Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα

Ναός Πυξίδα – Το θαύμα των αρχαίων επιστημών. Περιστρέφεται γύρω από τον άξονα του κατά 50,2 δευτερόλεπτα της μοίρας.

Στην Φιγαλεία, στα σύνορα μεταξύ Αρκαδίας και Μεσσηνίας, υψώνεται σε υψόμετρο 1130 μέτρων ο επιβλητικός ναός του Επικούριου Απόλλωνα, ο οποίος χτίστηκε τον… 5ο π.Χ αιώνα και ως αρχιτέκτονας του ναού αναφέρεται από τον Παυσανία ο Ικτίνος.

Είναι ένα απ΄τα καλύτερα διατηρημένα στον χρόνο μνημεία της αρχαίας Ελλάδας και είναι θεμελιωμένος πάνω στο βράχο του όρους Κωτιλίου, όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη Βάσσες. Όλα καλά ως εδώ, αλλά ο ναός περιστρέφεται και αυτό ελάχιστα το διδάσκουν, για να μην πω καθόλου, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Ναός Πυξίδα – Το θαύμα των αρχαίων επιστημών.
Περιστρέφεται γύρω από τον άξονα του κατά 50,2 δευτερόλεπτα της μοίρας, όση είναι και η ετήσια μετάπτωση των ισημεριών με στόχο να βλέπει συνεχώς το ίδιο αστρικό σημείο και τα μυστήρια δεν τελειώνουν εκεί, καθώς η πλαγιά είναι διαμορφωμένη τεχνητά και ο ναός τοποθετήθηκε πάνω σε αυτή ακολουθώντας τον άξονα Βορρά προς Νότο σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ναούς. Για να πετύχουν την ολίσθηση του ναού τοποθέτησαν πάνω στην πλάκα και ένα στρώμα αργίλου και βότσαλα θαλάσσης και πάνω σε αυτά τα στρώματα τοποθετήθηκαν τα θεμέλια του ναού.

Για να μην σας αφήσω με την απορία για το ποιο ποιο αστρικό σημείο στοχεύει συνεχώς ο ναός εις τους αιώνες των αιώνων και θα συνεχίσει να στοχεύει, (εκτός κι αν οι πρόσφατες παρεμβάσεις για την συντήρηση του διαμορφώσουν νέες καταστάσεις).. το αστρικό σημείο λοιπόν είναι οΣείριος, το άστρο του Κυνός, από το οποίο κατάγεται σύμφωνα με τη “μυθολογία” ο Θεός Απόλλων.

Ερωτηματικό παραμένει πως μπορούσαν οι αρχαίοι Έλληνες να χτίζουν Παρθενώνες και περιστρεφόμενους ναούς.. αλλά και το πως υπολόγισαν ότι για να στοχεύει ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα τον Σείριο πρέπει να γυρνάει κατά 50,2 δευτερόλεπτα της μοίρας ίση με την ετήσια μετάπτωση των ισημεριών.. Με τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα δεν είναι απίθανο.. με τα τότε δεδομένα όμως; Πως οι αρχαίοι Έλληνες είχαν την τεχνολογία και την τεχνογνωσία; Την κατείχαν; Τους δόθηκε; Άλλο ένα σημείο αντιπαράθεσης…. Ίσως όχι για εμάς..
“Το 652 π.χ. οι Σπαρτιάτες κυριεύουν τη Φιγάλεια και οι κάτοικοί της την εγκαταλείπουν. Απευθύνονται στο μαντείο των Δελφών για να μάθουν πώς θα ανακτήσουν τη πόλη τους. Οι Φιγαλείς επιστρέφοντας στη πατρίδα τους για να ευχαριστήσουν το θεό Απόλλωνα αφιέρωσαν ναό που έχτισαν σε ένα φυσικό πλάτωμα στη πλαγιά του Κωτίλιου και τον ονόμασαν Επικούριο. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο ναός δεν ήταν απλά ένα λατρευτικό κτίσμα αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Αν εξετάσουμε τον αρχιτεκτονικό ρυθμό του, θα δούμε ότι αν και εξωτερικά είναι ΔΩΡΙΚΟΥ ρυθμού, στο εσωτερικό του είναι ΙΩΝΙΚΟΥ ρυθμού αλλά οι κίονες του κοσμούνται με ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟΥ ρυθμού κιονόκρανα.

