Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα
H πλημμύρα της Λάρισας το 1883
Ο ΔΙΑΣΩΣΤΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΒΕΡΥΚΙΟΣ
Η συνεχής αναζήτηση λεπτομερειών από τις πλημμύρες της Λάρισας, η οποία επιχειρείται εδώ και μερικά χρόνια από τη Φωτοθήκη Λάρισας του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας, έχει εστιασθεί ιδιαίτερα στη μεγάλη πλημμύρα του 1883, λόγω της πληθώρας ιστορικών πληροφοριών και διαφωτιστικών εικόνων που έχουν διασωθεί [1]. Η σύγκριση με την πλημμύρα των ημερών αυτών είναι αναπόφευκτη και σε πολλά σημεία φαίνεται ότι ομοιάζει με εκείνη του 1883 [2].
Πέρασαν από τότε 140 χρόνια, μεσολάβησαν και άλλες πλημμύρες μέχρι το 1935 που έγιναν από την εταιρεία Boot τα αντιπλημμυρικά έργα και η ανακουφιστική κοίτη στον δρόμο προς τη Γιάννουλη, χωρίς όμως πολύ μεγάλες ζημιές. Αλλά η πόλη από τότε μέχρι σήμερα μεγάλωσε, απλώθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις, όμως ο Πηνειός ποταμός παρέμενε πάντοτε στη θέση του. Αποτελούσε την ευλογία και την κατάρα για τους κατοίκους της, αφού διαχρονικά είναι η φυσική οδός απορροής προς τη θάλασσα όλων των υδάτων της Θεσσαλίας. Αν οι ιθύνοντες εντρυφούσαν στην ιστορία των πλημμυρών του Πηνειού, ίσως όλα αυτά τα χρόνια θα μπορούσαν να βρουν τον τρόπο με διάφορα έργα ουσίας να τιθασεύσουν την ορμητική ροή του, αλλά και να προστατεύσουν τις παραπήνειες περιοχές.
Στη συνέχεια θα αναδημοσιεύσουμε ένα ενδιαφέρον κείμενο από το περιοδικό «Έσπερος» της Λειψίας [3] στο φύλλο της 15ης Δεκεμβρίου 1883, που αναφέρεται στις προσπάθειες διάσωσης κατοίκων της Λάρισας κατά την πλημμύρα του 1883, από έναν Ιθακήσιο (Θιακό), προσωρινό κάτοικο της Λάρισας, τον Διονύσιο Βερύκιο, ο οποίος έσωσε πολλούς κατοίκους της από τον καταστρεπτικό καταποντισμό. Στην αναδημοσίευση διατηρείται η λόγια γλώσσα του περιοδικού:
«Εν τω υπ’ αρ. 64 τεύχει του «Εσπέρου», δημοσιεύσαντες εικόνας περί της καταστρεπτικής εν Λαρίσση πλημμύρας, είπομεν ότι ανήρ γενναίος και πλήρης αυταπαρνήσεως έσωσε διά της λέμβου του πολλούς ναυαγούς, προκινδυνεύσας την ιδίαν αυτού ζωήν. Ήδη δε συν τω ονόματι αυτού δημοσιεύομεν και την εικόνα. Ο νέος Διονύσιος Βερύκιος εξ Ιθάκης [4] έσωσε, κατά την κάτωθεν επιστολήν αξιοτίμου φίλου, ουχί 200, ως ελέγετο, αλλά πολύ περισσοτέρας ψυχάς... Ιδού της επιστολής η περικοπή».
«Ο τοσούτον αφιλοκερδώς και γενναίως ριψοκινδυνεύσας είναι ο νέος Διονύσιος Βερύκιος εξ Ιθάκης, ναυτικός, όστις προ έτους μεταβάς προς εγκατάστασιν εις Λάρισαν και ιδών πλεύσιμον τον Πηνειόν κατεσκεύασε λέμβον, ήτις μετά μήνα από του καταρτισμού της επέπρωτο να γείνη ουτωσί σωτηρία. Διότι καθ’ ην ώραν εν τω φρικαλέω εκείνω σκότει, ότε κατεκλύζετο άπασα η πόλις Λαρίσσης και ιδία η συνοικία Παράσχου, και απόλλυντο τόσοι απηλπισμένοι εν γοεραίς φωναίς κράζοντες βοήθειαν, ούτος συνέλαβε την ιδέαν με προφανή της ζωής του κίνδυνον να σώσει μόνος διά της λέμβου του τους εν τη συνοικία εκείνη πνιγομένους, και το κατώρθωσε σώσας πλέον των 600, εν οίς βρέφη και ασθενείς, ούς επ’ ώμων έφερεν ίνα τοποθετήση επί της λέμβου! Ο Νομάρχης την επιούσαν ετηλεγράφησεν εις την Κυβέρνησιν περί του γεγονότος τούτου, όπερ εφείλκυσε τον θαυμασμόν απάντων».
