτός ξύλα έκοψε και κατασκεύασε άλογο κούφιο στο εσωτερικό του, με πόρτες στα πλευρά»…
Σύμφωνα με την ελληνική Μυθολογία την κατασκευή του αλόγου ανέλαβε ο γιος του Πανοπέα δηλαδή ο Επειός. Ο Επειός λοιπόν, γιος του Πανοπέα, φαίνεται πως ήταν ειδικός στις ξύλινες
κοίλες κατασκευές σαν αυτήν του Δούρειου Ίππου. Όπως πηγαίνουμε από Θήβα προς Δελφούς συναντάμε τη γενέτειρα του Πλουτάρχου τη Χαιρώνεια. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται ο Άγιος Βλάσιος Λιβαδειάς. Η αρχαία μυκηναϊκή πόλη «Πανοπεύς», με τα κυκλώπεια τείχη, μια από τις σημαντικότερες πόλεις του «Κοινού των Φωκέων». Λέγεται πως η πόλη πήρε το όνομά της απ’ τον πατέρα του Επειού, τον Πανοπέα.
Ο Επειός ήταν από την πόλη Πανοπεύς που βρίσκεται στη σημερινή διαδρομή από Θήβα προς Δελφούς.Ο Επειός είχε μια πανέμορφη αδελφή την Αίγλη που σύμφωνα με τον Ησίοδο την ερωτεύτηκε ένα όμορφο βασιλόπουλο ο Αιγίμιος, αλλά την παντρεύτηκε τελικά ο Θησέας που για χάρη της εγκατέλειψε την Αριάδνη στη Νάξο.
Ο Επειός πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο μαζί με τους συντρόφους του, τον Σχεδίο και τον Επίστροφο προσφέροντας στην εκστρατεία τριάντα φωκικά πλοία.
Στους νεκρικούς αγώνες προς τιμήν του Πατρόκλου, από τον Αχιλλέα,κέρδισε πολλές διακρίσεις ως σπουδαίος πυγμάχος. Η παράδοση λέει πως η καταγραφή αυτών των αγώνων αποτελεί και την πρώτη αθλητική περιγραφή αγώνων σε γραπτή μορφή.
Ο Επειός εκτός από σπουδαίος πυγμάχος είχε εξαιρετικές τεχνικές γνώσεις. Γι’ αυτό και στην ιστορία δεν έμεινε ως αθλητής, αλλά ως αρχιτέκτονας που κατασκεύασε μια από τις πιο σπάνιες προκλήσεις της ιστορίας. Τον Δούρειο Ίππο. Η Αθηνά συμβούλευσε τον Οδυσσέα, να κατασκευάσει ο Επειός ένα μεγάλο ξύλινο άλογο. Πράγματι ο Επειός ανταποκρίθηκε. Δημιούργησε ένα ξύλινο άλογο με κρυφά ανοίγματα στις δυο πλευρές, το οποίο μπορούσε να χωρέσει πάνω από 2.000 Αχαιούς.Η θεά τους είχε καθοδηγήσει να χαράξουν τη
φράση: «Έλληνες Αθηνά χαριστήριον». Στα «σπλάχνα» του αλόγου μπήκαν οι πιο γενναίοι, ανάμεσά τους ο Οδυσσέας, ο Διομήδης, ο Μενέλαος, ο Αίας, ο Νεοπτόλεμος και κατασκευαστής Επειός, που ήξερε να ανοίγει τις κρύπτες. Μπορεί το σχέδιο να ήταν καλά οργανωμένο ωστόσο σε περίπτωση που οι Τρώες τους ανακάλυπταν θα είχαν στα χέρια τους τα καλύτερα παλικάρια των Αχαιών.
Οι Τρώες ενώ προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν την ξαφνική φυγή των Αχαιών είδαν τον Δούρειο Ίππο. Αν και υπήρχαν ενστάσεις και δισταγμοί αποφασίζουν να μεταφέρουν το ξύλινο δώρο της θεάς μέσα στην πόλη.