Είναι το μοναδικό αρχαίο οικοδόμημα που συνδιάζει και τους 3 αρχιτεκτονικούς ρυθμούς. Κατασκευάστηκε το τελευταίο τέταρτο του 5ου αιώνα π.Χ πιθανότατα από τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, Ικτίνο, μετά από υπόδειξη των ιερέων του Απόλλωνα από τους Δελφούς. Η πλαγιά που είναι χτισμένος ο ναός έχει έχει διαμορφωθεί τεχνητά σε οριζόντιο επίπεδο και ο ναός τοποθετήθηκε έκκεντρα πάνω σε αυτή με προσανατολισμό που και πάλι θεωρείται παράξενος διότι δεν ακολουθεί τον συνήθη προσανατολισμό του άξονα ανατολής – δύσης αλλά βορρά-νότου. Δημιουργήθηκε τεχνητά μία πέτρινη ειδική βάση που πάνω σε αυτή τοποθετήθηκε ο ναός.

Η βάση αυτή είναι μοναδική στον κόσμο, διότι λόγω της μελετημένης κλίσης της, επιτρέπει στον ναό να ΟΛΙΣΘΑΙΝΕΙ πάνω σε αυτή κατά 50.2 ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΑ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ κάθε χρόνο με σκοπό να ΣΤΟΧΕΥΕΙ ΔΙΑΡΚΩΣ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΑΣΤΡΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ. Για να κατορθώσει ο ναός να ολισθαίνει πάνω στην βάση του, τοποθετήθηκε πάνω σε αυτή ένα στρώμα άργιλου και ένα στρώμα από βότσαλα θαλάσσης. Πάνω σε αυτά, τοποθετήθηκαν οι πλάκες των θεμελίων του ναού. Κάτω από τη βάση έχουν βρεθεί τούνελ που κρατούσαν τον άξονα του ναού.

Πάνω στη βάση του ναού τοποθετήθηκαν πολλές στρώσεις από πλάκες που ενώνοντας μεταξύ τους με ανοξείδωτους σιδερένιους συνδετήρες και στο άνοιγμα τους έχυσαν μόλυβδο για να κρατά τους κραδασμούς. Στη συνέχεια έχτισαν το ναό, ο οποίος λόγω της ιδιαίτερης βάσης του και της σοφά μελετημένης κλίσης της, ολίσθαινε πάνω σε αυτή ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗ ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΙΣΗΜΕΡΙΩΝ.

Ο δεύτερος ναός στην κορυφή του βουνού Κωτύλιο έπαιζε τον ρόλο του δείκτη. Δηλαδή αν κάποιος στεκόταν στην είσοδο του μεγάλου ναού σε πλήρη στοίχιση με τον μικρό ναό της κορυφής, τότε έβλεπε το σημείο 0 του βορρά! Μία τεράστια πυξίδα δηλαδή κατασκευασμένη από γρανίτη και μάρμαρο! Ο ναός κατατάσσεται στο κατάλογο της UNESCO ως παγκόσμιο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς.”

Αν το άρθρο σας άρεσε. Κοινοποιήστε το. Αναδεικνύει την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Στόχος μσς να γίνει το άρθρο με τις πιο πολλες κοινοποιήσεις στην Ευρώπη

Ας δείξουμε ποιοι πραγματικά είμαστε

iplusnews

Βικτωρία Κρυστάλλη Δάρα

 

ΛΑΡΙΣΑ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ, ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ...

ΦΑΛΗΡΟ(*) Μια παλιά συνοικία της Λάρισας

Μέρος της οδού Ηπείρου και το βορειοανατολικό τμήμα του Σχολικού Γυμναστηρίου. Από το σημείο αυτό άρχιζε η συνοικία Φάληρο. Φωτογραφία των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Αρχείο Φωτοθήκης Λάρισας

Πολλοί από τους νεότερους Λαρισαίους μπορεί να μη γνωρίζουν τίποτε για τη συνοικία Φάληρο της Λάρισας, καθώς στη σημερινή τοπογραφία της πόλης δεν αναφέρεται καθόλου η ονομασία αυτή.

