Μυθικη Αναζητηση

Βίκυ Γιώβη

2 ώρες

ΑΙΔΩΣ: Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΗΣ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΣ, ΤΡΟΦΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

Στην ελληνική αρχαιότητα εννοούσαν την α ι δ ώ ως προσωποποιημένη θεότητα, αλλά και ως συναίσθημα, προσωποποίηση της συστολής και της ντροπής.
Η αιδώς είναι για τους αρχαίους μια έννοια σύνθετη, της οποίας το σημασιολογικό περιεχόμενο δεν μπορεί να αποδοθεί στα νέα ελληνικά με μια λέξη.
Είναι η ηθικότητα, η ηθική συνείδηση, ο σεβασμός στους άγραφους νόμους, το φιλότιμο, ο αυτοσεβασμός.

Γενικά εκφράζει το συναίσθημα της ν τ ρ ο π ή ς την οποία νιώθει ο άνθρωπος για κάθε πράξη του που αντιβαίνει στον καθιερωμένο ηθικό κώδικα του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Αυτή η ντροπή πλησιάζει περισσότερο προς την έννοια του σ ε β α σ μ ο ύ και της σεμνότητας και δεν έχει σχέση με τις ενοχές και τις τύψεις.
Η θετική ανταπόκριση στις κρίσεις των άλλων εκφράζεται με τη λέξη αιδώς, στην οποία αντιστοιχεί η νεοελληνική ντροπή, ενώ η πράξη που απορρέει από την αιδώ δηλώνεται με το ρήμα α ἰ δ έ ο μ α ι: «ντρέπομαι, τιμώ κάποιον, τον σέβομαι ευλαβούμαι, δείχνω θρησκευτικό σεβασμό για θεούς, τάφους, όρκους, νεκρούς για ασθενείς ομάδες πληθυσμού, νεαρές παρθένες, γέροντες, ικέτες» ή κατά μία άλλη ερμηνεία προέρχεται από το ρήμα «α ί θ ω», «καίω», είναι δηλαδή μια ε σ ω τ ε ρ ι κ ή φ λ ό γ α που κάποτε φανερώνεται και στο πρόσωπο σαν κοκκίνισμα.

Η αιδώς έχει αποτρεπτικό κατά βάση χαρακτήρα. Ωστόσο, η λειτουργία της αιδούς δεν είναι μόνο αποτρεπτική αλλά και έμμεσα προτρεπτική, υποδεικνύοντας την εκτέλεση μιας εναλλακτικής πράξης που είναι κοινωνικά αποδεκτή.

Κατά τον Α ρ ι σ τ ο τ έ λ η, η αιδώς, δεν ανήκει στις αρετές, αλλά στα πάθη.
Η Αρετή κατ’ αυτόν, είναι ενεργητική ιδιότης της ψυχής. Η Αιδώς όμως είναι παθητική διάθεση της ψυχής, αξία επαίνου, κατέχει θέση ντροπαλότητας, όταν ο άνθρωπος τρέμει μη παρεξηγηθεί.
Και ο Π λ ά τ ω ν α ς στο έργο του αναφέρει δύο σχετικούς με την αιδώ μύθους.
Στον Π ρ ω τ α γ ό ρ α αναφέρει ότι ο Ζευς, όταν θέλησε να προλάβει την εξόντωση του ανθρωπίνου γένους, η οποία επέκειτο να γίνει, έστειλε τον Ερμή να εμφυτεύσει στις ψυχές των ανθρώπων την Αιδώ και την Δίκη. Στους Νόμους γράφει, πως ο Κρόνος κατά την περίοδο του χρυσού γένους των ανθρώπων έβαλε επόπτες των ανθρώπων τους Δαίμονες, για να εξασφαλίσει την:
«Ειρήνη, αιδώ, ευνομίαν, και αφθονίαν δίκης».