Οι Αχαιοί άφησαν επίτηδες πίσω το Σίνωνα ώστε να πιαστεί αιχμάλωτος και να πει στους Τρώες αυτά που έπρεπε να ακούσουν. Έτσι τους είπε μια ψεύτικη ιστορία για το άλογο:
Η βοήθεια της Αθηνάς στους Αχαιούς έπαψε υποτίθεται να υπάρχει όταν ο Οδυσσέας και ο Διομήδης άγγιξαν το Παλλάδιο με χέρια που είχαν διαπράξει φόνους. Το Παλλάδιο ήταν το μικρό ιερό, ξύλινο ειδώλιο της Αθηνάς, που προστάτευε την πόλη από τις πολιορκίες. Το είχε όμως
κλέψει ο πανούργος Οδυσσέας.
Ο Κάλχας, ο μάντης του στρατοπέδου των Αχαιών τους είπε πως η πράξη αυτή εξόργισε την Αθηνά η οποία δεν ήταν πια με το μέρος τους.
Έπρεπε λοιπόν να φύγουν όσο γρηγορότερα γινόταν και να σταματήσουν άμεσα την πολιορκία. Γι’ αυτό έφτιαξαν το τεράστιο ξύλινο άλογο για να την εξευμενίσουν.
Οι Τρώες χάρηκαν με τη φυγή των Αχαιών και πίστεψαν τα λόγια του Σίνωνα τον οποίο και άφησαν ελεύθερο. Έτσι έβαλαν στην πόλη το ξύλινο άλογο της θεάς γκρεμίζοντας και ένα τμήμα απ τις Σκαιές Πύλες για να χωρέσει.
Η Κασσάνδρα τους προειδοποίησε αλλά μάταια.Η Τροία έμελλε να πέσει στα χέρια των Ελλήνων. Ο Επειός ήταν ο αφανής ήρωας και η ιστορία του, εξακολουθεί να παραμένει είναι άγνωστη στους περισσότερους που από την εκστρατεία έχουν να θυμούνται μόνο τον Αχιλλέα και τον Εκτωρα!
Όταν πήρε τον δρόμο της επιστροφής μαζί με τους συντρόφους του έφτασε στην Κάτω Ιταλία και όπως συνηθιζόταν τότε ίδρυσε το Μεταπόντιο και ανήγειρε ναό προς τιμήν της θεάς Αθηνάς στον οποίο αφιέρωσε τα εργαλεία με τα οποία έφτιαξε τον Δούρειο Ίππο…

Η Αλκυόνη
Από τον Κων/νο Οικονόμου

Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΑΛΚΥΟΝΗΣ:

Η Αλκυόνη ήταν μια πανέμορφη κοπέλα, μία από τις κόρες του Αιόλου και της Εναρέτης. Ήταν σύζυγος του βασιλιά της θεσσαλικής Τραχίνας, Κύηκα, και με εκείνον ζούσε πολύ ευτυχισμένη. Η αγάπη τους ήταν πρότυπο για όλους.Η ΥΒΡΙΣ: Περνούσαν τόσο όμορφα, που άρχισαν να πι-
στεύουν σιγά, σιγά ότι δεν είναι κοινοί θνητοί, αλλά όμοιοι με τους 12 Θεούς του Ολύμπου. Ο Κύηκας θεώρησε τον εαυτό του ισάξιο του Δία και η Αλκυόνη πίστευε πως ήταν ισάξια της Ήρας. Μάλιστα άρχισαν να αποκαλούν ο ένας τον άλλο με τα ονόματα των Θεών! Η Αλκυόνη αποκαλούσε τον σύζυγό της «Δία»και εκείνος την Αλκυόνη «Ήρα». Θέλησαν μάλιστα, λέει ο Μύθος, να υποχρεώσουν και τους κατοίκους της περιοχής να τους αποκαλούν έτσι. Η ευτυχία του ζευγαριού, τους είχε κάνει πραγματικά και τους δύο τυφλούς και υπερβολικά περήφανους. Δεν τους πέρασε από το νου ότι έτσι θα προκαλούσαν την οργή των θεών.