Όμως κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της τουρκοκρατίας είναι γνωστό ότι στη νοτιοδυτική πλευρά της Λάρισας υπήρχε μια καταπράσινη περιοχή με περιβόλια, τα οποία προμήθευαν την αγορά με λαχανικά και λίγα φρούτα. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 από τους Τούρκους, οι μπαχτσέδες αυτοί διατηρήθηκαν και λέγεται ότι κάποιος Αθηναίος που ήρθε την περίοδο εκείνη στη Λάρισα άνοιξε εξοχικό κέντρο στο τέλος της οδού Ηπείρου κοντά στους λαχανόκηπους και του έδωσε τον τίτλο «Φάληρο», απ’ όπου πήρε το όνομά της και η συνοικία. Ήταν ένας νέος οικισμός, άγνωστος επί τουρκοκρατίας, ο οποίος αναπτύχθηκε μετά την απελευθέρωση της Λάρισας. Τον χώρο της μπορούμε κατά προσέγγιση να τον οριοθετήσουμε μεταξύ των σημερινών οδών Κουμουνδούρου, Καραθάνου, Ηρώων Πολυτεχνείου και Ανθίμου Γαζή. Αρχικά κατοικίες στη συνοικία αυτή υπήρχαν ελάχιστες και μόνον όταν το 1884 κατασκευάστηκαν οι τεράστιοι σε χωρητικότητα στρατώνες κοντά στην περιοχή, άρχισαν σιγά-σιγά να κτίζονται κατοικίες, τις οποίες ενοικίαζαν συνήθως οικογένειες στρατιωτικών. Σε χειρόγραφο στρατιωτικού που έζησε εδώ πριν και μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897 διαβάζουμε: «Είχαμε νοικιασμένο σπίτι στη συνοικία Φάληρο γιατί ο πατέρας μου ήταν υπαξιωματικός του Ιππικού και ήθελε να βρίσκεται κοντά στους στρατώνες»[1].
Ο ιδιοκτήτης του κέντρου με καταχώρηση στην εφημερίδα «Σάλπιγξ» της Λάρισας, καλούσε τους Λαρισαίους να «εκδράμουν»[2] στο κέντρο «Φάληρο», όπου θα έχουν την ευχαρίστηση να γευθούν φρέσκα αγγουράκια κατ’ ευθείαν από το περιβόλι και γνήσιο τσίπουρο Τυρνάβου. Το κέντρο στην αρχή ήταν θερινό. Λειτουργούσε 7-8 μήνες τον χρόνο και ο κόσμος το προτιμούσε ειδικά τις Κυριακές και τις βραδινές ώρες γιατί είχε ωραία δροσιά[3]. Αργότερα, επειδή βρισκόταν κοντά στο στρατόπεδο, εξυπηρετούσε και τους αξιωματικούς και τους οπλίτες όλο τον χρόνο. Το κέντρο διατηρήθηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930, όπως και το έθιμο να πηγαίνουν οι Λαρισαίοι την άνοιξη και το καλοκαίρι, να τρώνε φρέσκα αγγουράκια και να πίνουν το τσιπουράκι τους.
Ο χώρος της συνοικίας Φάληρο περιχαρακωνόταν δυτικά από την τάφρο του Κουρουλντού[4]. Πέρα από την τάφρο υπήρχε δυτικά ο Αρναούτ μαχαλάς και νοτιοδυτικά κατά τη δεκαετία του 1900, μετά το ξερίζωμα του Ελληνισμού από την Ανατολική Ρωμυλία, δημιουργήθηκε η συνοικία της Φιλιππούπολης.