Στον Ό μ η ρ ο και τον Η σ ί ο δ ο παρουσιάζεται ως θεότητα.
Ήταν μια από τις Ώ ρ ε ς και μητέρα της ήταν η Θέμις και αδερφές της η Ευνομία, η Δίκη, η Ειρήνη και η Νέμεση.
Ήταν μητέρα της Σωφροσύνης, τροφός της Αθηνάς και σύνεδρος του Δία.
Η Αιδώς λατρευόταν σ` ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο.
Στην Αθήνα, στην αγορά της Ακρόπολης, υπήρχε βωμός της και έξω από τη Σπάρτη βρισκόταν το άγαλμά της.
Σύμφωνα με τη μυθολογία το έστησε εκεί ο Ικάριος, ο πατέρας της Πηνελόπης, γιατί η κόρη του σκέπασε σ` εκείνο το σημείο το πρόσωπό της από ντροπή, επειδή προτίμησε να φύγει από κοντά του, ακολουθώντας τον άνδρα της Οδυσσέα.
Μετά τον γάμο του ζεύγους, ο Ικάριος ικέτευε την κόρη του να μείνει με τον άντρα της στη Σπάρτη, αλλά ο τελευταίος της ζήτησε να διαλέξει ανάμεσα στον πατέρα της και σε εκείνον, που θα έφευγε για την Ιθάκη. Η αιδώς ήταν η προσωποποίηση του αισθήματος που ένιωσε η Πηνελόπη.

Γενικότερα, η α ι δ ώ ς συντηρεί κάθε είδους φιλότητα (κοινωνική, ακόμη και ερωτική).
Η έλλειψη της αιδούς οδηγεί κάποιο πρόσωπο στην ύ β ρ η, την αλαζονική συμπεριφορά, που, καθώς υπερβαίνει τα επιτρεπτά όρια, π ρ ο σ β ά λ λ ε ι την τιμή των άλλων.
Η αιδώς είναι μια πολύπλευρη ηθική έννοια που νοείται ως αίσθημα ντροπής, ως αίσθημα προφύλαξης της τιμής του ατόμου μέσα από τον σεβασμό για τον εαυτό του, και ως σεβασμός προς τους άλλους ανθρώπους.
Η αιδώς ήταν ένας εσωτερικός μηχανισμός που σ υ γ κ ρ α τ ο ύ σ ε τον άνθρωπο ώστε να μην κάνει το κ α κ ό, προκαλούσε συναισθήματα φ ό β ο υ και ν τ ρ ο π ή ς μπροστά στην προοπτική να κάνει κάτι σε βάρος των άλλων.

Το άτομο συναισθανόμενο ντροπή για τις πράξεις του, που παρεκκλίνουν από τα κοινωνικώς αποδεκτά πρότυπα, διαφυλάττει την τιμή και την αξιοπρέπειά του, ενώ παράλληλα εκφράζει μέσω αυτού του αισθήματος και το σεβασμό για τους συνανθρώπους του.
Ο σεβασμός προς τους άλλους σημαίνει τόσο την εκτίμηση για τη γνώμη που σχηματίζει ο άλλος άνθρωπος, όσο και την αποφυγή προσβολής ή ενόχλησης του άλλου.

Αιδώς - θα λέγαμε τελικά - είναι η ηθική συνείδηση και το ηθικό συναίσθημα, είναι η κυρίαρχη τ ι μ ω ρ ό ς δ ύ ν α μ η όλων των γενναίων ανδρών.
Ένας πανάρχαιος άγραφος Ν ό μ ο ς των Ελλήνων, στον οποίον πειθαρχούσαν αγογγύστως όλοι εκείνοι που ένοιωθαν υπεύθυνα άτομα, υπεύθυνοι ηγέτες, άξιοι προς μίμηση.

*Η έρευνα έγινε από την Γιώβη Βασιλική Πληροφορίες και αυτούσια αποσπάσματα όπως και παραγράφοι για να πραγματοποιηθεί το άρθρο συλλέχθηκαν από: Λ. Πόλκας (Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών)-Κωνσταντίνος Μάντης-Α. Μπαγιόνας-Πολύβιος Μαργιάς-Live-Pedia
*Aναζητήστε το ολόκληρο το άρθρο με περισσότερες αναφορές στην αιδώ, στο μπλογκ μου mythiki-anazitisi.blogspot με τον τίτλο:
Αιδώς:Η κυρίαρχη τιμωρός δύναμη όλων των γενναίων ανδρών.