ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις…

Το καφενείο «Νέος Κόσμος»

Το καφενείο «Νέος Κόσμος» στην ανατολική πλευρά της Κεντρικής πλατείας, 24 ώρες πριν την κατεδάφισή του. Φωτογραφία του δημοσιογράφου και μέλους της Φωτοθήκης Λάρισας Βαγγέλη Ρηγόπουλου.

Προπολεμικά γύρω από την Κεντρική πλατεία βρίσκονταν τα περισσότερα και τα καλύτερα καφενεία της Λάρισας. Στη βόρεια πλευρά της, κάτω από το ξενοδοχείο «Το Στέμμα» ήταν του Μαλάκη, κάτω από την Λέσχη Ασλάνη (σήμερα Στρατιωτική Λέσχη) του Μπόκοτα και στη συνέχεια το «Εμπορικόν» του Τεκελιώτη.

Στην ανατολική πλευρά κάτω από το ξενοδοχείο «Κεντρικόν» (μετά ξενοδοχείο «Ολύμπιον» και σήμερα Φροντιστήρια) ήταν το καφεζαχαροπλαστείον του Παλάκα, πιο κάτω ο «Νέος Κόσμος» του Μήτσου Αντωνιάδη, και στην γωνία με την Κούμα «Ο Παράδεισος» ιδιοκτησίας του φαρμακοποιού Μανεσιώτη. Στη νότια πλευρά ήταν το καφεζαχαροπλαστείον του Δ. Πάλτσου που αργότερα μετονομάσθηκε σε «Παλλάδιον» και μετά την Εμπορική Τράπεζα βρισκόταν το «Πανελλήνιον» του Μπουσινιώτη. Τέλος στη δυτική πλευρά και κάτω από το κτίριο του Νικ. Καρανίκα ήταν το «Βασιλικόν» των αδελφών Ρεμπάκη[1]. Συνολικά εννέα καφενεία περιτριγύριζαν την πλατεία και τα καλοκαιρινά βράδια, καθώς τα περισσότερα άπλωναν έξω τραπεζοκαθίσματα, έσφυζε ο χώρος από ζωή.

Η σημερινή εικόνα απεικονίζει ένα από τα παλαιότερα καφενεία της Λάρισας τον «Νέο Κόσμο». Όπως αναφέρθηκε βρισκόταν στην ανατολική πλευρά της πλατείας και ήταν από τα λίγα κτίσματα που ο σεισμός και οι βομβαρδισμοί δεν το έπληξαν, γι’ αυτό και λειτουργούσε και μεταπολεμικά, μέχρι το 1990 περίπου που κατεδαφίσθηκε και στη θέση του κατασκευάσθηκε πολυώροφη οικοδομή. Μεταπολεμικά συνόρευε με το ξενοδοχείο «Ολύμπιον» που είχε κτισθεί το 1936-37. Πριν από την χρονολογία αυτή όμως, είχε δίπλα του το βιβλιοπωλείο του Αλκιβιάδη Μακρή, που ήταν εξάδελφος του εκδότη της «Μικράς» Θρασύβουλου Μακρή. Όταν κατά το 1925 ο Αλκιβιάδης Μακρής μετέφερε την επιχείρησή του στο Βόλο, βιβλιοπωλείο και τυπογραφείο περιήλθαν στην Εταιρεία Δημητρακοπούλου-Παρασκευοπούλου-Παναγιωτακοπούλου. Ακριβώς πίσω από το μαγαζί αυτό ήταν εγκατεστημένα τα γραφεία και τυπογραφεία της «Ελευθερίας», που επικοινωνούσαν και από την οδό Φαρσάλων (Ρούσβελτ σήμερα) με ένα στενό. Το βιβλιοπωλείο διατηρήθηκε ως την ημέρα που ο Ανδρέας Κουτσίνας, στην ιδιοκτησία του οποίου ανήκαν και όλα τα διπλανά καταστήματα που καταλάμβαναν την γωνία Αλεξάνδρας (Κύπρου) και Μ. Αλεξάνδρου, τα κατεδάφισε και στη θέση τους δημιούργησε την τριώροφη οικοδομή που στεγαζόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια το ξενοδοχείο «Ολύμπιον» και τα κάτω απ’ αυτό ισόγεια καταστήματα. Το «Ολύμπιον» λειτούργησε ως επιχείρηση του Γεωργίου Γάκου και ήταν για την εποχή του το πολυτελέστερο ξενοδοχείο.

Το καφενείο «Νέος Κόσμος» διατηρεί ακριβώς τη ίδια μορφή όπως είχε όταν άρχισε να λειτουργεί στις αρχές του 20ουαιώνα. Αποτελούσε ιδιοκτησία του πιο ξακουσμένου εμποροράφτη της παλιάς εποχής Αγγελίδη. Αρχικά το λειτούργησε ως καφενείο ο Αθανάσιος Μπουσινιώτης, ο οποίος του έδωσε και τον τίτλο «Νέος Κόσμος». Όταν ο Μπουσινιώτης με τον αδελφό του Δημήτριο ανήγειραν το τριώροφο «Πανελλήνιον», την επιχείρηση του «Νέου Κόσμου» ανέλαβε ο Γ. Καρανίκας. Το δούλεψε μόνος του για κάποιο διάστημα και αργότερα πήρε για συνεταίρο του τον Μήτσο Αντωνιάδη, ο οποίος ήταν κληρονόμος του εμποροράφτη Αγγελίδη. Ο Αντωνιάδης ήταν και δυναμικός συνδικαλιστής του κλάδου του και για αρκετά χρόνια διετέλεσε Πρόεδρος των Επαγγελματιών Λαρίσης. Κατά την διάρκεια της κατοχής επιτάχθηκε για ένα διάστημα από τους Γερμανούς και χρησιμοποιήθηκε για κατάλυμα στρατιωτών. Αλλά γρήγορα εγκαταλείφθηκε και λειτούργησε και πάλι το καφενείο. Διάφορα θεατρικά σχήματα που έρχονταν στην Λάρισα κατά την διάρκεια της κατοχής, το χρησιμοποίησαν και σαν θεατρική σκηνή, καθώς τα άλλα καφενεία που διέθεταν προπολεμικά θεατρική σκηνή (Πανελλήνιον, Παράδεισος) είχαν καταστραφεί σοβαρά από τον σεισμό. Οι παλιοί θυμούνται τους θιάσους Τσάκωνα και Μυλωνά και τους ηθοποιούς Χατζηχρήστο και Σπεράντζα Βρανά, παιδιά τότε, να διασκεδάζουν τους καταπονημένους και πεινασμένους Λαρισαίους. Κατά την μεταπολεμική περίοδοο «Νέος Κόσμος» ευπρεπίσθηκε, ανανεώθηκε και αναπτύχθηκε σε όλη του την έκταση και την λειτουργία του συνέχισαν τα παιδιά του Μήτσου Αντωνιάδη. Το καφενείο αυτό από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του υπήρξε εντευκτήριο εμπόρων, επαγγελματιών και συνταξιούχων. Στους χώρους του συνεδρίαζαν τα επαγγελματικά σωματεία, ήταν ο τόπος διεξαγωγής δημοπρασιών και δίνονταν χοροεσπερίδες.

Όπως φαίνεται και στην φωτογραφία, ο «Νέος Κόσμος» ήταν ένα επίμηκες κτίσμα που έβλεπε προς την πλατεία. Διέθετε πέντε μεγάλες και ψηλές τοξοειδείς πόρτες και το πεζοδρόμιό του στεγαζόταν από μεταλλικό σκέπαστρο, στηριγμένο με όμορφες πολύκλαδες σιδεριές. Τα πρώτα χρόνια δεν ανήκε όλος ο χώρος στο καφενείο. Η πρώτη πόρτα δίπλα από το βιβλιοπωλείο του Αλκ. Μακρή (αργότερα δίπλα από την είσοδο του ξενοδοχείου «Ολύμπιον») χρησίμευε για καπνοπωλείο του Θανάση Καραλόπουλου,ο οποίος είχε δική του βιομηχανία τσιγάρων, των οποίων η ονομασία στο εμπόριο ήταν «Κόκορας»[2]. Στην τελευταία πέμπτη πόρτα είχε το ραφείο του ο Αγγελίδης, που ήταν και ο ιδιοκτήτης της οικοδομής. Οι Λαρισαίοι του είχαν δώσει την περιπαικτική επωνυμία «Λόρδος Σαλίσμπουρυ», γιατί κάποια στιγμή είχε πάει στο Λονδίνο για να παρακολουθήσει την ανδρική μόδα, και όταν γύρισε ήταν ντυμένος σαν Άγγλος λόρδος.

 [1]. Ο Νικ. Καρανίκας, πατέρας της Θάλειας Δημητράτου,το 1910 έκτισε τη διώροφη οικοδομή που υπήρχε στη γωνία των οδών Βασιλίσσης Σοφίας και Ίωνος Δραγούμη. Στον επάνω όροφο έμενε αυτός με την οικογένειά του και στο ισόγειο λειτουργούσε το καφεζαχαροπλαστείον «Βασιλικόν», το οποίο παραδόξως, παρά την ονομασία του ήταν στέκι αντιβασιλικών (βενιζελικών).

[2]. Η Λάρισα κατά τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα διέθετε πολλές μικροβιομηχανίες τσιγάρων, τα οποία τα κατασκεύαζαν στο Δημόσιο Καπνεργοστάσιο που βρισκόταν στην οδό Φιλελλήνων, εκεί όπου σήμερα είναι το κτίριο του ΟΤΕ. Οι τοπικές καπνοβιομηχανίες της εποχής εκείνης αποτελούν ένα πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο της τοπικής μας ιστορίας και θα αναφερθούμε σ’ αυτές σε προσεχές σημείωμά μας.

* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου

nikapap@hotmail.com

ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις…

Η Κεντρική πλατεία της Λάρισας το 1897

Η Κεντρική Πλατεία της Λάρισας δύο ημέρες πριν την κατάληψή της από τους Τούρκους τον Απρίλιο του 1897. Χαρακτικό του Σουηδού Arvid Wester

Φέτος συμπληρώνονται 120 χρόνια από την έναρξη των επώδυνων για την χώρα μας πολεμικών επιχειρήσεων, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας και είχαν σαν αποτέλεσμα να πλήξουν σοβαρά το αξιόμαχο του στρατού μας.

Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 επικράτησε να ονομάζεται και «ατυχής» για να αμβλυνθεί η μοιραία για τον ελληνισμό κατάληξή του και «πόλεμος των 33 ημερών» από την χρονική διάρκεια των εχθροπραξιών του. Οι πολεμικές επιχειρήσεις άρχισαν στις 4 Απριλίου στην περιοχή της Μελούνας και διακόπηκαν στις 7 Μαΐου του 1897 λίγο μετά τον Δομοκό , με την υπογραφή της ανακωχής. Η Λάρισα κατελήφθη από τους Τούρκους στις 13 Απριλίου 1897, που συνέπεσε να είναι η Κυριακή του Πάσχα και στις 24 Μαΐου του 1898 οι κατακτητές απομακρύνθηκαν. Οι ημερομηνίες που αναφέρονται συμβαδίζουν με το παλαιό (ιουλιανό) ημερολόγιο το οποίο επικρατούσε την περίοδο εκείνη στη χώρα μας.

Η βιβλιογραφία του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 είναι τεράστια. Σε πρόσφατο βιβλίο τού συμπολίτη μας Χαράλαμπου Βόγια με τίτλο «Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Κινηματογραφικές, Υγειονομικές και άλλες πρωτοτυπίες. Ευρεία Γενική Βιβλιογραφία», ο συγγραφέας αποδελτίωσε 676 συνολικά βιβλία και μονογραφίες για το θέμα του πολέμου του 1897, εκ των οποίων το 50% αφορά ελληνικές δημοσιεύσεις. Πιστεύει δε ότι η βιβλιογραφία του δεν έχει ολοκληρωθεί και θα εμπλουτισθεί και άλλο με τον χρόνο. Τα λήμματα αυτά προέρχονται από 23 χώρες. Η υπάρχουσα βιβλιογραφία δεν έχει ακόμα μελετηθεί συστηματικά. Βέβαια τα ιστορικά γεγονότα είναι λίγο-πολύ γνωστά, όμως η αξία της αναδίφησης της πλούσιας βιβλιογραφίας έχει και μια άλλη ιδιαίτερη σημασία για την πόλη μας. Τα περισσότερα έντυπα κοσμούνται με φωτογραφίες και χαρακτικά του πολέμου, με τοπία των θεσσαλικών πόλεων, ιδιαίτερα της Λάρισας, και με σχεδιαγράμματα των πολεμικών επιχειρήσεων. Και από την άποψη αυτή, η συγκέντρωση των απεικονίσεων της πόλεώς μας όπως ήταν πριν 120 χρόνια, αποτελεί σπουδαίο ιστορικό απόκτημα. Την εργασία αυτή έχει αναλάβει η ομάδα της Φωτοθήκης, η οποία έχει αποδελτιώσει εκατοντάδες σχέδια και φωτογραφίες της Λάρισας από την περίοδο του 1897 και ο αριθμός τους καθημερινά αυξάνεται.