Στον πρόλογο του βιβλίου «Επιστολαί διαφόρων», τις οποίες συγκέντρωσε το 1823 ο δικός μας Ιωάννης Οικονόμου Λογιώτατος, ο εκδότης του βιβλίου Γιάννης Αντωνιάδης αναφέρει ότι στη συνοικία του Φαλήρου κατοικούσαν από τον καιρό της τουρκοκρατίας ακόμα, ορισμένοι Τσερκέζοι (Κιρκάσιοι)[5], οι οποίοι όμως μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881 οι περισσότεροι έφυγαν.
Η γειτνίαση της συνοικίας με τους στρατώνες του Ιππικού και του Πεζικού, ευνόησε την ανάπτυξή της. Σιγά-σιγά άρχισαν να χτίζονται σπίτια σε όλη την περιοχή. Πιο χαρακτηριστικό απ’ όλα ήταν το αρχοντικό του Σταματάκη, ένα επιβλητικό κτίριο με ιδιόρρυθμο αρχιτεκτονικό ρυθμό, το οποίο οι περισσότεροι το γνωρίζουν από τον κατοπινό κάτοχό τους τον Λεωνίδα Μπέρτολη. Τα νέα σπίτια που χτίζονταν τα προτιμούσαν και τα ενοικίαζαν οι τοποθετούμενοι στη Φρουρά της Λάρισας, για να βρίσκονται κοντά στις υπηρεσίες τους. Παράλληλα στην περιοχή άνοιξαν και πολλά στρατιωτικά ραφεία. Τα περισσότερα απ’ αυτά εξασφάλιζαν την πελατεία τους, όπως ήταν φυσικό, από τους γειτονικούς στρατώνες και διατηρήθηκαν μέχρι το 1930.
Με την πάροδο των χρόνων η συνοικία του Φαλήρου πύκνωσε, ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο κέντρο της Λάρισας και το «Φάληρο» άρχισε να οικοδομείται. Πρώτα δημιουργήθηκαν οι εγκαταστάσεις της γαλλικής εταιρείας «Όμνιουμ Λυοναί», η οποία …υποτίθεται ότι ηλεκτροδοτούσε την πόλη. Στη θέση αυτή από το 1927-28 άρχισε να οικοδομείται το κτίριο του ΟΥΗΛ και κατά το 1930, επί υπουργού Παιδείας του Γεωργίου Παπανδρέου, κατασκευάσθηκαν δυτικότερα το Δ’ Δημοτικό Σχολείο και το Α’ Γυμνάσιο Αρρένων. Απέναντι από το τελευταίο υπήρχε από το 1905 το Γυμναστήριο.
Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει ένα μέρος της οδού Ηπείρου, στη διασταύρωσή της με την Ανθίμου Γαζή. Δεξιότερα αποτυπώνεται το βορειοανατολικό τμήμα του Σχολικού Γυμναστηρίου. Στο μικρό σπιτάκι στη γωνία διέμενε μεταπολεμικά ο γυμναστής του Α’ Γυμνασίου Αρρένων Κούλης Γεωργουλάκος. Στο σημείο αυτό σήμερα οικοδομήθηκε το «4ο Γυμνάσιο-Λύκειο Λαρίσης. Δωρεά Ανδρέου και Άννης Κουτσίνα». Η πυκνή βλάστηση από πεύκα και κυπαρίσσια που διακρίνεται στο βάθος προέρχεται από την αυλή του παλιού ναού του Αγίου Νικολάου, ενώ δεξιά προβάλλει η τριώροφη κατοικία του στρατηγού Άρτη.
[*]. Δεν πρέπει να συγχέεται με τη σημερινή περιοχή Φάληρο της οδού Βόλου.

