ΛΑΡΙΣΑ - Μια εικόνα χίλιες λέξεις...

Η αγορά της Λάρισας το 1803

Το χαρακτικό που δημοσιεύεται σήμερα έχει τον τίτλο Bazar de Larisse, δηλαδή η αγορά της Λάρισας και έχει δημοσιευθεί στη γαλλική έκδοση του οδοιπορικού του Jacob Bartholdy (1779-1825)[1]. Ο Bartholdy ήταν Πρώσος με εβραϊκές καταβολές. Γεννήθηκε στο Βερολίνο και υπήρξε ελληνομαθής και φανατικός αρχαιολάτρης. Κατά το ταξίδι του στην Ελλάδα το 1803-1804 συνοδευόταν από τον Αυστριακό ζωγράφο και χαράκτη Gropius, ο
οποίος και φιλοτέχνησε το χαρακτικό που βλέπουμε.
Στη Λάρισα οι δύο περιηγητές έφθασαν στις 29 Αυγούστου του 1803. Ας δούμε πως περιγράφει ο ίδιος ο Bartholdy στο βιβλίο του την εικόνα. «Τα μαγαζιά στη σειρά που συγκροτούν την αγορά στις τουρκικές πόλεις,μοιάζουν σχεδόν με το μαγαζί των δύο ραφτάδων, που τους βλέπουμε να επιδιορθώνουν τη φορεσιά ενός νέγρου, ενώ αυτός τους παρατηρεί με την πίπα στο στόμα. Είναι καθισμένοι πάνω σε κάτι σαν ντιβάνι, όμοιο με αυτό των καφενέδων που βρίσκεις συχνά σε όλες τις περιοχές της Ανατολής. Μερικές φορές φυτεύουν κλήματα, τα οποία τους χρησιμεύουν για σκιά... Ο σκύλος που βλέπουμε στην ίδια εικόνα είναι πιστό αντί-
γραφο των σκυλιών που συναντά κανείς, κοπάδια ολόκληρα, στις πόλεις των Οσμανλήδων και που η αναίδειά τους προκαλεί τα παράπονα όλων των ταξιδιωτών. Είναι κάτι σαν τσομπανόσκυλα μεσαίου αναστήματος, με άσπρο συνήθως τρίχωμα, βρώμικα κατά τα άλλα, ισχνά και σχεδόν όλα προσβεβλημένα από ψώρα. Περιφέρονται παντού με σκυφτό το κεφάλι και με την ουρά κάτω από τα σκέλια. Ωστόσο η ράτσα τους δεν είναι κακή.
Βλέπουμε ακόμα δύο φιγούρες στο κάτω μέρος της  ίδιας στάμπας. Η φορεσιά, το πρόσωπο, καθώς και η στάση είναι χαρακτηριστικά. Ο γενίτσαρος που τον βλέπουμε καθιστό, δεν φοράει το σαρίκι της στολής του,που είναι και αυτό χαρακτηριστικό και καθορισμένο για τους γενίτσαρους της εθνοφρουράς. Ο Τούρκος αντικριστά είναι ένας πολυβολητής ή τοπτσής του τακτικού στρατού, με το σαρίκι της στολής του»[2].
Η σκηνή του χαρακτικού την οποία περιγράφει ο συγγραφέας πρέπει να διαδραματίζεται σε αγορά κοντά στην εβραϊκή συνοικία της Λάρισας, σύμφωνα και με όσα αναφέρει στο υπόλοιπο κείμενό του ο συγγραφέας. Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και όσα εικονογραφούνται
στο δεύτερο επίπεδο της εικόνας, πίσω από το παζάρι.
Αριστερά διακρίνεται ο τρούλος ενός μουσουλμανικού τεμένους με τον μιναρέ του, ο οποίος δεν έχει απεικονισθεί ολόκληρος. Σύμφωνα με τον Θεόδωρο Παλιούγκα τα τζαμιά που είχαν τρούλο κατά την περίοδο εκείνη στη Λάρισα ήταν δύο, του Χασάν μπέη, το οποίο ήταν το μεγαλύτερο και το επισημότερο της πόλεως και βρισκόταν κοντά στην μεγάλη πέτρινη γέφυρα του Πηνειού και του Ομέρ μπέη, το οποίο ήταν πίσω από την περιοχή που είναι σήμερα το Δημοτικό Ωδείο. Υπολογίζεται ότι στο χαρακτικό του Gropius πρέπει να απεικονίζεται το πρώτο, γιατί εκεί κοντά βρισκόταν και τότε, όπως και σήμερα,η εβραϊκή συνοικία της Λάρισας. Δεξιά και σε μικρή από-
σταση κάποιο τοπίο υπαίθρου, που προσιδιάζει με κοίτη ποταμού και εκατέρωθεν όχθες, γεμίζει την εικόνα, ενώ στο βάθος προβάλλει χαμηλή οροσειρά.
Συμπερασματικά για το χαρακτικό αυτό της Λάρισας μπορούμε να πούμε ότι παρ’ όλο που ο Gropius επισκέφθηκε τη Λάρισα, εν τούτοις τα απεικονιζόμενα στοιχεία της εικόνας δεν προσφέρουν δυνατότητες για την ταυτοποίηση της περιοχής και η τελική πεποίθηση είναι ότι η καταγραφή από τον ζωγράφο δεν ήταν επιτόπια,αλλά μεταγενέστερη. Παρ’ όλα αυτά όμως, πρόκειται για μια αρκετά χαριτωμένη σκηνή, η οποία εκτός των άλλων αποτυπώνει και την ποικιλία φυλών και εθνοτήτων που συμμετείχαν στη ζωή της πόλης. Τούρκοι,Έλληνες, Εβραίοι και Νέγροι συγχρωτίζονταν στην αγορά μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις του ελληνικού χώρου κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας.
[1] .Voyage en Grèce fait dans les années 1803 et 1804 par J.L. Bartholdy. Traduit de l’Allemand par A. du C. Paris (1807).
[2]. J. Bartholdy. Ταξιδιωτικές εντυπώσεις από την Ελλάδα (1803-1804). μετ. Φώντας Κονδύλης, εκδ. Εκάτη, Αθήνα (1993), σ. 246-256.
nikapap@hotmail.com

ελευθερία λάρισας