Η σημερινή εικόνα είναι από τις σπανιότερες του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, γιατί χαράχθηκε και δημοσιεύθηκε στη μακρινή Σουηδία. Βρίσκεται στο βιβλίο του Σουηδού δημοσιογράφου Arvid Wester, ο οποίος ήταν απεσταλμένος εφημερίδων της Στοκχόλμης και του Χέλσιγκφορ, με αποστολή να καλύψει τον διαγραφόμενο από πριν πόλεμο στη Θεσσαλία. Τις προσωπικές του εμπειρίες από τον ατυχή για τα ελληνικά στρατεύματα πόλεμο κατέγραψε ο συγγραφέας μετά το τέλος του σε βιβλίο με τον τίτλο Falttagsminnen fran Thessalien, το οποίο εκδόθηκε στη Στοκχόλμη το 1897 στα σουηδικά. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι το σουηδικό αυτό χαρακτικό είναι ακριβής αντιγραφή στερεοσκοπικής κάρτας η οποία κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά από τον οίκο Underwood & Underwood της Ουάσιγκτον των Ηνωμένων Πολιτειών με τον τίτλο: “Public Square at Larissa, two days before its capture by the Turks”΄, δηλαδή: «Δημόσια Πλατεία στη Λάρισα, δύο ημέρες πριν την κατάληψή της από τους Τούρκους». Δημοσιεύουμε όμως το χαρακτικό και όχι την κάρτα, επειδή το Σουηδικό βιβλίο είναι σπανιότατο, και το χαρακτικό επίσης.

Ο φωτογράφος στάθηκε στην ανατολική πλευρά της Κεντρικής Πλατείας, στην σημερινή οδό Μ. Αλεξάνδρου και έστρεψε τον φακό του προς τα βορειοδυτικά. Ολόκληρη η πλατεία είναι γεμάτη από ελληνικές στρατιωτικές μονάδες, με τους αξιωματικούς τους. Έχουν αφήσει στο έδαφος τον οπλισμό τους σε όμορφους σχηματισμούς ή τον έχουν ακουμπήσει στα δένδρα. Αν θεωρηθεί ακριβής ο υπομνηματισμός που υπάρχει στην στερεοσκοπική κάρτα, η φωτογραφία πρέπει να έχει ληφθεί την Μ. Παρασκευή 11 Απριλίου 1897 και τα στρατεύματα να ετοιμάζονται για άτακτη οπισθοχώρηση. Όμως η σχεδόν συμμετρική παράταξή τους, μας υποχρεώνει να δεχθούμε ότι ο στρατός συγκεντρώθηκε στην πλατεία με σκοπό να προωθηθεί στο πολεμικό μέτωπο. Άρα η λήψη της φωτογραφίας χρονολογικά πρέπει να είναι κατά τι προγενέστερη.

Στο βάθος διακρίνονται ορισμένα εντυπωσιακά κτίρια της Λάρισας. Αριστερά είναι το «Θέμιδος Μέλαθρον», όπως ανέγραφε πινακίδα πάνω από την είσοδό του, δηλαδή το Μέγαρο των Δικαστηρίων. Ήταν κτίσμα της τουρκοκρατίας (1876)[1] και πρόλαβε να στεγάσει μόλις για πέντε χρόνια το Τουρκικό Διοικητήριο. Όπως φαίνεται, ή κύρια όψη του είχε ανατολικό προσανατολισμό. Δεξιότερα διαγράφεται η σιλουέτα του Ξενοδοχείου «Το Στέμμα»[2]. Κτίσθηκε το 1887 επί δημαρχίας Διονυσίου Γαλάτη. Για την κατασκευή του ξενοδοχείου αυτού ο παλιός δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας αναφέρει στις χειρόγραφες «Αναμνήσεις» του τα εξής: «…οικοδομήθη, κατεδαφισθέντων των τουρκικών καφενείων και ψυχαγωγικών κέντρων της τουρκοκρατίας, δημοτικών κτισμάτων και αυτών, πεπαλαιωμένων, επί δημάρχου αειμνήστου Διον. Γαλάτη, με εντελώς νεώτερον αρχιτεκτονικόν ρυθμόν». Το επόμενο ισόγειο κτίσμα στέγασε για πολλά χρόνια το τοπικό υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας και βρισκόταν στην γωνία Αλεξάνδρας (σήμερα Κύπρου) και Φιλελλήνων.

-------------------------------------------------

[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Θέμιδος Μέλαθρον. Το παλιό Δικαστικό Μέγαρο, εφ. Larissanet, Λάρισα, φύλλα της 6ης και 13ης Δεκεμβρίου 2013.

[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Ξενοδοχείον το «Στέμμα», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 19ης Μαρτίου 1914.

* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου

nikapap@hotmail.com

ΕΝ ΛΑΡΙΣΣΗ

Συνοικία Ταμπάκικα. 

Τα Ταμπάκικα. Σχέδιο του Γερμανού περιηγητή Κ. J. 1927. Από τη συλλογή του Τάσου Πουλτσάκη

Τα Ταμπάκικα είναι η συνοικία της Λάρισας, η οποία τελευταία απ’ όλες απέβαλε την τουρκική ονομασία της [1]. Ταμπάκ στην τουρκική γλώσσα σημαίνει δέρμα, η συνοικία επίσημα ονομαζόταν Ταμπάκχανε μαχαλεσί, δηλαδή η συνοικία των βυρσοδεψείων και μεταξύ των χριστιανών απλοποιήθηκε σε Ταμπάχανα[2]. Ταμπάκηδες ονομάζονταν τότε οι βυρσοδέψες, δηλαδή τα άτομα τα οποία κατεργάζονταν τα δέρματα. Η περιοχή της Λάρισας ιδίως στις ορεινές περιοχές, συντηρούσε ανεπτυγμένη κτηνοτροφία, επομένως η παρουσία εργαστηριών κατεργασίας των δερμάτων ήταν επιβεβλημένη. Τα βυρσοδεψεία αυτά αναπτύσσονταν σε περιοχές όπου ήταν εφικτή η πρόσβαση σε πλούσια παροχή νερού και σε ειδικά παράμερα σημεία, γιατί ανάδιδαν δυσάρεστη οσμή. Τις προϋποθέσεις αυτές εκπλήρωνε για τη Λάρισα η συνοικία Ταμπάκικα. Αν παρατηρήσει κανείς τον χάρτη της πόλεως στην περιοχή αυτή, θα διαπιστώσει ότι η συνοικία περιχαρακωνόταν κατά κάποιον τρόπο κατά τα ¾ από την καμπύλη του ποταμού, ενώ στα νότια υπήρχε ο λόφος του Φρουρίου. Σήμερα ειδικά που ολόκληρη η περιοχή έχει οικοδομηθεί,  ο οικισμός βρίσκεται ουσιαστικά στην μεγάλη αγκαλιά του Πηνειού.

Όπως αναφέρει ο Δημήτριος Τσοποτός, ταμπάκηδες υπήρχαν στη Λάρισα από την περίοδο της πρώιμης τουρκοκρατίας: «Αναφέρονται εν τοις αφιερωτηρίοις γράμμασι του Τουρχάν βέη και του υιού αυτού Ομέρ βέη, μάγειροι … βυρσοδέψαι … κατέχοντες υπό ενοίκιον πολυάριθμα Μαγαζεία κείμενα εν Λαρίσση…»[3].

Ο ιστορικός της Λάρισας Επαμεινώνδας Φαρμακίδης μας διέσωσε ενθύμηση του 1729 του ιερομονάχου Ιουστίνου Αγιοταφίτου, η οποία εντοπίζει τον χώρο των βυρσοδεψείων στην πόλη μας: «Ενθύμησις όταν εκατέβασεν η Σαλαμπριά και έπνιξε την Λάρισα, τον Πέρα Μαχαλάν, των Ταπακίδων Μαχαλά, και Αρναούτ Μαχαλά και άλλα χωρία…»[4]. Οι συνοικίες αυτές, κτισμένες στις όχθες του Πηνειού, πλημμύριζαν σε κάθε υπερχείλιση του ποταμού, όταν καταρρακτώδεις βροχές έπλητταν την περιοχή, πριν γίνουν τα προστατευτικά αναχώματα.

Αναφορά στον μαχαλά των ταμπάκηδων εδώ στη Λάρισα έχουμε και σε ένα χειρόγραφο του 18ου αιώνα από τη Μονή Μεταμορφώσεως στα Μετέωρα, στο οποίο αναφέρεται ότι οι κάτοικοί του πρόσφεραν «… άσπρα νε΄ (55) μαχαλάς Ταμπάκηδες»[5] για τις ανάγκες της μονής.

Μερικά από τα ιστορικά δεδομένα που αναφέρθηκαν, καθώς και η διατήρηση της ονομασίας της περιοχής ως Ταμπάκικα μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, μας πείθουν ότι η θέση των εργαστηρίων βυρσοδεψίας δεν άλλαξε σ΄ όλο αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η εργασία ξεκινούσε με το εμβάπτισμα μέσα στα νερά του Πηνειού των δερμάτων των ζώων για ένα 24ωρο, ώστε να φουσκώσουν. Ακολουθούσε το καθάρισμα του υποδόριου ιστού με ειδικά μαχαίρια και προχωρούσαν στο ασβέστωμα, που σκοπό είχε να απαλλάξει το δέρμα από το τρίχωμα. Κατόπιν άρχιζε η κατεργασία της δέψης. Δεψικές ύλες υπήρχαν πολλές, ανάλογα με την χλωρίδα του τόπου. Τα εργαστήρια της Λάρισας χρησιμοποιούσαν

αλεσμένο τον εξωτερικό φλοιό του βαλανιδιού, μαζί με φλούδες πεύκου. Τοποθετούσαν τα δέρμα σε γούρνες που περιείχαν διαλύματα των δεψικών υλών. Η διαδικασία αυτή κρατούσε μήνες. Όταν ολοκληρωνόταν η δέψη, έβγαζαν τα δέρματα από την γούρνα, τα έπλεναν και τα άπλωναν για να στεγνώσουν στη σκιά και στη συνέχεια τα γυάλιζαν με ειδικό τρόπο. Με τη διαδικασία μετατρέπονταν τα δέρματα σε κατεργασμένα πλέον, ικανά για χρήση από τους ανθρώπους. Κάθε ταμπάκικο, εκτός από εργαστήριο κατεργασίας, ήταν και κατάστημα εμπορίου, όπου πωλούσε τα κατεργασμένα δέρματα στους διάφορους επαγγελματίες (υποδηματοποιούς, κλπ.).

Σε μια φωτογραφία του 1900 περίπου, η οποία κυκλοφόρησε σε επιστολικό δελτάριο της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας και αποτυπώνει τα Ταμπάκικα από το ύψος του Φρουρίου, διακρίνονται στην πρώτη σειρά, παράλληλα με τον δρόμο ο οποίος αντιστοιχεί με την σημερινή οδό Γεωργιάδου, τα βυρσοδεψεία με τα μεγάλα ανοίγματα, για το αέρισμα των δερμάτων[6].

Τα Ταμπάκικα διατήρησαν ιστορικά τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής βιοτεχνικής απασχόλησης των κατοίκων της από τα πρώτα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας στην περιοχή μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Μετά το 1925 έμειναν μόνον τρία βυρσοδεψεία, τα οποία ουσιαστικά υπολειτουργούσαν και το τελευταίο ταμπάκικο της Λάρισας έκλεισε το 1960[7].