 

[1]. Πληροφορία του ιατρού Γιάννη Αντωνιάδη, ο πατέρας του οποίου Αντώνιος Αντωνιάδης, ήταν τότε επιλοχίας του Ιππικού. Η μαρτυρία αυτή είναι δημοσιευμένη στην εισαγωγή του βιβλίου «Επιστολαί διαφόρων, αντιγραφείσαι παρ’ εμού του Ιωάννου Οικονόμου Λαρισσαίου, 1823, Ιουλίου 25, Λάρισσα».
[2]. Ο όρος «εκδράμω» δεν απέχει από την πραγματικότητα, γιατί την περίοδο εκείνη η Λάρισα δυτικά έφθανε μέχρι το κτίριο της Περιφέρειας Θεσσαλίας και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Από την περιοχή αυτή μέχρι και το Φάληρο μεσολαβούσε ένας χέρσος τόπος, κατάσπαρτος από άγρια χόρτα, ανάμεσα στα οποία υπήρχαν μικρά μονοπάτια και διάσπαρτες καλύβες. Σήμερα την περιοχή αυτή καλύπτουν το Δημοτικό Θέατρο, το Δ’ Δημοτικό Σχολείο, τα Γυμνάσια και πληθώρα κατοικιών.
[3]. Επειδή ο χώρος ήταν τότε πλημμυρισμένος από πράσινο, τις βραδινές ώρες του καλοκαιριού, όταν η πόλη «φλεγόταν», αυτός ήταν δροσερός. Ο Μιχαήλ Σάπκας το καλοκαίρι του 1906, γράφει στη μνηστή του Ιουλία Λογιωτάτου η οποία παραθέριζε στο Τσάγεζι (Στόμιο): «…επήγα εις το Φάληρον με τον κ. Αρ. Μπέμπον και Σ. Ματρώζον και εκαθήσαμεν μέχρι της 2ας μετά το μεσονύκτιον».
[4]. Το ρέμα Κουρουλντού (Ξερόλακκος, Ξεριάς) βρισκόταν στη θέση που καταλαμβάνει σήμερα η οδός Καραθάνου και διατηρήθηκε μέχρι το 1937. Την περίοδο εκείνη μετατράπηκε σε κλειστό αγωγό ομβρίων υδάτων, μια ανακουφιστική κατασκευή ώστε να διοχετεύονται τα νερά της βροχής στον Πηνειό και να αποφεύγονται οι μεγάλες πλημμυρες. Παλιούγκας Θεόδωρος, Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τομ. Α’, Κατερίνη, (2002)2 σ. 113.
[5]. Οι Τσερκέζοι, ή κατά την ελληνική εκδοχή Κιρκάσιοι, ήταν λαός με μακρά ιστορική παρουσία στην ανατολική ενδοχώρα του Εύξεινου Πόντου. Το 1864 διάφορες πολιτικές καταστάσεις τους οδήγησαν στη μαζική φυγή. Το μεγαλύτερο μέρος τους, περίπου 500.000 άτομα, εγκαταστάθηκε στην οθωμανική επικράτεια, κυρίως στην Ανατολία αλλά και στα Βαλκάνια που ήταν τότε τουρκοκρατούμενα.

 

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com

 https://mythiki-anazitisi.blogspot.com/2016/07/blog-post_28.html?fbclid=IwAR1QncfTG97uSNW960cgS2POfVI6jKOn8kiOx7t8wOyE2rJZZWvF_9k9Rok

Ο ΠΗΝΕΙΟΣ. ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ

Νταϊλιάνι (ιχθυοπαγίδα) στον Πηνειό κατά τη διαδρομή του στη Λάρισα στο ύψος του Γενικού Νοσοκομείου. Επιστολικό δελτάριο των Α. Γκινάκου και Γ. Μαργαρίτη. Περίπου 1935. Αρχείο Φωτοθήκης Λάρισας.

Σύμφωνα με την πλούσια ελληνική μυθολογία ο ποτάμιος θεός Πηνειός ήταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος. Έδωσε το όνομά του στον κυριότερο ποταμό της Θεσσαλίας. Οι πηγές του βρίσκονται στην Πίνδο και καθώς κυλάει ανατολικά για διακόσια και πλέον