Η ΝΕΜΕΣΙΣ: Πράγματι η συμπεριφορά του ζεύγους προκάλεσε την οργή του Δία, που θεώρησε τη διαγωγή των δύο ερωτευμένων “ύβριν”. Μια μέρα, ο Κύηκας βγήκε στα ανοιχτά του πελάγους για ψάρεμα. Μάταια τον παρακαλούσε η Αλκυόνη να μην πάει γιατί την προηγούμενη βραδιά είχε δει ένα εφιαλτικό όνειρο και συνεπώς είχε ένα άσχημο προαίσθημα. Εκείνος, μη δίνοντας σημασία στις προειδοποιήσεις της, πήγε. Ανοίχτηκε βαθειά στη θάλασσα και επιδόθηκε στην αγαπημένη του συνήθεια. Δεν πέρασε πολλή ώρα και όντως σηκώθηκαν δυνατοί άνεμοι που μισοβύθισαν το πλοίο του, ενώ ένας κεραυνός από το βασιλιά των θεών τον γκρέμισε στα παγωμένα νερά.Ο Κήυκας βρέθηκε στη θάλασσα αβοήθητος και σε λίγο, παρά τις
απέλπιδες προσπάθειές του, πελώρια κύματα τον κατέπνιξαν παρασύροντας τον στα βάθη του πελάγους. Χάθηκε στη θάλασσα. Η Αλκυόνη που από έναν ψηλό βράχο παρακολουθούσε τα γεγονότα, είδε τη φοβερή σκηνή. Μόλις κατάλαβε ότι το πλοίο του χάθηκε, μέσα στην απελπισία της έπεσε από το βράχο στα αφρισμένα νερά της ακτής και σκοτώθηκε.
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ: Επειδή η αγάπη τους ήταν τόσο δυνατή, ο Δίας λυπήθηκε την Αλκυόνη και τη μεταμόρφωσε σε πουλί, τη γνωστή μας αλκυόνη. Η αλκυόνη είναι ένα όμορφο πουλί το οποίο ζει πάντα κοντά στις ακτές της θάλασσας, σε όχθες ποταμών ή λιμνών, σε υγροτόπους και σε παράκτιες λιμνοθάλασσες της Ελλάδας, λες και περιμένει να εμφανιστεί, ακόμη, μέσα από τα κύματα ο χαμένος Κήυκας: Η Αλκυόνη, λοιπόν, γεννούσε τα αυγά της, μέσα στο καταχείμωνο και τα κλωσούσε στα βράχια της ακτής. Μα τα αγριεμένα κύματα ορμούσαν στη στεριά, σκαρφάλωναν στους βράχους, κατέστρεφαν τη φωλιά και έσπαγαν τα αυγά της.
ΑΛΚΥΟΝΙΔΕΣ ΜΕΡΕΣ: Τη συμπόνεσε ξανά ο Δίας και πήρε την απόφαση, λίγες μέρες κάθε Γενάρη, να καταλαγιάζουν οι άνεμοι, να ηρεμεί η θάλασσα και να ξαστερώνει ο ουρανός ώστε να ζεσταίνει ο ήλιος τον κόσμο. Έτσι, δεκαπέντε μέρες περίπου κάθε Γενάρη, ο ουρανός είναι ολοκάθαρος και ο καιρός ζεστός ώστε να μπορεί η Αλκυόνη να κλωσάει τα αυγά της. Αυτές τις ξάστερες και ζεστές μέρες του Ιανουαρίου οι αρχαίοι Έλληνες τις ονόμαζαν Αλκυονίδες μέρες.

* Ο Κων/νος Οικονόμου είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας - συγγραφέας
Konstantinosa.oikonomou@gmail.com
www.scribd.com/oikonomoukon

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Λόφος του Φρουρίου - Νοτιοδυτική γωνία

Η εικόνα που βλέπουμε είναι δημοσιευμένη στο θαυμάσιο λεύκωμα «ΛΑΡΙΣΑ. Εικόνες του χθες» στην τρίτη έκδοσή του, το 2003. Το βιβλίο αυτό περιέχει κείμενα του δημοσιογράφου Νίκου Νάκου και φω-
τογραφίες του Τάκη Τλούπα. Είναι έκδοση του Δήμου Λαρισαίων. Σ’ αυτό δημοσιεύονται αρκετά ιστορικά στοιχεία γα την πόλη μας, τα οποία συνοδεύονται με υπέροχες φωτογραφίες που καλύπτουν την περίοδο
από τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας, μέχρι και τη μεταπολεμική εποχή.