Το σχέδιο το οποίο συνοδεύει το κείμενο έχει μια μικρή ιστορία. Απεικονίζει μέρος της συνοικίας Ταμπάκικα, όπως την κατέγραψε το 1927 ο Γερμανός περιηγητής Κ. J. Στην κάτω αριστερή γωνία διακρίνεται η γραφή: Larissa 1927 και από κάτω K. J. Το σχέδιο αυτό το δώρισε ο ζωγράφος μεταπολεμικά στον Φιλόλαο Τλούπα ο οποίος ζούσε μέχρι τον θάνατό του στο Παρίσι. Όταν κάποια στιγμή βρέθηκε ο αδελφός του Τάκης Τλούπας στο Παρίσι, το φωτογράφισε και αντίγραφό του υπάρχει σήμερα στη συλλογή του γιατρού Τάσου Πουλτσάκη[8].

——————————————

   [1]. Γνωρίζουμε λίγο-πολύ τις συνοικίες της τουρκοκρατούμενης Λάρισας (Αρναούτ, Σουφλάρ, Καραγάτς, Τρανός μαχαλάς, Παράσχου, κλπ). Όμως μετά την απελευθέρωση σύντομα απέβαλαν την παλαιά ονομασία τους και οι περισσότερες συνοικίες πήραν το όνομα του ναού της περιοχής τους (συνοικία Αγ. Αθανασίου, 40 Μαρτύρων, Αγ. Κωνσταντίνου, Αγ. Αχιλλίου, Αγ. Νικολάου, κλπ). 

   [2]. Βλέπε: Φαρμακίδης Επαμεινώνδας, Η Λάρισα, από των μυθολογικών χρόνων μέχρι της προσαρτήσεως αυτής εις την Ελλάδα (1881), Βόλος (1926), στον ενσωματωμένο πολύπτυχο χάρτη του 1880, όπου η συνοικία καταγράφεται ως Ταμπάχανα, ενώ βορειότερα, προς την καμπύλη του Πηνειού, αναφέρεται η περιοχή «Άμπελοι». Προφανώς το όνομα της περιοχής αυτής έδωσε μεταπολεμικά τη σημερινή ονομασία της συνοικίας Αμπελόκηποι.

   [3]. Βλέπε: Τσοποτός Δημήτριος, Γη και Γεωργοί της Θεσσαλίας, Βόλος (1912) σελ. 30. Ο Δημήτριος Κων. Τσοποτός (1860-1939) γεννήθηκε στην Πορταριά. Σπούδασε σε Γεωπονικές Σχολές των Πανεπιστημίων της Γερμανίας και όταν αποφοίτησε το 1882 επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε τη διεύθυνση των μεγάλων θεσσαλικών αγροκτημάτων που είχε ο πατέρας του στο Νεμπεγλέρ, τη σημερινή Νίκαια. Είχε όμως έφεση στις ιστορικές έρευνες και αναδείχθηκε σε διακεκριμένη πνευματική φυσιογνωμία του Βόλου. Υπήρξε συγγραφέας πολλών ιστορικών και γεωπονικών βιβλίων και μονογραφιών.

   [4]. Φαρμακίδης Επαμεινώνδας, ο. π. σελ. 206, υποσημ. 2.

   [5]. Σπανός Κώστας, Ένα μετεωρίτικο χειρόγραφο του 18ου αιώνα, περ. Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμ 8ος, σελ. 26. Το άσπρο ήταν νομισματική μονάδα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μικρής αξίας κατά τον 18ο αιώνα.

   [6]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Τα Ταμπάκικα. Η συνοικία των Αμπελοκήπων, εφ. Ελευθερία, Λάρισα, φύλλο της 4ης Ιανουαρίου 2015, όπου και η σχετική φωτογραφία.

   [7]. Γουργιώτη Λένα, Τα Καζαντζήδικα και τα Ταμπάκικα της Λάρισας, Πρακτικά του Α΄ Ιστορικού-Αρχαιολογικού Συνεδρίου «Λάρισα. Παρελθόν και Μέλλον», 26-28 Απριλίου 1985, Λάρισα (1985) σελ. 411-416.

   [8]. Το χαρακτικό αυτό έχει πολλές ομοιότητες με την προπολεμική φωτογραφία που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο «Λάρισα. Εικόνες του χθες» με φωτογραφίες του Τάκη Τλούπα και κείμενο του δημοσιογράφου Νίκου Νάκου, έκδοση του 2003 από την Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας- Μουσείο Γ. Κατσίγρα, στη σελ. 73. 

ΝΙΚΟΛΑΟΣ  ΑΘ.  ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ

nikapap@hotmail.com

ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις

Ο προπολεμικός ναός του Αγίου Αχιλλίου

Ο προπολεμικός ναός του Αγίου Αχιλλίου. Φωτογραφία του 1935. Από το αρχείο του συλλέκτη Θανάση Μπετχαβέ

Από σήμερα αρχίζουν οι εκδηλώσεις για την αυριανή εορτή του πολιούχου της Λάρισας Αγίου Αχιλλίου. Για να συμβαδίσουμε με την επικαιρότητα θα παρουσιάσουμε σήμερα μια εικόνα του προπολεμικού ναού του Αγ. Αχιλλείου. Ο φωτογράφος στάθηκε στην αριστερή όχθη του Πηνειού, στην περιοχή του σημερινού Κηποθεάτρου και αποτύπωσε την βορειοδυτική πλευρά του ναού πάνω στον λόφο. Ο φωτογράφος μάς είναι άγνωστος, η δε χρονολογία λήψεώς της προσδιορίζεται γύρω στα 1935.

Η φωτογραφία αυτή φανερώνει την σημαντική και ευνοϊκή θέση που κατείχε ο μητροπολιτικός ναός στον λόφο της Λαρισινής Ακροπόλεως. Οι πρώτες εργασίες κατασκευής του ναού άρχισαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Έπρεπε να αντικατασταθεί η βασιλική του Καλλιάρχη, η οποία είχε οικοδομηθεί κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας πρόχειρη και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πρώτα κατασκευάσθηκε η δυτική πλευρά με τα δύο ψηλά κωδωνοστάσια σε ρυθμό νεοκλασικό και σύντομα ακολούθησε και η κατασκευή του υπόλοιπου ναού. Τα εγκαίνια έγιναν με επισημότητα στις 25 Σεπτεμβρίου 1907 από τον τότε μητροπολίτη Λαρίσης Αμβρόσιο Κασσάρα (1900-1910)[1]. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία μιας μεγάλης σε μέγεθος και επιβλητικής σε ύψος τρίκλιτης σταυροειδούς βασιλικής με τρούλο, της οποίας η θέση ψηλά στον λόφο της προσέδιδε επί πλέον ύψος, ειδικά όταν την αντίκριζε κανείς από κάτω, καθώς διέσχιζε την πέτρινη γέφυρα του Πηνειού.

Αργότερα, η είσοδος του ναού καλύφθηκε με όμορφα μαρμάρινα σκαλοπάτια και στο ύψος της εισόδου κατασκευάσθηκε ευρύτατο ορθογώνιο πλατύσκαλο. Η όλη κατασκευή ήταν αναγκαία και άρμοζε σε μητροπολιτικό ναό μεγαλουπόλεως, όπου συχνά διαδραματίζονταν διάφορα επίσημα γεγονότα, όπως δοξολογίες, εορτές, υποδοχές αρχόντων, πανηγύρεις, κλπ. Στις ακάλυπτες πλευρές του προαύλιου χώρου τοποθετήθηκαν προστατευτικά μεταλλικά κιγκλιδώματα και φυτεύτηκαν δένδρα. Σε κάποια πρώιμη φάση η λίθινη τοιχοποιία του ναού καλύφθηκε με επίχρισμα σε ολόκληρη την επιφάνειά της, έτσι όπως αποτυπώνεται και στην δημοσιευόμενη φωτογραφία.

Ο αρχιτέκτονας του ναού αυτού, το όνομα του οποίου δεν μας είναι γνωστό, φαίνεται καθαρά ότι προσάρμοσε το όλο σχέδιο στο γενικότερο αρχιτεκτονικό πνεύμα που επικρατούσε την περίοδο εκείνη στην ναοδομία. Η ομοιότητα αρκετών στοιχείων, σε μικρότερη βέβαια κλίμακα, με τον καθεδρικό ναό των Αθηνών, ιδιαίτερα στην πρόσοψη, είναι εμφανής. Είναι γεγονός ότι ο ναός αυτός της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους υπήρξε πρότυπο όχι μόνον για τον Άγιο Αχίλλιο, αλλά και για πολλούς άλλους ναούς σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια και μάλιστα αρκετά χρόνια πριν από την απελευθέρωση του 1881 και στην Θεσσαλία. Στην περιοχή μας ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Αμπελώνα είναι σύγχρονος με τον Άγιο Αχίλλιο, αφού εγκαινιάσθηκε έναν χρόνο νωρίτερα, το 1906,έχει περίπου την ίδια αρχιτεκτονική μορφή, χωρίς όμως να διαθέτει κωδωνοστάσια, και διατηρείται μέχρι σήμερα. Το ίδιο αρχιτεκτονικό σχέδιο, αλλά σε πιο απλουστευμένη μορφή και με ένα μόνον κωδωνοστάσιο είχε και ο προπολεμικός ναός του Αγίου Αθανασίου που είχε κτισθεί το 1925[2].

Πίσω από την δεξιά όχθη του ποταμού διακρίνεται το ψηλό αναλληματικό τοιχίο, το οποίο συγκρατεί τις δυτικές υπώρειες του λόφου και όσο προχωρεί προς την βόρεια πλευρά ελαττώνεται σε ύψος. Το προστατευτικό αυτό τοιχίο κατασκευάσθηκε το 1892 και με τον τόπο αυτό δημιουργήθηκε στα δυτικά του ναού ένας ευρύς προαύλιος χώρος, απαραίτητος για τις επίσημες τελετές που πραγματοποιούνται σε μητροπολιτικούς ναούς.

Δεξιότερα του ναού απεικονίζονται δύο κτίσματα. Το πρώτο που είναι και το ψηλότερο είναι η τριώροφη κατοικία που έκτισε ο Ιωάννης Βελλίδης, ένας πλούσιος γαιοκτήμονας. Είχε υπό την κατοχή του την περιοχή του χωριού Τατάρ, της σημερινής Φαλάνης. Ο Βελλίδης δαπάνησε ένα σεβαστό ποσόν για να κατασκευάσει σε περίοπτη θέση πάνω στο λόφο το επιβλητικό αρχοντικό του, δίπλα από τον μητροπολιτικό ναό, σε διαστάσεις που να αντιπαραβάλλεται και να υπερτερεί απ’ αυτόν σε ύψος. Δυστυχώς όμως η μοίρα δεν επεφύλαξε ευτυχισμένες ημέρες στο ζεύγος Βελλίδη. Ο ιδιοκτήτης του λίγο μετά την ολοκλήρωση της οικοδομής είχε τραγικό τέλος. Σύμφωνα με την ειδησεογραφία των εφημερίδων της εποχής, τον Απρίλιο του 1890,για άγνωστους λόγους, έπεσε στα νερά του διπλανού Πηνειού και αυτοκτόνησε. Τρεις ημέρες μετά την κηδεία του Ιωάννη Βελλίδη, η σύζυγός του Ελένη, μέσα στο βαθύ πένθος που βρέθηκε, δεν μπόρεσε να αντέξει τον άδικο χαμό του άνδρα της και τον ακολούθησε και εκείνη στον τάφο, δίπλα του[3].

Το δεύτερο κτίσμα στη σειρά είναι η κατοικία του Δημητρίου Αλέκου (1818-1897), ο οποίος επί τουρκοκρατίας είχε διατελέσει δημογέροντας και ήταν ένας από τους δύο δημοτικούς συμβούλους του πρώτου Δημοτικού Συμβουλίου της Λάρισας το οποίο διορίσθηκε το 1881 αμέσως μετά την απελευθέρωση.

Η τύχη και των τριών αυτών κτισμάτων που διακρίνονται στη φωτογραφία είναι γνωστή. Καταστράφηκαν ολοσχερώς από τον μεγάλο σεισμό του 1941.

 [1]. Ο μητροπολίτης Λαρίσης Αμβρόσιος Κασσάρας, Καλύμνιος την καταγωγή, χρημάτισε επίσκοπος Πλαταμώνος κατά τα έτη 1877-1900. Το 1900 με Β. Δ. ενσωματώθηκε η μικρή σε έκταση επισκοπή Πλαταμώνος στη χηρεύουσα τότε Μητρόπολη Λαρίσης και ο ίδιος διορίσθηκε μητροπολίτης με τον τίτλο Λαρίσης, Πλαταμώνος και Φαναριοφερσάλων. Καθαιρέθηκε το 1910 και μέχρι τον θάνατό του το 1918 σχόλαζε στο Συκούριο, όπου είχε ανοικοδομήσει ιδιωτική κατοικία και διέμενε μαζί με τους συγγενείς του.