χιλιόμετρα προς το Αιγαίο με μαιανδρική κατά τόπους πορεία, δέχεται τα νερά απ' όλους τους παραπόταμους της Θεσσαλίας, διαρρέει την εύφορη πεδιάδα της και διασχίζοντας τη στενή δίοδο της Κοιλάδας των Τεμπών μεταξύ Ολύμπου και Κισσάβου, εκβάλλει εν είδει Δέλτα στον Θερμαϊκό κόλπο κοντά στην περιοχή του Στομίου. Ο Πηνειός θεωρείται το κατάλοιπο της προϊστορικής λίμνης η οποία κάλυπτε ολόκληρη τη Θεσσαλία, τα νερά της οποίας βρήκαν διέξοδο προς τη θάλασσα έπειτα από έναν ισχυρό σεισμό ο οποίος διέρρηξε τα ενωμένα τότε βουνά του Ολύμπου και της Όσσας.
Η πορεία του Πηνειού έχει συνδεθεί στενά με δύο περιοχές της Ανατολικής Θεσσαλίας. Μυθολογικά με την Κοιλάδα των Τεμπών και χωροταξικά με την πόλη της Λάρισας, την οποία φέρεται να παρακολουθεί την ιστορική πορεία της ο ποταμός και να της προσφέρει ποθητό εναγκαλισμό. Σήμερα θα μιλήσουμε για τις γραφικότητες που συνδέονταν με τον Πηνειό στη διαδρομή του μέσα από τα σπλάγχνα της πόλης.
Η δυτικότερη τοποθεσία κοντά στην πόλη ήταν επί τουρκοκρατίας τα "Γκιόλια". Η τοποθεσία αυτή βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής. Λέγεται ότι κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας μερικοί Οθωμανοί γαιοκτήμονες είχαν κτίσει στο σημείο αυτό, επειδή το κλίμα ήταν υγιεινό και δροσερό, εξοχικές κατοικίες, όπου στις αυλές τους αφθονούσαν τα τριαντάφυλλα. Τον περασμένο αιώνα ήταν χώρος θερινής κολύμβησης των νέων και εκγύμνασης ποταμοκολυμβητών για τη ρίψη του Σταυρού κατά τα Θεοφάνεια. Μεταπολεμικά ήταν χώρος εκδρομικών εξορμήσεων των προσκόπων, διαφόρων σωματείων και άλλων ομάδων.
Ακολουθεί η περιοχή της ΔΕΥΑΛ με τον Υδατόπυργο, σημαντικό για την ύδρευση της Λάρισας έργο, της οποίας οι εγκαταστάσεις ξεκίνησαν πριν 90 χρόνια και σήμερα έχει γιγαντωθεί σε μια υγιή επιχείρηση.
Η περιοχή "Σάλια"[1] ήταν γνωστή από την περίοδο της τουρκοκρατίας και έχει σχέση με τη μεταφορά ξυλείας από τις δυτικές περιοχές της Θεσσαλίας. Με απλό τρόπο και εκμεταλλευόμενοι την κίνηση του νερού, έμπειροι υλοτόμοι οδηγούσαν τεράστιες ποσότητες τεμαχισμένων κορμών σε μια απλή αποβάθρα στη δεξιά όχθη του ποταμού κοντά στη μεγάλη γέφυρα της Λάρισας. Εκεί μετατρέπονταν σε ξυλεία και διανέμονταν σε όλη την περιοχή.
Από τότε που κτίσθηκε η Λάρισα ο Πηνειός πρόσφερε το πολύτιμο νερό του για την ύδρευση των κατοίκων της. Κατέβαιναν τις όχθες του, γέμιζαν ασκούς με νερό, τους φόρτωναν σε ζώα και το μετέφεραν στα σπίτια. Αργότερα, όταν έφθασαν και στη Λάρισα οι μηχανικές υδραντλίες, κατασκευάστηκαν στις όχθες του δεξαμενές, από τις οποίες με ειδικές κάνουλες γέμιζαν τα ιπποκίνητα νεροβάρελα, και γινόταν η διανομή. Η μετάγγιση στα σπίτια γινόταν με τους γκαζοτενεκέδες. Η τιμή οριζόταν ανά γκαζοτενεκέ.