Στη φωτογραφία απεικονίζεται η νοτιοδυτική γωνία του Λόφου του Φρουρίου (της Ακροπόλεως το σωστό), όπως ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1930.Ο φωτογράφος στάθηκε στη δεξιά όχθη του Πηνειού,αμέσως μετά την έξοδο από την παλιά πέτρινη γέφυρα, στην αρχή της σημερινής οδού Καλλιθέας. Αριστερά είναι παρκαρισμένη σε στύλο ηλεκτρικών καλωδίων της Ε.Υ.Η.Λ. (Επιχείρησις Υδρεύσεως και Ηλεκτρισμού Λαρίσης, πρόδρομος της μεταπολεμικής Ο.Υ.Η.Λ.) μια αγροτική σούστα και δίπλα ελεύθερο το άλογό της. Δεξιά υπάρχει μεγάλος ελεύθερος χώρος, ο οποίος διασχίζεται από το τελευταίο τμήμα της οδού Μακεδονίας (Βενιζέλου σήμερα), η οποία καταλήγει στο οδόστρωμα της γέφυρας.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο διακρίνουμε ψηλά να υπερέχουν των λοιπών κτιρίων, τα δύο καμπαναριά και ο τρούλος του ναού του Αγίου Αχιλλίου. Είχε εγκαινιασθεί τον Σεπτέμβριο του 1907 από τον μητροπολίτη Αμβρόσιο Κασσάρα, αλλά είχε μικρό διάστημα ζωής. Λίγα χρόνια μετά τη φωτογράφιση αυτή, ο ισχυρός σεισμός της 1ης Μαρτίου 1941 και οι ιταλικοί και γερμανικοί βομβαρδισμοί που επακολούθησαν,επέφεραν ανεπανόρθωτες καταστροφές στο ναό και μεταπολεμικά κατεδαφίσθηκε. Χαμηλότερα υπάρχουν δύο κτίσματα. Το πίσω, μικρότερο σε μέγεθος,έχει στοιχεία λαϊκής αρχιτεκτονικής των τελευταίων χρόνων της τουρκοκρατίας, με σαχνισί[1] στην πρόσοψη και χρησίμευε σαν κατοικία. Το άλλο μπροστά είναι ένα μεγάλο, γωνιακό, διώροφο κτίριο, με άφθονα νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία και πολλά ανοίγματα και στις δύο προσόψεις. Δεν γνωρίζω τη χρήση του κτιρίου, αλλά από τη φωτογραφία πιθανολογώ ότι στο ισόγειο στεγαζόταν κατάστημα, ενώ στον όροφο ίσως να λειτουργούσε πανδοχείο.
Δεξιότερα ψηλά εξέχουν τμήματα δύο κατοικιών.Η πρώτη είναι ιδιοκτησία της οικογένειας Αλέκου,ενώ από τη δεύτερη διακρίνεται ο τελευταίος όροφος από το τριώροφο αρχοντικό του Ιωάννη Βελλίδη.Μπροστά τους το μεγάλο κτίριο που βλέπει στην οδό Μακεδονίας, είναι ένα παλιό κτίριο, κτισμένο από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και μέχρι το 1905 περίπου ήταν το ξακουστό πανδοχείο των αδελφών Σαχίνη.
Σ’ αυτό κατέλυαν οι ταξιδιώτες που έκαναν σταθμό στη Λάρισα κατευθυνόμενοι προς τη Μακεδονία, η οποία την περίοδο εκείνη ήταν τουρκοκρατούμενη.Το 1905 περίπου, το πανδοχείο των αδελφών Σαχίνη μετακόμισε σε οίκημα της οδού Πολυκάρπου και το κτίριο αυτό στέγασε τις ποινικές φυλακές, οι οποίες μέχρι τότε στεγάζονταν σε κάτι άθλια κτίσματα του Οθωμανού μεγαλοκτηματία Χατζημέτου στην Κεντρική πλατεία[2]. Όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία, το ισόγειο έχει λίγα και μικρά παράθυρα για ευνόητους λόγους. Το κτίριο αυτό καταστράφηκε
από τον μεγάλο σεισμό του 1941.
Μπροστά απ’ όλα αυτά τα κτίρια παρατηρούμε ένα μικρό λευκό κτίσμα. Τέτοια κτίσματα είχε εγκαταστήσει η Εταιρεία Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης προπολεμικά σε διάφορα σημεία της πόλεως. Σ’ αυτά στεγάζονταν υποσταθμοί ηλεκτρικού ρεύματος. Στη θέση περίπου του υποσταθμού της φωτογραφίας βρίσκεται σήμερα το άγαλμα με το άλογο του Μίλτου
Παπαστεργίου.