[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου, Λάρισα, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 8ης Ιανουαρίου 2014.

[3].Αλέξανδρος Γρηγορίου, Το Α΄ Δημοτικό Νεκροταφείο της Λάρισας (1899-1993). Ιστορική διαδρομή. Ταφικά μνημεία. Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Το Στρατιωτικό Νεκροταφείο της Λάρισας, Θεσσαλονίκη (2013) σ. 19.

Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου

nikapap@hotmail.com

Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα

Δυο παραπήνεια εξοχικά κέντρα

Φωτογραφία της συνοικίας Ταμπάκικα από την πλημμύρα η οποία έπληξε τη Λάρισα τον Μάρτιο του 1932. Στο μέσον ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής. Αντιγραφή φωτογραφίας από την εφημερίδα «Λαρισαϊκή Ηχώ» του δημοσιογράφου και συγγραφέα Δαμιανού Βουλγαράκη

Την περίοδο του μεσοπολέμου οι περισσότεροι Λαρισαίοι μετακινούνταν με τα πόδια όταν οι αποστάσεις ήταν μικρές. Αυτοκίνητα υπήρχαν,αλλά ήταν ελάχιστα και οι πιο ευκατάστατοι χρησιμοποιούσαν άμαξες.

Οι δρόμοι όμως ήταν σε κακά χάλια (στην καλύτερη περίπτωση σκυρόστρωτοι). Ο παλιός δημοσιογράφος Κώστας Περραιβός είχε μια φράση κλισέ για τους δρόμους της Λάρισας αυτής της περιόδου, «κονισαλέοι και λασποβριθείς», δηλ. γεμάτοι σκόνη (το καλοκαίρι) και λάσπη (τον χειμώνα). Παρ’ όλα αυτά οι απλοί Λαρισαίοι διάνυαν καθημερινά μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια για τις καθημερινές τους ασχολίες και όχι μόνον. Και για τους περιπάτους, οι οποίοι ξεκούραζαν από τον μόχθο της ημέρας τούς εργαζόμενους που ήθελαν να βρεθούν μακριά από τα καφενεία, παρέες ολιγάριθμων ατόμων κατευθύνονταν σε εξοχικά σημεία της πόλεως όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες.

Ένας από τους πλέον δημοφιλείς περιπάτους για τους Λαρισαίους ήταν η πορεία προς την περιοχή του Αλκαζάρ. Ησυχία, πράσινο, καθαρός αέρας συνόδευε τους περιπατητές. Και όταν η κόπωση δυσκόλευε τη συνέχεια της βόλτας, υπήρχαν διάφορα εξοχικά κέντρα στην περιοχή, όπου σταματούσαν να αναπαυθούν, να απολαύσουν τη θέα και να πιουν τον καφέ ή το τσιπουράκι τους. Το σπουδαιότερο ήταν το κέντρο «Αλκαζάρ», για το οποίο μιλήσαμε διεξοδικά πριν από καιρό[1]. Ένα άλλο στην κυριολεξία εξοχικό σημείο το οποίο δεχόταν μεγάλο κύμα Λαρισαίων ήταν το κέντρο «Κιβωτός». Βρισκόταν στο τέρμα της περιοχής «Μεριάς»[2], ανάμεσα στην αριστερή όχθη του Πηνειού, και στο «Στάδιο Αλκαζάρ», εκεί που αρχίζει η σημερινή συνοικία Αλκαζάρ[3]. Το εξοχικό κέντρο ήταν ένα μικρό, χαμηλό τετράγωνο κτίσμα. Εσωτερικά ίσα που χωρούσε τον μπουφέ, την μικρή αποθήκη και δυο-τρία τραπέζια με λιγοστές καρέκλες. Γι’ αυτό και η «Κιβωτός» ήταν κατ’ εξοχήν θερινό κέντρο, επειδή τότε ο καιρός επέτρεπε να απλώνει στον περιβάλλοντα εξωτερικό χώρο και κάτω από τη σκιά των δένδρων πολλά τραπεζάκια.

Το κέντρο το διαχειριζόταν ένας Ζαρκαδούλας, για τον οποίο δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Το δούλευε ολόκληρο τον χρόνο, ακόμα και τις παγερές ημέρες του χειμώνα γιατί δεν ήθελε να στριφογυρνάει στα καφενεία. Μοναδικοί πελάτες του τον χειμώνα ήταν συνήθως κάποιοι ψαράδες του Πηνειού, οι οποίοι πήγαιναν και τον έκαναν συντροφιά τρώγοντας τηγανιές με ποταμίσια ψάρια και πίνοντας κρασί ή τσίπουρο. Όσοι τον γνώρισαν έλεγαν ότι ο Ζαρκαδούλας ήταν άνθρωπος ήσυχος, ήρεμος, αγαθός και λιγομίλητος. Το τελευταίο μπορούμε να πούμε ότι ήταν προσόν, γιατί στο κέντρο του κατέφευγαν και μερικά παράνομα ερωτικά ζευγαράκια τα οποία αποζητούσαν εχεμύθεια, την οποία ο ιδιοκτήτης παρείχε αφειδώς.

Η ονομασία του κέντρου ως «Κιβωτός» προήλθε, σύμφωνα με τους παλιούς ιστορικούς, ύστερα από μια πλημμύρα του Πηνειού, όταν η επίπεδη αυτή περιοχή, μαζί με τον απέναντι συνοικισμό Ταμπάκικα, κατακλύσθηκαν από νερά, από τα οποία προεξείχε μόνον το εξοχικό κέντρο από την πλευρά του Αλκαζάρ και η εκκλησία της Παναγίας στα Ταμπάκικα. Νονός του κέντρου ήταν ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Ελευθερία» Ευάγγελος Τσιρόπουλος[4], ο οποίος περιέγραψε ως εξής την πλημμύρα στην περιοχή αυτή: «Ολόκληρον το πεδίον του Αλκαζάρ εκαλύφθη υπό υγράν σινδόνην, ήτις εξετείνετο μέχρι του αγροκτήματος Χαροκόπου[5]. Τα πάντα είχον καλυφθεί από τα πλημμυρίσαντα ύδατα και εν τω μέσω της σχηματισθείσης απεράντου λίμνης επρόβαλεν, ως η Κιβωτός του Νώε, το εξοχικόν κέντρον παρά τον κήπον Παπασταύρου»[6].Η παρομοίωση αυτή του Τσιρόπουλου ήταν πετυχημένη, άρεσε στους αναγνώστες της εφημερίδας και στον Ζαρκαδούλα, ο οποίος έσπευσε να υιοθετήσει την ονομασία αυτή και από τότε η «Κιβωτός» υπήρξε σημείο αναφοράς πολλών περιπατητών. Μεταπολεμικά στην ίδια τοποθεσία δημιουργήθηκε το εξοχικό κέντρο «Άλσος», γνωστό περισσότερο ως «Τζίμης» του Δημητρίου Αχιλλείου.

Η περισσότερη δουλειά για την Κιβωτό του Ζαρκαδούλα άρχιζε τον Μάιο. Τότε οι Λαρισαίοι, όταν οι Κυριακές και γιορτές ήταν ηλιόλουστες, κατέβαιναν οικογενειακώς μετά τον εκκλησιασμό στο Αλκαζάρ και πολλοί κατευθύνονταν στην «Κιβωτό». Οι περισσότεροι απ’ αυτούς κατανάλωναν τα φρέσκα και τρυφερά αγγουράκια που ήταν παραγωγή του αγροκτήματος Παπασταύρου και τα πωλούσε στον κόσμο ο επιστάτης του Μπαξεβάνος. Κάθονταν στα τραπέζια του κέντρου και απολάμβαναν τα αγγουράκια με τη συνοδεία τσίπουρου και άλλων μεζέδων του Ζαρκαδούλα.

Από την πλευρά της συνοικίας Ταμπάκικα, λίγο πιο κάτω από την στροφή της σημερινής οδού Γεωργιάδου και δίπλα στην δεξιά όχθη του Πηνειού, υπήρχε ένα άλλο εξοχικό κέντρο. Δεν είχε ιδιαίτερη ονομασία και ο κόσμος το γνώριζε σαν «Κήπος Κατσαούνη». Στις αρχές του 20ουαιώνα ο Γεώργιος Κατσαούνης[7] είχε ιδρύσει σε μια μεγάλη ιδιόκτητη έκταση που διέθετε κοντά στο ποτάμι, ένα από τα πρώτα παγοποιεία της Λάρισας, το οποίο σταμάτησε τη λειτουργία του το 1925. Επειδή προς την πλευρά του Πηνειού το κτήμα διέθετε κήπο με άφθονα δένδρα, κυρίως λεύκες, ένα έξυπνος επιχειρηματίας ονόματι Θεοδώρου εκμεταλλεύθηκε την ειδυλλιακή αυτή θέση, την εμπλούτισε με άνθη και άλλα φυτά και το 1928 λειτούργησε ένα θαυμάσιο θερινό εξοχικό κέντρο, εφοδιασμένο με γραμμόφωνο τελευταίου τύπου με μεγάλο χωνί. Το κέντρο δεν είχε εύκολη πρόσβαση από την δεξιά όχθη του ποταμού στα Ταμπάκικα και οι πελάτες για να φθάσουν επιβιβάζονταν σε μια περαταριά που βρισκόταν στο Αλκαζάρ και έκανε διαδρομές μεταξύ των δύο οχθών του ποταμού. Ήταν κάπως απομονωμένο και ευνοούσε, όπως και η «Κιβωτός», τα παράνομα ερωτικά ζευγάρια και αποτελούσε ένα φιλόξενο καταφύγιο των νέων οι οποίοι ήθελαν να αποφύγουν τα αδιάκριτα βλέμματα των πολλών. Η ζωή του κέντρου αυτού υπήρξε βραχύβια, μόλις δύο καλοκαίρια, και μετά διέκοψε τη λειτουργία του.

[1]. Βλέπε σχετικά στο Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα. 53 δημοσιεύματα στην καθημερινή εφημερίδα της Λάρισας «Ελευθερία» κάθε Τετάρτη, κατά το έτος 2014, Λάρισα (2016) σελ. 33-40.

[2]. Μεριάς ονομαζόταν από την περίοδο ακόμα της Τουρκοκρατίας, όλη η περιοχή που περικλειόταν από την έξοδο της γέφυρας, τον οδικό δρόμο προς Γιάννουλη, το ανάχωμα πίσω από το Στάδιο και την αριστερή όχθη του Πηνειού. Ήταν ένα απέραντος επίπεδος χώρος, όπου γινόταν τα στρατιωτικά γυμνάσια των Τούρκων. Μετά την απελευθέρωση της Λάρισας η περιοχή ονομάσθηκε Πεδίον του Άρεως και μετά την δενδροφύτευση του Αλκαζάρ ο Μεριάς είχε περιορισθεί στον χώρο της εμποροζωοπανήγυρης.

[3]. Μέχρι πριν λίγα χρόνια η συνοικία αυτή λεγόταν Παπασταύρου. Πήρε το όνομα από το μεγάλο ομώνυμο αγρόκτημα που βρισκόταν στην περιοχή και ανήκε στον φαρμακοποιό της Λάρισας Κωνσταντίνο Παπασταύρου.

[4]. Ο Ευάγγελος Τσιρόπουλος (1900-1938) ήταν αρχικά αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Ελευθερία» και από 1925 διετέλεσε διευθυντής της έως το 1935, όταν προσβλήθηκε από φυματίωση και απεβίωσε στις 18 Φεβρουαρίου 1938. Γιός του ήταν ο Κώστας Τσιρόπουλους (1930-2017) σπουδαίος συγγραφέας και διανοούμενος στην Αθήνα, ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα.

[5].Τα κτήματα του Παναγή Χαροκόπου, ιδιοκτήτη του πύργου Χαροκόπου στην Γιάννουλη, έφθαναν μέχρι το ανάχωμα, δηλ. μέχρι το ύψος του οδικού άξοναπου δημιουργήθηκε πρόσφατα και ο οποίος ξεκινάει από τον Υδατόπυργο και καταλήγει στη γέφυρα της Ν. Σμύρνης.

[6]. Βλέπε: Ολύμπιος (Περραιβός Κώστας), Η Λάρισα που χάθηκε, εφ. «Λάρισα», φύλλο της 20ης Αυγούστου 1979.