Τα νερά του Πηνειού μέχρι τα τελευταία προπολεμικά χρόνια περνούσαν από την προαιώνια κοίτη του που ήταν πάντα γεμάτη με νερό. Φοβερές ήταν σε μερικά σημεία οι ρουφήχτρες που τρόμαζαν τον κόσμο. Υπήρχε η φήμη πως όταν κολυμπούσες οι δίνες του νερού σε άρπαζαν, σε βύθιζαν και δεν έβγαινες ζωντανός. Όταν το ποτάμι κατέβαζε μεγάλες ποσότητες νερού, ξεχείλιζε και απλωνόταν από τον Πέρα Μαχαλά μέχρι τον πύργο του Χαροκόπου και τα Ταμπάκικα. Τότε οι κάτοικοι των δύο συνοικισμών ζούσαν ώρες αγωνίας. Τα νερά έμπαιναν στα σπίτια, έκαναν μεγάλες ζημιές και στα παλαιότερα χρόνια περιγράφονται και πνιγμοί. Γι' αυτό όταν υπήρχε μεγάλη βροχόπτωση, οι αρχές επικοινωνούσαν με τα Τρίκαλα και αν μάθαιναν ότι κατεβαίνει πολύ νερό, ειδοποιούσαν τους κατοίκους των πλημμυροπαθών συνοικιών να μετακομίσουν. Όταν προπολεμικά άρχισαν να γίνονται τα αντιπλημμυρικά αναχώματα, κρίθηκε σκόπιμο να δημιουργηθεί μια νέα κοίτη, αυτή που υπάρχει μέχρι σήμερα, για να δέχεται το μεγαλύτερο όγκο του νερού. Από τότε η Λάρισα έχασε μια γραφικότητα, καθώς σήμερα την πόλη διασχίζει ένα αυλάκι και όχι ο αργυροδίνης Πηνειός.
Προπολεμικά, μετά τη γέφυρα, για την οποία γράψαμε σε άλλα κείμενά μας, ο ρους του ποταμού στο ύψος του Αλκαζάρ διχαζόταν και αγκάλιαζε μια γήινη μάζα. Ήταν το γραφικό "νησάκι" το οποίο είχε δημιουργηθεί από φερτές ύλες του ποταμού κατά τις μεγάλες πλημμύρες. Είχε καλυφθεί από πυκνή βλάστηση. Μοσχοϊτιές και λυγαριές διέχεαν το λεπτό άρωμά τους, λεύκες πρόσφεραν με τα αργυρόχροα φύλλα τους σκιά και στο έδαφος λεπτή άμμος δημιουργούσε την εντύπωση ότι πατούσες σε βελούδινο χαλί. Οι ρομαντικοί περιπατητές το αποκαλούσαν "Νησί των ονείρων" γιατί τα καλοκαίρια έβρισκαν σ' αυτό καταφύγιο παράνομα ζευγαράκια. Όταν το 1935 άρχισαν από την Boot τα έργα εκτροπής του Πηνειού και η κατασκευή αναχωμάτων για την προστασία των παραπήνειων συνοικισμών, το νησάκι εξαφανίσθηκε.
Στην ίδια περιοχή, κοντά στην αριστερή όχθη, αναπτύχθηκε με τον καιρό μια όμορφη νησίδα πρασίνου, το "Άλσος των Νυμφών" με επίκεντρο το εξοχικό κέντρο "Αλκαζάρ". Το πράσινο συνεχιζόταν μέχρις ότου να συνδεθεί με τον Κήπο του Παπασταύρου[2]. Στο σημείο αυτό βρισκόταν το φιλήσυχο εξοχικό κέντρο "Κιβωτός" του Ζαρκαδούλα. Η περιοχή αυτή συνδεόταν με τα Ταμπάκικα στην απέναντι όχθη με περαταριά.
Στη συνέχεια ο Πηνειός, ο "Σαλαμπριάς" όπως τον μετονόμασε τον 12ο αιώνα η Άννα Κομνηνή στην περίφημη Αλεξιάδα της, ακολουθούσε καμπύλη πορεία η οποία οριοθετούσε τα Ταμπάκικα, τη συνοικία των βυρσοδεψών, από τρεις πλευρές. Σήμερα η συνοικία αυτή με την ονομασία Αμπελόκηποι έχει εξελιχθεί σε μια θαυμάσια τοποθεσία της πόλης με ιδιαίτερη ομορφιά. Κατά μήκος του συνοικισμού εμφανίστηκε στη δυτική πλευρά του το 1907 το παγοποιείο του Κατσαούνη, το πρώτο παγοποιείο της Λάρισας και στη βόρεια πλευρά του βρισκόταν η εξοχική περιοχή "Πλάτανος", η οποία είναι συνυφασμένη με πολλές μικρές ιστορίες ζωής περιθωριακών ανθρώπων. Παραδίπλα οι αλευρόμυλοι έδιναν ζωή στην οικονομία της πόλης για έναν αιώνα περίπου.