[1]. Με τον όρο «σαχνισί» περιγράφεται στην αρχιτεκτονική η προεξοχή μέρους του πρώτου ορόφου-σε προσόψεις παραδοσιακών κτιρίων, στηριγμένη σε ξύλινα δοκάρια, η οποία βρίσκεται έξω από τα όρια της τοιχοποιίας του ισόγειου.
[2]. Το 1905, μετά και την πυρκαγιά του δικαστικού μεγάρου που βρισκόταν μέσα στο χώρο της κεντρικής πλατείας (Θέμιδος), ο Χατζημέτος κατεδάφισε όλα τα ιδιόκτητα κτίσματα που είχε στη βόρεια πλευρά της πλατείας, μεταξύ των οποίων και τις ποινικές φυλακές και έκτισε ένα θαυμάσιο διώροφο κτίριο,στον άνω όροφο του οποίου στεγάσθηκε η κοσμική Λέσχη Ασλάνη, κατόπιν το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» των αδελφών Μίχου και από το 1935 η Στρατιωτική Λέσχη. Από τα μαύρα γεγονότα του 1941 το κτίριο υπέστη σοβαρές καταστροφές. Μεταπολεμικά κατεδαφίσθηκε και στη θέση του υψώθηκε το σημερινό μέγαρο της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης.
nikapap@hotmail.com

ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Η περιοχή του Νοσοκομείου κατά το 1812


Η σημερινή εικόνα προέρχεται από το βιβλίο του Γάλλου Francois Pouqueville (1770-1838) «Ελλάδα. Ιστορία και περιγραφή»[1].Ο Pouquevilleήταν γιατρός, ιστορικός, συγγραφέας, αλλά εδώ στην Ελλάδα
τον γνωρίζουμε περισσότερο ως διπλωμάτη και περιηγητή. Διορίσθηκε από τον Ναπολέοντα πρόξενος της Γαλλίας στην αυλή του Αλή πασά στα Ιωάννινα και για μια δεκαετία (1806-1816) περιηγήθηκε όλο τον τουρκοκρατούμενο ελληνικό χώρο. Στη Λάρισα βρέθηκε περί το 1812. Τα 112 χαρακτικά που δημοσίευσε στο βιβλίο που αναφέρθηκε δεν είναι δικά του, αλλά αντιγραφή από οδοιπορικά άλλων περιηγητών, τα οποία ήταν εικονογραφημένα με χαρακτικά. Το συγκεκριμένο της Λάρισας είναι αντιγραφή λιθογραφίας του βαρόνου από το Ταλίν της Εσθονίας
OttovonStackelberg, ο οποίος το σχεδίασε όταν επισκέφθηκε τη Λάρισα τέλος Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου του 1811[2].
Η καταγραφή φαίνεται να έγινε από το ψηλότερο σημείο της ανατολικής πλευράςτου λόφου της Ακροπόλεως της Λάρισας (Φρούριο), εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το δημοτικό αναψυκτήριο. Απεικονίζει το βορειοανατολικό τμήμα της πόλεως, δηλ. την περιοχή της συνοικίας Σουφλάρια, όπως ονομαζόταν μέχρι και πρόσφατα. Μπροστά στην εικόνα υπάρχουν ορισμένες διάσπαρτες όρθιες λίθινες στήλες. Οι στήλες αυτές υποδηλώνουν την παρουσία μουσουλμανικού
νεκροταφείου σ’ αυτή την περιοχή. Στο βάθος υπάρχουν περισσότερες τέτοιες στήλες και σε μεγαλύτερη έκταση.Στον χώρο αυτό δημιουργήθηκε το 1889 το «Κουτλιμπάνειο» Δημοτικό Νοσοκομείο.