[7]. Ο Γεώργιος Κατσαούνης ήταν ιδιοκτήτης πολλών αστικών ακινήτων μέσα στην πόλη. Τα περισσότερα από τα καταστήματα του ανηφορικού δρόμου (οδός Ακροπόλεως) πάνω από το Αρχαίο Θέατρο, ήταν δικά του. Επίσης ιδιοκτησία του ήταν και το μέγαρο Κατσαούνη, το νεοκλασικό κτίριο που βρισκόταν στη νότια πλευρά της πλατείας, ανάμεσα από τα Δικαστήρια και το υποκατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας και έμεινε περισσότερο γνωστό ως «Παλλάδιον», γιατί λίγο πριν τον πόλεμο λειτουργούσε στο ισόγειο το ομώνυμο καφεζαχαροπλαστείο. Το 1920 ο Κατσαούνης εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Για την τύχη της τεράστιας ακίνητης περιουσίας του θα πρέπει να γίνει μια επισταμένη μελέτη.

* Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου

nikapap@hotmail.com

Περιηγήσεις στην πόλη

A. Η ΟΔΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

Το Αρχαίο Θέατρο και το ιστορικό κέντρο που απλώνεται γύρω του αποτελούν από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα την ψυχή της πόλης. Ένα σύνολο αρχαίων μνημείων και κτιρίων αποτυπώνουν την ιστορία της με ιδιαίτερα ζωντανό και γραφικό τρόπο. Με αφετηρία το Αρχαίο Θέατρο μπορούμε να κατηφορίσουμε προς τον Πηνειό ποταμό για έναν απολαυστικό περίπατο είτε να κατευθυνθούμε προς την αντίθετη πλευρά με προορισμό τις πλατείες Αγαμέμνονα Μπλάνα και Αγ. Βησσαρίωνα.

Α΄ Αρχαίο Θέατρο

Στην οδό Βενιζέλου δεσπόζει το Α’ Αρχαίο Θέατρο που βρίσκεται στις παρυφές του Λόφου του Φρουρίου. Οι ανασκαφές για την αποκάλυψη του Α’ Αρχαίου Θεάτρου χρονολογούνται από το 1910, συνεχίστηκαν το 1968, ενώ από το 1977, η ΙΕ’ ΕΠΚΑ Λάρισας, άρχισε μια συστηματική προσπάθεια αποκάλυψής του. Στις αρχές και κατά τη διάρκεια του 20ου αι., πάνω από το μνημείο που δεν ήταν πια ορατό, διανοίχτηκαν οδοί και οικοδομήθηκαν διάφορα κτίσματα (οικίες, ερ γαστήρια, καταστήματα) μερικά από τα οποία με τις βαθιές θεμελιώσεις τους επέφεραν ανεπανόρθωτες ζημιές στο μνημείο.
Το Α΄ αρχαίο θέατρο της Λάρισας οικοδομήθηκε κατά το α΄ μισό του 3ου αι. π.Χ. στα χρόνια του βασιλιά της Μακεδονίας Αντιγόνου Γονατά, όταν μετά τον θάνατο του Μεγ. Αλεξάνδρου, κατά την ελληνιστική εποχή, η Θεσσαλία αποτελούσε τμήμα του Βασιλείου της Μακεδονίας. Η κατασκευή του συνδέεται με λατρευτικές εκδηλώσεις όπως η τέλεση θεατρικών παραστάσεων, μουσικών και ωδικών αγώνων, αλλά και πολιτικές εκδηλώσεις που σχετίζονται με την διοίκηση του Κοινού των Θεσσαλών και τις συνεδριάσεις της εκκλησίας του Δήμου.
Είναι ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα θέατρα της περιόδου, ενώ φαίνεται να ακολούθησε το παράδειγμα του Διονυσιακού Θεάτρου της Αθήνας. Χτίστηκε, δηλαδή, σε απόσταση από την Αρχαία Αγορά αλλά με προσανατολισμό προς αυτή. Κατά την ρωμαϊκή περίοδο μετατράπηκε σε αρένα, με αποτέλεσμα τα θεατρικά δρώμενα της πόλης να φιλοξενούνται στο Β΄ Αρχαίο θέατρο.
Το μέγεθος της σκηνής του Ά αρχαίου θεάτρου της Λάρισας είναι σύμφωνο με πολλά θέατρα της αρχαιότητας και κυρίως με το θέατρο της Επιδαύρου. Η ορχήστρα του θεάτρου πιθανολογείται ότι είχε διάμετρο μεγαλύτερη των 20 μέτρων. Το κάτω θέατρο υπολογίζεται πως έχει περίπου 25-30 σειρές εδωλίων, ενώ το επιθέατρο, του οποίου το πάνω μέρος καταστράφηκε, αν και έχουν σωθεί μόνον τρεις σειρές εδωλίων, υπολογίζεται πως είχε συνολικά 18-20 σειρές. Με βάση τα παραπάνω υπολογίζεται ότι το θέατρο χωρούσε πάνω από 10.000 θεατές.

Μεγάλο Οθωμανικό Λουτρό (Buyuk Hamam)

Από το Αρχαίο Θέατρο μπορεί κανείς είτε να ανηφορίσει στο λόφο του Φρουρίου για κάποιο μικρό διάλειμμα στις γύρω καφετέριες είτε να συνεχίσει την περιήγησή του στην Οδό Βενιζέλου και να εξερευνήσει το ιστορικό κέντρο της πόλης. Μερικές δεκάδες μέτρα πιο πέρα συναντάμε το Μεγά λο Οθωμανικό Λουτρό (Buyuk Hamam). Ο ιδρυτής του μας είναι ακόμη άγνωστος, ενώ από αρχειακές πηγές του τέλους του 19ου αι. γνωρίζουμε ότι το λουτρό ανήκε στο βακούφι του τεκέ του Σεϊντ Γιαχγιά Χαμεβή Καντρή (γύρω στον 17ος αι.).
Το μεγάλο λουτρό είναι ένα επίμηκες κτίσμα με δύο τρούλους, το οποίο ακολουθεί τη βασική μορφή της κάτοψης του μνημειώδους τύπου των δημόσιων οθωμανικών λουτρών, με χώρους που διατάσσονται γραμμικά κατά μήκος του άξονα ανατολής-δύσης.
Μετά την απελευθέρωση, το εσωτερικό του ήταν ήδη κατατετμημένο και διαμορφωμένο σε μικρά μαγαζιά και εργαστήρια. Σήμερα όλο το συγκρότημα του λουτρού έχει ενσωματωθεί στα νεότερα εμπορικά καταστήματα. Την αίθουσα αποδυτηρίων του λουτρού μοιράζονται σήμερα διάφορα καταστήματα της οδού Βενιζέλου: πρόκειται για ένα μεγάλο τετράγωνο χώρο, ο οποίος καλύπτεται με ημισφαιρικό τρούλο, που με τις διαστάσεις του (διάμετρος 13μ.) υπερέχει στην κλίμακα του όλου συγκροτήματος, αντανακλώντας τον ιδιαίτερα σημαντικό κοινωνικό ρόλο του χώρου αυτού.

Μπαϊρακλί Τζαμί

Λίγο πιο κάτω από το Μεγάλο Οθωμανικό Λουτρό και διασχίζοντας μεγάλος μέρος του μη πεζοδρομημένου κομματιού της οδού Βενιζέλου, στο ύψος της οδού Παπαφλέσσα συναντάμε το Μπαϊρακλί Τζαμί (τέμενος) που βρίσκεται στο κέντρο της αγοράς, στη συμβολή των οδών Παπαφλέσσα και Όσσης.
Ονομάστηκε έτσι, γιατί λέγεται ότι ο ιμάμης του τζαμιού αυτού ύψωνε μια σημαία, δίνοντας σήμα και στους υπόλοιπους ιμάμηδες της περιοχής να καλέσουν τους πιστούς για προσευχή (μπαϊράκ στα τούρκικα σημαίνει σημαία). Από το Μπαϊρακλί Τζαμί σήμερα σώζονται οι δύο τοίχοι του κεντρικού χώρου, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από ωραία πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία όπως το Μπεζεστένι, με το οποίο χρονολογούνται στην ίδια περίοδο (15ος - αρχές 16ου αι.).

 Γενί Τζαμί

  Συνεχίζοντας από το Μπαϊρακλί Τζαμί συναντάμε το Γενί Τζαμί που βρίσκεται στην οδό 31ης Αυγούστου απέναντι από την πλατεία Μπλάνα. Ο ιδρυτής του και η χρονολογία κατασκευής του είναι άγνωστα. Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του κτιρίου, τα νεοκλασικά διακοσμητικά στοιχεία των όψεων αλλά και του «μιχράπ» χρονολογείται τον 19ο αι.
Αποτελεί το νεότερο από τα πολλά τζαμιά που υπήρχαν στη Λάρισα την περίοδο της οθωμανικής κατοχής (γενί = νέο). Χρησιμοποιήθηκε ως τόπος προσευχής από τη μουσουλμανική κοινότητα ως το 1924, οπότε και έγινε η ανταλλαγή των πληθυσμών. Από το 1939 έως το 1941 στέγασε μια μικρή αρχαιολογική συλλογή και τη δημοτική βιβλιοθήκη. Η αρχαιολογική συλλογή λεηλατήθηκε εν μέρει την περίοδο 1941-44.
Το κτήριο έπαθε ζημιές από τους σεισμούς των ετών 1941, 1955 και 1957. Επισκευάστηκε πρόχειρα και αποφασίστηκε να μετατραπεί σε αρχαιολογικό μουσείο. Οι σεισμοί του 1980 προξένησαν για μια ακόμη φορά ζημιές στο κτήριο. Από το 1983 -μετά τις επισκευές- έως σήμερα στεγάζεται σε αυτό το Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας.

 B. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ (ΦΡΟΥΡΙΟ)

Η Κεντρική πλατεία (Δημάρχου Σάπκα) της Λάρισας αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη. Από την Κεντρική πλατεία αρχίζει ο πεζόδρομος της οδού Κούμα, όπου μπορεί ο επισκέπτης να περιηγηθεί στα καταστήματα του είτε να απολαύσει τον περίπατο κάτω από τη σκιά των δένδρων. Από το σημείο αυτό ο επισκέπτης μπορεί να ακολουθήσει και την διαδρομή προς τον λόφο του Φρουρίου.

Λόφος του Φρουρίου
Με αφετηρία την Κεντρική πλατεία και ανηφορίζοντας το λόφο του Φρουρίου, μέσα από τους πολυάριθμους πεζόδρομους, ο επισκέ πτης θα συναντήσει ένα σύμπλεγμα μνημείων της παλαιοχριστιανικής, της κυρίως βυζαντινής αλλά και της οθωμανικής περιόδου, που αναδείχθηκαν τα τελευταία χρόνια.
Ειδικότερα, στην πλατεία Λαμπρούλη, έχουν διασωθεί τμήματα του Μπεζεστενίου του 15ου αι., των παλαιοχριστιανικών λουτρών του 6ου αι., της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Αγίου Αχιλλίου και της βασιλικής της κυρίως βυζαντινής περιόδου του 11ου - 12ου αι. μ.Χ., με νεκροταφεία της ίδιας περιόδου.

Μπεζεστένι

Το Μπεζεστένι της Λάρισας κατέχει με την παρουσία του δεσπόζουσα θέση στο ευρύχωρο πλάτω μα του λόφου της αρχαίας ακρόπολης, στη σημερινή τοποθεσία «Λόφος Φρουρίου». Πρόκειται για μεγάλη σκεπαστή αγορά, που κτίσθηκε από τους Οθωμανούς στα τέλη του 15ου - αρχές του 16ου αιώνα. Το Μπεζεστένι αποτέλεσε, έκτοτε, και για τρεις περίπου αιώνες, το ζωτικότερο τμήμα της αγοράς. Σήμερα σώζονται μόνο οι περιμετρικοί τοίχοι του κεντρικού οικοδομήματος. Στο Μπεζεστένι βρίσκεται προσωρινά και η βυζαντινή συλλογή αρχαίων, η οποία θα μεταφερθεί στο Διαχρονικό Μουσείο, ώστε να αρχίσει η επισκευή και ανάδειξη του μνημείου από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Αχιλλίου
Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική, αφιερωμένη στον Άγιο Αχίλλιο, σύμφωνα με επιγραφές. Κτίσθηκε τον 6ο αιώνα πάνω στον τάφο του Αγίου. Διατηρείται στο επίπεδο της θεμελίωσης και κοσμείται με ψηφιδωτά δάπεδα στο νάρθηκα. Ο τάφος του Αγίου μπορεί να ταυτιστεί με τον καμαροσκέπαστο τάφο του βορείου κλίτους, που φέρει ζωγραφική διακόσμηση με σταυρούς.
Ο ναός επισκευάσθηκε στη μεσοβυζαντινή περίοδο αφού αποτελούσε τον επισκοπικό ναό της πόλης και μέρος του χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο. Στον περιβάλλοντα χώρο ανασκάφηκαν αρκετά προσκτίσματα του ναού, αφού είναι γνωστό ότι οι βασιλικές περιβάλλονταν από κατοικίες, αποθήκες, λουτρά, φιλανθρωπικά ιδρύματα. Στα τέλη του 15ου αιώνα, όταν οι Οθωμανοί έκτισαν το Μπεζεστένι στα βόρεια του ναού, παραχώρησαν στους χριστιανούς άλλο χώρο λατρείας και έτσι ο ναός μετακινήθηκε δυτικότερα.