Λίγο πιο κάτω βρίσκεται και η περιοχή όπου έγινε η λήψη της φωτογραφίας. Παρατηρούμε ότι κάθετα στη ροή του νερού έχουν τοποθετηθεί σε ανώμαλη γραμμή εμπόδια. Είναι το γνωστό «νταϊλιάνι», αλλιώς ιχθυοπαγίδα, μια πρόχειρη κατασκευή από διαπλεγμένα μεταξύ τους ξύλα, η οποία παγιδεύει τα μεγαλύτερα ψάρια του Πηνειού, ενώ αφήνει ελεύθερη τη δίοδο στα μικρότερα.
Σε μικρή απόσταση από το νταϊλιάνι, στο ύψος των παλαιών Σφαγείων, υπήρχε η λεγόμενη Σκάλα του Πηνειού. Στο σημείο αυτό είχε τοποθετηθεί περαταριά, η οποία γεφύρωνε τις όχθες του ποταμού και οδηγούσε ανθρώπους και εμπορεύματα στην απέναντι πλευρά όπου για ένα διάστημα λειτούργησε το εξοχικό κέντρο "Λούνα Παρκ" του Ρωμύλου Αυδή[3].
Τα πολύ παλιά χρόνια, όταν ο Πηνειός είχε πολύ νερό, κυκλοφορούσαν στο ποτάμι μικρά πλωτά μέσα που χρησιμοποιούσαν οι ψαράδες και άλλα τα οποία έκαναν μεταφορές ανθρώπων και πραγμάτων ή ακόμα και για αναψυχή. Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι η περίφημη εταίρα Λαΐς (Λαΐδα) η Κορινθία (περί το 425 π. Χ.), όταν ακολούθησε έναν πλούσιο Λαρισαίο, τον Παυσανία (κατ' άλλους Ιππόστρατο), και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, της άρεσε να διαπλέει το ποτάμι πάνω σε βάρκα και να φθάνει μέχρι εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας. Στο σημείο αυτό υπήρχε καλλιμάρμαρος ναός, αφιερωμένος στην Αφροδίτη. Η Λαΐδα φαίνεται ότι θεωρούσε χρέος της να κάνει συχνά προσκύνημα στο ναό της προστάτιδάς της. Λέγεται ότι κάποια μέρα οι αντίζηλές της, που είχαν εγκαταλειφθεί από τους άνδρες τους για χάρη της, καιροφυλάκτησαν και την σκότωσαν μέσα στο ναό από φθόνο και ζηλοτυπία. Ενταφιάστηκε κοντά στον Πηνειό. Επάνω στην πλάκα του τάφου της τοποθέτησαν λίθινη υδρία και χάραξαν επίγραμμα ανωνύμου επιγραμματοποιού[4].
Όπως αναφέρθηκε, ο αργυροδίνης Πηνειός των παλιών χρόνων δυστυχώς δεν υπάρχει σήμερα. Η κατασκευή της δεύτερης ανακουφιστικής κοίτης, η χρήση του νερού του στη γεωργία πριν φθάσει στη Λάρισα και άλλες αιτίες, μεταμόρφωσαν το ποτάμι μας σε ρυάκι σχεδόν στάσιμο, με τη δυσμενή προοπτική τους καλοκαιρινούς μήνες να στερεύει. Η πόλη έχει πολλά χρόνια τώρα που υδρεύεται από γεωτρήσεις και πολίτες και πολιτεία έχουν στρέψει τα νώτα τους στο ποτάμι. Ο "ζωοδότης" της Λάρισας Πηνειός έχει μετατραπεί σε ένα ευρύτατο αλλά καταπράσινο χαντάκι...
----------------------------------
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Η περιοχή ‘’Σάλια" της Λάρισας. εφ, "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 4ης Απριλίου 2018.
[2]. Του ιδίου: Ο Κήπος του Παπασταύρου, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 13ης Δεκεμβρίου 2017.
[3]. Του ιδίου: Περαταριές στην παλιά Λάρισα, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 12ης Ιουλίου 2017.
[4]. Αθήναιος, XIII, 589.

Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου (nikapap@hotmail.com)