Αριστερά ο Πηνειός κυλά ήρεμα τα νερά του. Κάπου εκεί, πίσω από την κατάφυτη αριστερή όχθη
του Πηνειού, θα πρέπει να βρισκόταν το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας, που ο χαράκτης δεν το αποτύπωσε, ίσως γιατί το κάλυπτε η ψηλή και πυκνή βλάστηση. Στην ίδια όχθη επίσης δημιουργήθηκε στα μέσα της τρίτης δεκαετίας του 20ού αιώνα από τον φιλοπρόοδο επιχειρηματία Ρωμύλο Αυδή[3] το εξοχικό κέντρο «Λούνα Πάρκ», το οποίο συνδεόταν με την
απέναντι όχθη με περαταριά και αποτελούσε την περίοδο εκείνη το θερινό ψυχαγωγικό κέντρο της αστικής κοινωνίας της Λάρισας.
Η συνοικία στο βάθος αποτελείται από αραιές, χαμηλές και πρόχειρες κατοικίες, μέσα από τις οποίες προβάλλουν πέντε τζαμιά με τους αντίστοιχους μιναρέδες. Από τα τζαμιά αυτά το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο είναι αυτό που βρίσκεται δεξιά σε πρώτο επίπεδο. Πρόκειται για το τζαμί του Ομέρ μπέη,γιου του κατακτητή της Θεσσαλίας Τουρχάν μπέη.
Κτίσθηκε το 1474, πενήντα χρόνια από την κατάκτηση της πόλης από τους Οθωμανούς και βρισκόταν στην περιοχή που σήμερα περικλείεται μεταξύ των οδών Όγλ, Νιρβάνα, Ολύμπου και Νίκης, ένα τετράγωνο πίσω από το Δημοτικό Ωδείο. Καλυπτόταν με τρούλο[4] και συνοδευόταν από ψηλόλιγνο μιναρέ.
Στη βόρεια πλευρά του ήταν προσαρμοσμένη στοά,ενώ νότια και σε στενή επαφή με το τζαμί απεικονίζεται έναςτουρμπές, δηλ. ταφικό μαυσωλείο κάποιου ευγενούς Τούρκου[5]. Στο τζαμί αυτό μετά την απελευθέρωση της Λάρισας εμφανίσθηκαν σημάδιαοικοδομικής γήρανσης και το 1907 κατεδαφίσθηκε.
Πίσω από τα σπίτια της συνοικίας Σουφλάρια διαγράφεται η μεγάλη και εύφορη θεσσαλική πεδιάδα,η οποία στο βάθος περιχαρακώνεται από τα υψώματα της Χασάμπαλης, ενώ αριστερά στο βάθος διαγράφεται επιβλητική η κωνική απόληξη της Όσσας.
Στο χαρακτικό αυτό ο καλλιτέχνης επέλεξε να αποτυπώσει ένα ήρεμο τοπίο. Την οπτική γωνία της καταγραφής τη διάλεξε έτσι ώστε να συνδυάζει τα ζωγραφικά με τα γεωγραφικά ενδιαφέροντα και να προβάλλει τα σημαντικά ιστορικά στοιχεία που αντικρίζει. Καλλιτεχνικά όμως η αντιγραφή αυτή του Pouqueville υστερεί σημαντικά της πρωτότυπης και αυθεντικής καταγραφής του Stackelberg.
[1]. L’Univers. Histoire et Description de tous les peuples.GRECE, par F. Pouqueville. Paris, M.DCCC.XXXV (=1835).
[2]. Ο Stackelberg έχει δημιουργήσει αρκετά θαυμάσια σχέδια από την περιοχή των Τεμπών, τα οποία αποπνέουν την απλότητα και τη γαλήνη που προσφέρει η μυθική Κοιλάδα
[3]. Στο διάστημα 1915-1925 ο Αυδής λειτούργησε το εξοχικό κέντρο Αλκαζάρ και όταν το 1925 πυρκαγιά το αποτέφρωσε, επέλεξε την περιοχή αυτή για να συνεχίσει την επιχειρηματική του δραστηριότητα.
[4]. Από τα πολλά τζαμιά που υπήρχαν στη Λάρισα όλο αυτό το διάστημα των τεσσερισίμισι αιώνων τουρκοκρατίας, τρούλο διέθεταν μόνον δύο, του Χασάν μπέη δίπλα στη μεγάλη λίθινη γέφυρα στα δυτικά της πόλεως και του Ομέρ μπέη.
[5]. Παλιούγκας Θεόδωρος: Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ. Α’, Λάρισα (1996) σ.289-295.
nikapap@hotmail.com