Παλαιοχριστιανικά Λουτρά
Το λουτρό της πλατείας Λαμπρούλη βρίσκεται βορειοανατολικά της βασιλικής του Αγίου Αχιλλίου και πιθανόν εντάσσε ται σε συγκρότημα κτηρίων που σχετίζεται με τη βασιλική. Πρόκειται για ένα μικρό λουτρό με δύο χώρους και χρονολογείται τον 6ο αι. μ.Χ.

Βυζαντινός ναός-Νεκροταφεία
Στο κέντρο του λόφου του Φρουρίου αποκαλύφθηκε βυζαντινός ναός και τμήμα νεκροταφείου.

Μεσοβυζαντινός ναός
Ήταν ένας αρχικά μονόχωρος ναός με ημικυκλική αψίδα ιερού, που περιβλήθηκε με στοά. Σύμφωνα με τα ευρήματα τυπολογικά πιθανόν εντάσσεται μεταξύ τρίκλιτης βασιλικής με νάρθηκα και τρουλλαίου ναού με περίστωο. Χρονολογείται στον 11ο-12ο αιώνα αλλά πατάει επάνω σε παλαιοχριστιανικό κτήριο. Τα ερείπιά του έχουν ενσωματωθεί στο βόρειο μέρος της πλατείας Λαμπρούλη.

Νεκροταφεία
Βυζαντινά νεκροταφεία εντοπίστηκαν σε διάφορα σημεία της πόλης, όπως στις παρυφές της πόλης, στη συνοικία Ταμπάκικα, στην οδό Αεροδρομίου, στην οδό Νικηταρά, στη συνοικία Ιπποκράτης και στο κέντρο της πόλης. Στο Λόφο του Φρουρίου ανασκάφηκε το νεκροταφείο του μεσοβυζαντινού ναού. Το νεκροταφείο αποτελείται από κιβωτιόσχημους και κεραμοσκεπείς καλυβίτες τάφους και δύο καμαροσκεπή οστεοφυλάκια.

Β’ Αρχαίο Θέατρο

 Τέλος, ο επισκέπτης, με κατεύθυνση προς τα νοτιοδυτικά, μπορεί να επισκεφτεί στη συμβολή των οδών Ταγματάρχου και Πρωτομαγιάς, το Β’ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας, το οποίο άρχισε να κατασκευάζεται τον 1ο αι. π.Χ. Η συστηματική ανασκαφή του μνημείου πραγματοποιήθηκε τα έτη 1985 και 1986 και ολοκληρώθηκε μόνο η κατασκευή της σκηνής και της ορχήστρας. Η ορχήστρα έχει διάμετρο περίπου 30 μέτρα. Η σπουδαιότητα του έγκειται στη κάλυψη συγκεκριμένων πνευματικών αναγκών των αρχαίων Λαρισαίων, αφού το Α’ θέατρο μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση (δηλαδή μετά τον 2ο προχριστιανικό αιώνα) είχε ήδη μετασκευασθεί σε αρένα και δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για άλλου είδους εκδηλώσεις.
Αναμφισβήτητα, το Β’ Αρχαίο Θέατρο αποτελεί ιδανικό χώρο για το ανέβασμα ποιοτικών καλλιτεχνικών παραστάσεων. Το 1987 ανέβηκε η τραγωδία «Αντιγόνη» του Σοφοκλή από το Θεατρικό Όμιλο «Βραχωρίτη» του Βόλου και ακολούθησαν παραστάσεις του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Λάρισας, όπως οι «Χοηφόρες » του Αισχύλου (1992) και ο «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή (2004).

 Γ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΔΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ ΤΟΥ ΑΛΚΑΖΑΡ

Πηνειός Ποταμός

 Κατηφορίζοντας την οδό Βενιζέλου προς την βόρεια πλευρά της πόλης, στα δεξιά μας στο λόφο του Φρουρίου βρίσκεται ο μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αχιλλίου, πολιούχου της πόλης, ενώ μπροστά μας ρέει φιδω τά και ήρεμα ο Πηνειός ποταμός. Η Λάρισα και το ποτάμι της άρρηκτα δεμένοι μεταξύ τους εδώ και χιλιετίες έχουν χαράξει την ιδιαίτερη ιστορία τους. Ο Πηνειός πλημμύρισε πολλές φορές τα παραποτάμια χωριά και τις πλησιέστερες σ’ αυτόν συνοικίες της Λάρισας όπως το 1729, το 1826, το 1882, το 1883. Στην πλημμύρα του 1826 αποκαλύφθηκε ο τάφος του Ιπποκράτη, στο δρόμο προς την αρχαία Γυρτώνη. Κοντά του στήθηκε κενοτάφιο και μαρμάρινος ανδριά ντας το 1978, έργο του Τυρναβίτη γλύπτη Γεωργίου Καλακαλά. Το 1986 ιδρύθηκε στο κενοτάφιο Ιατρικό Μουσείο από το Λαρισαίο αρχίατρο Δημήτριο Παλιούρα. Περιλαμβάνει τη μαρμάρινη πλάκα από τον τάφο του Ιπποκράτη, τις γλυπτές προτομές της Υγείας, του Ασκληπιού, του Φλέμινγκ, του Γ. Παπανικολάου και του ιδρυτή. Περιλαμβάνει επίσης ιατρικά βιβλία και φωτογραφίες. Το Μουσείο είναι επισκέψιμο κατόπιν συνεννοήσεως. Το μνημείο του Ιπποκράτη, πατέρα της Ιατρικής, βρίσκεται απέναντι από το πάρκο του Αλκαζάρ.

Πάρκο Αλκαζάρ

Μετά την κεντρική γέφυρα του Πηνειού, γέφυρα Πηνειάδων Νυμφών, στη βορειοδυτική άκρη της πόλης, μπορείτε να απολαύσετε την πιο όμορφη γωνιά της, το πάρκο του Αλκαζάρ. Ένα πανέμορφο και καταπράσινο αστικό άλσος αναψυχής με πολλά δέντρα, λουλούδια, ανοιχτούς χώρους άθλησης και ψυχαγωγίας, υπαίθριο θέατρο χωρητικότητας 2.500 ατόμων, το γνωστό Κηποθέατρο που τους καλοκαιρινούς μήνες φιλοξενεί διάφορες θεατρικές παραστάσεις και μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις.
Πάνω από το ποτάμι υπάρ χουν πεζογέφυρες που ενώνουν τις δύο όχθες του Πηνειού, ποδηλατόδρομοι, παγκάκια, ωραία φωτιστικά και το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης, ένα θαυμάσιο έργο του Λαρισαίου γλύπτη Φιλολάου Τλούπα. Σε κεντρική θέση του πάρκου έχει δημιουργηθεί τεχνητή λίμνη με πεζογέφυρες, ενώ στις όχθες έχουν διαμορφωθεί βραχόκηποι, πέργκολες και καθιστικά που προσφέρουν ευχάριστη διαμονή στον επισκέπτη.
Στη βόρεια άκρη του βρίσκεται το Στάδιο Αλκαζάρ, ένα πο λύ ωραίο γήπεδο ποδοσφαίρου που κατασκευάστηκε το 1965, χωρητικότητας 15.000 θεατών, έδρα της ποδοσφαιρικής ομάδας ΑΕΛ (Αθλητική Ένωση Λάρισας). Λίγο πιο πέρα από το γήπεδο του Αλκαζάρ βρίσκεται το Κολυμβητήριο, το γήπεδο μπάσκετ και άλλες αθλητικές εγκαταστάσεις. Συνεχίζοντας το δρόμο προς Τύρναβο συναντάμε το Αισθητικό Άλσος της πόλης, στο οποίο οι νεαροί φίλοι της τροχοσανίδας μπορούν να διασκεδάσουν στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο άθλησης, skate park.
Το σύνολο των πεζογεφυρών που ενώνουν τις δύο όχθες του Πηνειού σε όλο το διάστημα που διαρρέει την πόλη της Λάρισας είναι εκτός από την γέφυρα Πηνειάδων Νυμφών, οι γέφυρες Ναϊάδων, Κρηνίδων και Κρυσταλίδων Νυμφών. Από την πρώτη γέφυρα έως την τελευταία ο περιπατητής συναντά ράμπες, ποδηλατοδρόμους, το λιμανάκι που είναι μια μικρή ξύλινη προβλήτα με δυνατότητα ελλιμενισμού μικρών σκαφών, ενώ ολόκληρη η περιοχή είναι υπέροχα δενδροφυτεμένη.

 Δ. ΔΡΟΜΟΙ ΚΑΙ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΙ

Στη Λάρισα θα βρούμε ήσυχους αλλά και πολύβοους πεζόδρομους που συγκεντρώνουν την εμπορική κίνηση και τις προτάσεις διασκέδασης της περιοχής. Η Κούμα και η Ασκληπιού είναι από τους μεγαλύτερους πεζόδρομους που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης αποτελώντας σημείο συνάντησης αλλά και συγκεντρώνοντας πλήθος καταστημάτων με τα πιο γνωστά ονόματα να δίνουν το παρόν. Η αγορά είναι συγκεντρωμένη και στο μεγαλύτερο μέρος της πεζοδρομημένη. Σε ότι αφορά το κέντρο της πόλης η εμπορική δραστηριότητα αναπτύσσεται επίσης ανάμεσα στις οδούς Ρούζβελτ, Παπαναστασίου, Ερμού, Κύπρου, Παπακυριαζή, Βενιζέλου και σε όλους τους άλλους γύρω δρόμους.
Γύρω από το πεζοδρομημένο κέντρο και την αγορά πάλλεται η ψυχή της πόλης τους τελευταίους αι ώνες. Τα καταστήματα του κέντρου με τους ανθρώπους τους και τους επισκέπτες δίνουν την εικόνα μιας απέραντης Αγοράς η οποία δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από οποιαδήποτε άλλη αγορά. Παράλληλα γύρω από αυτούς τους δρόμους αναπτύχθηκαν πολλά καταστήματα ρούχων και ειδών ένδυσης, κοσμημάτων και αξεσουάρ, υπόδησης και δερμάτινων ειδών, βιβλιοπωλεία και δισκοπωλεία και φυσικά καταστήματα τροφίμων και καταστήματα εστίασης, όπως ταβέρνες, μεζεδοπωλεία, τσιπουράδικα, καφετέριες και χώροι διασκέδασης. Τα σκήπτρα στα ψητοπωλεία και στον καλό μεζέ κατέχει η οδός Πανός.
Οι εκτεταμένες πεζοδρομήσεις της τελευταίας δεκαετίας, έκαναν το κέντρο της πόλης ευχάριστο τόπο για περίπατο στην πιο ενδιαφέρουσα εμπορική της ζώνη. Εδώ μπορεί να βρει κανείς από τις πλέον εξεζητημένες φίρμες σε είδη ένδυσης, σε κοσμήματα και αξεσουάρ, μέχρι και τοπικά προϊόντα υψηλής ποιότητας σε τρόφιμα και γαλακτοκομικά που καταφτάνουν από την ύπαιθρο καθημερινά. Ύστερα από μία βόλτα στα καταστήματα της πόλης μπορεί κανείς να κάνει μία στάση στα γύρω καφέ είτε να απολαύσει ένα ελαφρύ γεύμα στα γύρω ταβερνάκια.

Σύγχρονοι ποδηλατοδρόμοι
Η Λάρισα, μια πόλη με παράδοση στο ποδήλατο, δεν μπορούσε να υστερεί ως προς τους ποδηλατοδρόμους. Σήμερα, η πόλη διαθέτει ένα αρκετά εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατοδρόμων όλων των μορφών σε πολλές και κύριες οδούς της πόλης, Ιωαννίνων, Πολυτεχνείου, Καραθάνου, Λογιωτάτου, Ανθ. Γαζή, Θέτιδος.

Ε. ΟΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ

Κεντρική Πλατεία (πλατεία Δημάρχου Μιχ.Σάπκα)

 Η ιστορική Κεντρική πλατεία (Δημάρχου Σάπκα) της Λάρισας περιβάλλεται από τις οδούς Παπαναστασίου, Κύπρου, Μεγάλου Αλεξάνδρου και τον πεζόδρομο της Κούμα, όπου βρίσκεται και το Δικαστικό Μέγαρο της πόλης. Επί της οδού Παπαναστασίου βρίσκεται το Δημαρχείο της πόλης ενώ α πέναντι από την πλατεία, στην οδό Κύπρου, βρίσκεται το επιβλητικό κτήριο της Στρατιωτικής Λέσχης των Αξιωματικών. Η πλατεία συγκεντρώνει κάθε είδος λειτουργιών, εμπορικών, ψυχαγωγικών, πολιτιστικών, καθώς και κοινωνικών σχέσεων.
Μπροστά από το Δικαστικό Μέγαρο ολοκληρώνεται ο «γλυπτός ποταμός», συντριβάνι, της γλύπτριας Νέλλας Γκόλαντα, χαρακτηριστικό καλλιτεχνικό στοιχείο της πλατείας. Προτομές σημαντικών Ελλήνων, όπως του πρώην Δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα κοσμούν τις διάφορες γωνίες της πλατείας..

  Πλατεία Αγαμέμνονα Μπλάνα (πλατεία Νέας Αγοράς)

 Η νέα πλατεία Δημάρχου Αγαμέμνονα Μπλάνα βρίσκεται απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας και την πλατεία του Αγίου Βησσαρίωνα, ανάμεσα στις οδούς Κύπρου και Βενιζέλου. Στην πλατεία Αγ. Μπλάνα μετά από ανασκαφικές εργασίες για την δημιουργία υπόγειου χώρου στάθμευσης, ήρθαν στο φως παλαιοχριστιανικά λουτρά του 5ου αι. π.Χ. τα οποία ανέβηκαν στη στάθμη της σημερινής πό λης και ενσωματώθηκαν με την πλατεία. Σήμερα, οι αρχαιότητες αποτελούν κυρίαρχο στοιχείο της, έχουν περιβληθεί με πράσινο και είναι επισκέψιμες. Ενώ, μέσα στον ιερό ναό του Αγίου Βησσαρίωνος, ο Λαρισαίος ζωγράφος Αγήνορας Αστεριάδης έχει φιλοτεχνήσει τις αγιογραφίες του. Σε αυτή την πλατεία εκτός από την εκκλησία του Αγίου Βησσαρίωνα βρίσκονται το κτήριο του Δημοτικού Ωδείου και ένα μεγάλο σιντριβάνι.

Πλατεία Ταχυδρομείου (πλατεία Ρήγα Φερραίου, Εθνάρχου Μακαρίου)

 Η πλατεία Ταχυδρομείου είναι αναμφισβήτητα η πιο ζωντανή πλατεία της πόλης. Σ΄ αυτή βρίσκονται δεκάδες καφετέριες που φιλοξενούν καθημερινά τους Λαρισαίους αλλά και πλήθος κόσμου από τις υπόλοιπες θεσσαλικές πρωτεύουσες.
Την πλατεία κοσμεί ο «Γλυπτός Ποταμός», το μεγάλο σιντριβάνι της Λαρισαίας γλύπτριας Νέλλας Γκόλαντα, όπου οι καταρράκτες των νερών συμβολίζουν τις ορεινές πηγές του Πηνειού ποταμού. Το πνεύμα της γλυπτικής σύνθεσης συνεχίζεται στο κεντρικό σιντριβάνι της πλατείας, με την εμφάνιση εκ νέου των νερών, τα οποία θα συνεχίσουν υποθετικά μια υπόγεια διαδρομή μέχρι την κεντρική πλατεία (Σάπκα), συμβολίζοντας έτσι τη διαδρομή που κάνει ο Πηνειός ποταμός.
Στην πλατεία επίσης βρίσκεται το κτήριο της ιατρικής σχολής (πρώην κλινική Γ.Ι Κατσίγρα), ενώ ακριβώς μπροστά της βρίσκεται ο βυθισμένος αύλειος χώρος της, όπου πραγματοποιούνται εκδηλώσεις και συναυλίες.

Πλατεία Δημάρχου Αριστείδη Λαμπρούλη

Η πλατεία του Δημάρχου Αριστείδη Λαμπρούλη βρίσκεται στο λόφο του Φρουρίου. Μετά την αποκάλυψη του βυζαντινού ναού και του παλαιοχριστιανικού λουτρού, η πλατεία διαμορφώθηκε έτσι ώστε να βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το ιστορικό Μπεζεστένι και την βασιλική του Αγίου Αχιλλείου. Στο βόρειο τμήμα της, βρίσκεται η προτομή του Αριστείδη Λαμπρούλη.
Στο χώρο της σημερινής πλατείας γινόταν η λαϊκή αγορά της Τετάρτης, που λειτουργούσε όλη την ημέρα μέχρι το βράδυ. Για το λόγο αυτό, σήμερα στη Λάρισα η αγορά λειτουργεί την Τετάρτη και όχι την Πέμπτη, όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Η πλατεία είναι όλη πλακόστρωτη και όμορφα φωταγωγημένη, ενώ γύρω της υπάρχουν διάφορα μπαράκια που γεμίζουν από κόσμο, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες.

Ζ. Μύλος του Παπά

Ο Μύλος του Παπά είναι ένα κτηριακό συγκρότημα που βρίσκεται στην οδό Γεωργιάδου, κάτω από το λόφο του Φρουρίου. Πρόκειται για ένα βιομηχανικό κτήριο αλευροποιίας (μύλος) που κατασκευάστηκε το 1883. Ανακατασκευάστηκε δύο φορές μετά από πυρκαγιές και υπήρξε το χαρακτηριστικότερο βιομηχανικό κτήριο στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας.
Αρχικά λειτουργούσε ως ατμόμυλος αλλά ύστερα από μία περίοδο εκσυγχρονισμού και συνεχών επεκτάσεων ο παλαιός ατμόμυλος επεκτάθηκε και μετατράπηκε σε σύγχρονο αυτόματο βιομηχανικό κυλινδρόμυλο. Ειδικότερα, ο κυλινδρόμυλος Παπά ειδικευόταν στην παραγωγή αλεύρων από σκληρό σιτάρι, που χρησιμοποιούνταν ως πρώτη ύλη στη βιομηχανία ζυμαρικών και τροφοδοτούσε με πολύ καλές ποιότητες αλεύρων τις μεγαλύτερες βιομηχανίες ζυμαρικών. Σήμερα ο Μύλος του Παπά ανήκει στο Δήμο Λαρισαίων που έχει μετατρέψει το κτίσμα σε ένα πολυδύναμο πολιτιστικό, εκπαιδευτικό, ψυχαγωγικό και συνεδριακό κέντρο. Τόσο το κεντρικό κτήριο όσο και τα βοηθητικά κτίσματα συνοδείας (αποθήκες, γραφεία κ.λπ.), φιλοξενούν το θέατρο του Μύ λου για τις παραστάσεις του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Λάρισας - Θεσσαλικό Θέατρο, τις αίθουσες και τα γραφεία της Φιλαρμονικής του Δήμου, το κουκλοθέατρο «Τιριτόμπα» και το μουσείο κούκλας, τη Δημοτική Σχολή Μπαλέτου, το θερινό κινηματογράφο, τη Μουσική Σκηνή 9Κέντρο συναυλιών και διασκέδασης) «Μύλος 1927». Επίσης, στο κεντρικό κτήριο στεγάζεται το Περιφερειακό Ινστιτούτο Επιμόρφωσης Θεσσαλίας.

Η. Αβερώφειος Γεωργική Σχολή

 Η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή βρίσκεται στην έξοδο της Λάρισας προς Τρίκαλα και θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα που αξίζει κανείς να επισκεφτεί. Λειτουργεί από το 1911 έως σήμερα και χτίστηκε με δαπάνη του κληροδοτήματος Γ. Αβέρωφ. Οι κτηριακές εγκαταστάσεις της Σχολής καταλαμβάνουν ένα περιφραγμένο χώρο, συνολικής έκτασης 42 περίπου στρεμμάτων και είναι διαρθρωμένες σε τρία επίπεδα. Εισερχόμενος κανείς στο χώρο, αντικρίζει το κεντρικό κτήριο με το μεγάλο ρολόι στην οροφή που μαζί με την βιβλιοθήκη αποτελούν τα πιο επιβλητικά οικοδομήματα. Το κτήριο αυτό από την αρχή της έναρξης της Σχολής χρησιμοποιήθηκε ως Διδακτήριο και οικοτροφείο.
Όλο το κτηριακό συγκρότημα της Αβερωφείου Σχολής χαρακτηρίσθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως έργο τέχνης και ιστορικά διατηρητέο μνημείο.

Διεύθυνση:
5ο χλμ. Λαρίσης-Τρικάλων

Θ. ΟΙ ΝΑΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ο τουριστικός περίπατος της πόλης μπορεί να ολοκληρωθεί με μια περιήγηση στους ιερούς ναούς για προσευχή και περισυλλογή. Οι ιεροί ναοί που υπάγονται στην Ι. Μ Λαρίσης και Τυρνάβου εκτός από τον πολιούχο Άγιο Αχίλλειο είναι ο Ι. Ν. Αγ. Αθανασίου, Ι. Ν. Αγ. Γεωργίου, Ι. Ν. Αγ. Γεωργίου του εξ Ιωαννίνων, Ι. Ν. Αγ. Δημητρίου, Ι. Ν. Αγ. Θωμά, Ι. Ν. Αγ. Κων/νου και Ελένης, Ι. Ν. Αγ. 40 Μαρτύρων, Ι. Ν. Αγ. Πέτρου και Παύλου, Ι. Ν. Αγ. Τριάδος, Ι. Ν. Αγ. Χαραλάμπους, Ι. Ν. Αναλήψεως του Σωτήρος, Ι. Ν. Ζωδόχου Πηγής, Ι. Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών και Ι. Ν. του Προφήτη Ηλία.
Εκτός από τους παραπάνω ναούς υπάρχει και ένα πλήθος άλλων ναΐσκων που είτε βρίσκονται ενσωματωμένοι στους ενοριακούς ναούς είτε υπάρχουν σε διάφορα άλλα σημεία της πόλης, όπως στα νοσοκομεία, στις στρατιωτικές μονάδες, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και αλλού.

Η Συναγωγή των Εβραίων
Η Εβραϊκή κοινότητα της Λάρισας, με την χιλιετή ιστορική της παρουσία, διαθέτει τη Συναγωγή της, η οποία βρίσκεται στη συμβολή των οδών Κύπρου και Κενταύρων.

Ι. ΤΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΡΙΣΤΕΥΣ

Το Αστεροσκοπείο Λάρισας «ΑΡΙΣΤΕΥΣ» είναι Οργανισμός του Δήμου Λαρισαίων και διοικείται από 11-μελές Διοικητικό Συμβούλιο. Βρίσκεται στην περιοχή της Γιάννουλης 5 χλμ. βορειοδυτικά από την πόλη της Λάρισας.
Το Αστεροσκοπείο Λάρισας συμμετέχει σε διεθνή αστρονομικά ερευνητικά προγράμματα με σημαντική προσφορά τα οποία σχετίζονται με τον Ήλιο, τις επιπροσθήσεις της Σελήνης και την αστρική φωτοηλεκτρική φωτομετρία. Επίσης συμβάλει και στον τομέα της γεωφυσικής με σχετικό πρόγραμμα. Τέλος το Αστεροσκοπείο Λάρισας έχει εκπαιδευτικό και επιμορφωτικό χαρακτήρα για την ευρύτερη περιοχή του θεσσαλικού διαμερίσματος.

Κ. ΜΟΥΣΕΙΑ-ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας ιδρύθηκε το 1974 και αποτελεί πρότυπο Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου του ελληνικού χώρου και στέγη για την πλούσια λαογραφική κληρονομιά του τόπου. Σήμερα, στεγασμένο σε νέο κτήριο υψηλών προδιαγραφών στη συνοικία Χαραυγή, παρέχει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να δει κειμήλια, έργα τέχνης, συλλογή χαρακτικών έργων, απλά αντικείμενα του τρόπου ζωής του προμηχανικού και πρωτοβιομηχανικού ανθρώπου που εικονογραφούν την πολιτισμική ταυτότητα της Λάρισας και της γύρω περιοχής. Ιδιαίτερη κατηγορία συνιστούν η μοναδική συλλογή ξυλοτύπων, σταμπωτών υφασμάτων και ο εξοπλισμός τυποβαφικών εργαστηρίων του Τυρνάβου, καθώς και η πλούσια συλλογή χαρακτικών έργων 15ου αι. - αρχών 20ουαι. Το Μουσείο διαθέτει, επίσης, αξιόλογη συλλογή έργων κοσμικής και εκκλησιαστικής αργυροχοΐας, μικροτεχνίας, λιθοτεχνίας, ξυλοτεχνίας, μεταλλοτεχνίας, ζωγραφικής, κεραμικής, κεντητικής, υφαντικής και ενδυμασίας, καθώς και επιλεγμένα αντικείμενα του αγροτικού βίου και του αστικού σπιτιού. Ακόμη διαθέτει σειρά από επιστημονικές εκδόσεις, εκπαιδευτικά έντυπα και πρακ τ ι κ ά σ υ ν ε - δρίων.

Διεύθυνση:
Γ. Γουργιώτη & Αργυροκάστρου
Τηλ: 2410 239446 Fax: 2410 287516 Email: limlmus@hol.gr

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το νέο και σύγχρονο Αρχαιολογικό μουσείο βρίσκεται στο λόφο του Μεζούρλου, σε μια έκταση δέκα στρεμμάτων. Εδώ στεγάζεται ο αρχαιολογικός θησαυρός της Θεσσαλίας - προϊστορικός, κλασικός και βυζαντινός - που έγινε αντικείμενο μελέτης τον τελευταίο αιώνα από πολλούς Έλληνες και Ευρωπαίους αρχαιολόγους.
Περιλαμβάνει εκθεσιακούς χώρους με προϊστορικές, κλασικές, ελληνιστικές, ρωμαϊκές και βυζαντινές αρχαιότητες, αποθήκες και εξειδικευμένα εργαστήρια τοιχογραφιών, ψηφιδωτών, πήλινων και γυάλινων αντικειμένων, μετάλλων, γλυπτών και εικόνων.
Εδώ ξαναζεί η ιστορία της θεσσαλικής πρωτεύουσας μέσα από το σχηματοποιημένο λίθινο γλυπτό (μενχίρ) με παράσταση γυναικείας μορφής προϊστορικής εποχής, τη μαρμάρινη επιτύμβια στήλη από τη Λάρισα με ανάγλυφη παράσταση οπλίτη που σκοτώθηκε στη μάχη της Τανάγρας το 457π.Χ. και πολλά άλλα από τα σημαντικά εκθέματα του μουσείου.

Διεύθυνση: Λόφος Μεζούρλου Περιφερειακή Αθηνών-Τρικάλων

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ - ΓΕΝΙ ΤΖΑΜΙ
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας στεγάζεται σήμερα στο μουσουλμανικό τέμενος Γενί Τζαμί, το οποίο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αι. και ήταν δωρεά της βασίλισσας Όλγας στους εναπομείναντες μουσουλμάνους στην πόλη της Λάρισας. Είναι το νεότερο από τα τζαμιά της πόλης και το μοναδικό που σώζεται σήμερα. Τα αρχαία αντικείμενα εκτίθενται στη μοναδική αίθουσα του τζαμιού.
Το Μουσείο διαθέτει μια μόνιμη έκθεση, η οποία περιέχει εκθέματα παλαιολιθικών, νεολιθικών, αρχαϊκών, κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών συλλογών. Εισερχόμενος ο επισκέπτης στο μουσείο αντικρίζει τις βιτρίνες με εκθέματα διάφορων εποχών, ενώ ακριβώς απέναντι του, στην άλλη άκρη της αίθουσας έχει εκτεθεί η εντυπωσιακή νεολιθική στήλη τύπου μενίρ. Τον κεντρικό χώρο της αίθουσας καταλαμβάνουν δύο σειρές βιτρινών. Η εσωτερική σειρά βιτρινών περιέχουν ευρήματα από την Προϊστορική ως και την Αρχαϊκή Εποχή, αν και το στίγμα δίνουν τα προϊστορικά ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή της Λάρισας, αλλά και τα αρχαϊκά ευρήματα από το σημαντικό νεκροταφείο τύμβων του Αγίου Γεωργίου Λάρισας. Η εξωτερική σειρά των βιτρι νών περιέχει πήλινα και χάλκινα αγγεία κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, δίνοντας στον επισκέπτη μια εικόνα των δεξιοτήτων των Θεσσαλών καλλιτεχνών.

Διεύθυνση:
31η Αυγούστου 1 Γενί Τζαμί (Πλατεία Μπλάνα) Τ.Κ. 41221 Τηλ. 2410 288515
Email: protocol@ieepka.culture.gr

Ώρες Λειτουργίας
Χειμερινό: Δευτέρα-Κυριακή: 08:30 - 15:00
Θερινό: Δευτέρα:κλειστό Τρίτη-Κυριακή: 08:30 - 15:00

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ «ΜΟΥΣΕΙΟ Γ. Ι. ΚΑΤΣΙΓΡΑ»
Η Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας «Μουσείο Γεωργίου Κατσίγρα » ιδρύθηκε το 1983 για να φιλοξενήσει τους 750 πίνακες ζωγραφικής του 19ου και 20ου αιώνα που είχε δωρίσει ο Γεώργιος Κατσίγρας στην πόλη καθώς και άλλα 410 έργα γλυπτικής, ζωγραφικής και χαρακτικά που είχε αποκτήσει στο μεταξύ.
Η συλλογή περιλαμβάνει αξιόλογα δείγματα ζωγραφικής του 19ου αιώνα σε λάδια, ακουαρέλες, σχέδια, χαρακτικά.
Η συλλογή Κατσίγρα έχει εκτιμηθεί από ειδικούς, ιστορικούς της τέχνης και ζωγράφους ως η καλύτερη και σπουδαιότερη μετά τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης και τη συλλογή Κουτλίδη. Επίσης στη συλλογή περιλαμβάνεται και η επίπλωση του γραφείου του αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν κατασκευασμένα πάνω σε σχέδια του Τσίλερ.
Ως πυρήνας πνευματικής δημιουργίας και αναζήτησης, διοργανώνει κατά καιρούς εκθέσεις συμβάλλοντας στην αισθητική και καλλιτεχνική διαπαιδαγώγηση του κοινού της πόλης και της περιοχής.
Το κτήριο της πινακοθήκης, που εγκαινιάσθηκε το 2003, βρίσκεται στην συνοικία της Νεάπολης και πέραν των εκθεσιακών χώρων περιλαμβάνει βιβλιοπωλείο εκδόσεων τέχνης, άρτια εξοπλισμένο αμφιθέατρο, εργαστήριο φωτογραφίας και άλλους βοηθητικούς χώρους.

Διεύθυνση Λεωφόρος Γεωργίου Παπανδρέου 2
41334, Νεάπολη Λάρισας Τηλ: 2410 621205

Ώρες λειτουργίας
Τρίτη - Παρασκευή: 10:00 - 14:00 και 18:00 - 21:00 Σάββατο - Κυριακή: 10:00 - 14:00

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Η Δημοτική βιβλιοθήκη Λάρισας, εγκαινιάσθηκε το 2005 και στεγάζεται στον πρώτο όροφο του Πνευματικού Κέντρου «Χατζηγιάννειο». Πρόκειται για ένα ευχάριστο και φιλικό χώρο όπου οι πολίτες μπορούν να διαβάσουν στο αναγνωστήριο, να δανειστούν βιβλία και να πάρουν πληροφορίες. Η συλλογή της βιβλιοθήκης εμπλουτίστηκε με βιβλία από δωρητές της πόλης όπως των Μ. Μ Παπαϊωάννου, Γ. Κατσίγρα, Δ. Χατζηγιάννη αλλά και άλλων. Διαθέτει βιβλία από όλους τους τομείς της γνώσης όπως λογοτεχνία, ιστορία, φιλοσοφία, αλλά και σπάνια βιβλία εκδόσεων του 1920 έως του 1950. Επίσης υπάρχει και παιδικό τμήμα, για τους μικρούς φίλους, με σύγχρονα βιβλία των καλύτερων εκδόσεων.
Ο δανεισμός των βιβλίων γίνεται με εύκολο τρόπο αρκεί ο ενδιαφερόμενος να έχει μαζί του την αστυνομική ταυτότητα.
Ο Δήμος Λαρισαίων έχει ως στόχο τον συνεχή εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης με νέα και ενδιαφέροντα βιβλία που θα καλύπτουν τις ανάγκες όλων των πολιτών. Ακόμη η δημιουργία τμήματος κινηματογραφι κών ταινιών σε DVD, ξένου και ελληνικού κινηματογράφου, βρίσκεται στα άμεσα σχέδια του Δήμου.

Διεύθυνση Ρούσβελτ 59 Τηλ: 2410 621107, 621203 41222, Λάρισα

Ώρες λειτουργίας Δευτέρα - Παρασκευή: 09:00 - 13:00

ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΜΑΣ»

Οι πρώτες προσπάθειες για την δημιουργία βιβλιοθήκης στην Λάρισα ξεκινούν το 1891, δέκα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους το 1881.Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Λάρισας ιδρύθηκε με την απόφαση 435/1939 της Διοικούσης Επιτροπής του Δήμου Λάρισας. Το 1972 με απόφαση του τότε Δημοτικού Συμβουλίου η Δημοτική Βιβλιοθήκη Λάρισας παραχωρήθηκε στο νεοσύστατο τότε Υπουργείο Πολιτισμού και γίνεται Δημόσια.Το καλοκαίρι του 1976 η βιβλιοθήκη μεταφέρεται σε ενοικιαζόμενο κτήριο επί της οδού Παπακυριαζή 47.

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λάρισας ΄Κωνσταντίνος Κούμας' αποτελεί για την πόλη της Λάρισας πολιτιστικό κέντρο που έχει σκοπό την προώθηση χωρίς πολιτικές, θρησκευτικές, φυλετικές ή άλλες διακρίσεις της γνώσης, της πληροφορίας, της εκπαίδευσης και του
πολιτισμού.
Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λάρισας :
• λειτουργεί ως τοπικό κέντρο πληροφόρησης που εξασφαλίζει στους χρήστες της πρόσβαση σε κάθε είδους γνώση και πληροφορία.
• ενισχύει την αναγνωσιμότητα και κάθε είδους σχετική μορφωτική και πολιτιστική δραστηριότητα.
• παρέχει ειδικές υπηρεσίες και υλικό σε όσους χρήστες δεν μπορούν, για οποιονδήποτε λόγο, να χρησιμοποιήσουν τις
συνήθεις υπηρεσίες και το υπάρχον Υλικό της Βιβλιοθήκης όπως: ξενόγλωσσες μειονότητες, άτομα με ειδικές ανάγκες ή άτομα που βρίσκονται σε νοσοκομεία, φυλακές κλπ.
• ενεργεί προς κάθε κατεύθυνση για την εκπλήρωση της αποστολής της.
Στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτήριο στην οδό 28ης Οκτωβρίου, αριθμός 9, ενώ η είσοδος στο αμφιθέατρο γίνεται από τη Μιχ, Χαδέλλη (πάροδος Κούμα).

Χειμερινό ωράριο λειτουργίας για το κοινό:
Δευτέρα & Πέμπτη 8.00-20.00
Τρίτη, Τετάρτη & Παρασκευή 8.00 - 14.30

ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - ΑΡΧΕΙΑ ΝΟΜΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ

Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους είναι η αρμόδια υπηρεσία για την εποπτεία, διάσωση, συγκέντρωση και ταξινόμηση του αρχειακού υλικού της χώρας και τη διάθεση προς μελέτη όλων των δημοσίων και ιδιωτικών αρχείων. Στα Αρχεία Ν. Λάρισας, την αρμόδια περιφερειακή υπηρεσία, υπάρχει πλούσιο υλικό από τις δημόσιες υπηρεσίες του νομού που συγκεντρώθηκαν κατά τα περίπου 25 χρόνια λειτουργίας.