Και συνεχίζει ο δημοσιογράφος του «Έσπερου» την περιγραφή της πλημμύρας: «Υπάρχουσιν εν τω κόσμω στιγμαί, καθ’ άς ο άνθρωπος, ο αλαζών και υπερόπτης άνθρωπος, ο επί τη ευφυΐα και παντοδυναμία αυτού επαιρώμενος, εννοεί ότι είναι ον ανίσχυρον και ασθενές, κόκκος άμμου εν τη απεράντω του Σύμπαντος εκτάσει. Τοιαύται στιγμαί είναι και εκείναι, καθ’ άς το ύδωρ, το άριστον και ενεργετικόν στοιχείον, εν μανιώδει και φοβερά ορμή εμφανίζεται ημίν, καθ’ άς καθίσταται εχθρός αμείλικτος και αδάμαστος, τα πάντα ενώπιόν του καταρρίπτων, καθ’ άς οι ποταμοί και οι ρύακες γίνονται χείμαρροι ορμητικοί, ουδένα φραγμόν γνωρίζοντες, ουδένα δεχόμενοι περιορισμόν. Εφέτος και ο ήρεμος και ειρηνικός Πηνειός, ο ποταμός της Θεσσαλίας, απέδειξε τί δύναται εν τη ορμή αυτού. Πλημμυρήσας εκ των επανειλημμένων του φθινοπώρου βροχών, κατέκλυσε μέγα μέρος της Θεσσαλικής πεδιάδος και εν Λαρίσση πολλάς επήνεγκε ζημίας. Εκ των διαφόρων Ελληνικών εφημερίδων εγνώσθησαν ήδη πάντα τα κατά το επισυμβάν τούτο δυστύχημα. Τα τοιαύτα δυστυχήματα συμβαίνουσι συχνάκις εν άλλαις χώραις, και είναι πάντοτε λυπηρά. Όταν όμως συμβαίνωσιν εν τη πατρίδι ημών, συγκινούσιν ημάς τους Έλληνας πολύ περισσότερον και κινούσιν την υπέρ των δεινοπαθούντων αδελφών συμπάθειαν ημών. Εν Λαρίσση πολλαί μεν οικίαι κατέρρευσαν, πλείσται όσαι δε κατέστησαν ετοιμμόροποι. Ότι τα ανθρώπινα θύματα ήσαν σχετικώς ολιγάριθμα [5], τούτο οφείλεται κυρίως εις την γνωστήν γενναιότητα και αυταπάρνησιν της εκεί φρουράς, ήτις δι’ όλων των μέσων επροσπάθησε να έλθη αντιλήπτωρ κατά τας φοβεράς στιγμάς. Αναφέρεται ότι δεκανεύς τις του πεζικού επί μικράς λέμβου εξετέλεσε, με προφανή της ζωής του κίνδυνον, 25 πλόας και έσωσε πλέον τους 200 ναυαγών! (Υπονοεί προφανώς τον Διονύσιο Βερύκιο, τον αναφερόμενο στην επιστολή φίλου του περιοδικού). Βλάβην υπέστη σημαντικήν εκ της πλημμύρας και η κατασκευαζομένη μεταξύ Βώλου και Λαρίσσης σιδηροδρομική γραμμή, ής τα εγκαίνια ανεβλήθησαν ως εκ τούτου.
Άμα τω πολλώ ακούσματι του δυστυχήματος έσπευσεν η Ελληνική Κυβέρνησις μετά ζήλου αξιεπαίνου εις βοήθειαν των παθόντων. Εσυστήθη δε και Επιτροπή, ήτις δέχεται τας απανταχού, και εντός του κράτους και εν ταις ελληνικαίς αποικίαις, ενεργουμένας συνεισφοράς. Γενναίως έσπευσαν αι ελληνικαί κοινότητες εις βοήθειαν, διεκρίθη δε η εν Τεργέστη κοινότης, ήτις συνεισέφερεν υπέρ των δυστυχών της Θεσσαλίας πλέον των 20 χιλ. φράγκων. Αλλά και ιδιώται δεν ώκνησαν να προσέλθωσιν αντιλήπτορες. Ούτως ο επί αγαθοεργεία πάντοτε διακρινόμενος μεγάτιμος Έλλην κ. Κωνσταντίνος Ζάππας προσέφερεν εις την Επιτροπήν αυθορμήτως χίλια φράγκα. Δεν αμφιβάλλομεν δε ότι πας Έλλην πάσης τάξεως και όπου γης ευρίσκεται θέλει προθύμως προσφέρει τον οβολόν του εις την Επιτροπήν, ήτις και θερμήν απηύθυνεν ήδη προς τούτο έκκλησιν. Εν τοιαύταις στιγμαίς θεομηνίας η γενναιοδωρία επιβάλλεται εις πάντας ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Διότι αν και μέχρι τούδε λίαν φιλοτίμως, ως είπομεν, προσεφέρθησαν βοήθειαι, μ’ όλον τούτο αι ζημίαι είναι τόσον μεγάλαι, και η ανάγκη τοσαύτη, ώστε πάσα χρηματική συνεισφορά συντελεί εις ανακούφισιν των δυστυχών θυμάτων.
Λαβόντες εξ Ελλάδος φωτογραφίας τινάς παριστώσας την πλημμύραν εν Λαρίσση και ληφθείσας επιτοπίως, προθύμως εσπεύσαμεν να παρασκευάσωμεν τας σήμερον δημοσιευμένας δύο εικόνας, ων η μεν παριστά την πλημμύραν, η δε την μετά την αποχώρησιν των υδάτων καταστροφήν. Βεβαίως, εν τη εικόνι μέρος μόνον της φρικώδους σκηνής είναι δυνατόν να παραστηθή, ουχ ήττον όμως ζωηροτέραν εμποιεί εντύπωσιν η εικών ή απλή τις αφήγησις και περιγραφή.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1]. Στις 29 Μαρτίου 2018, πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Φωτοθήκης Λάρισας στο αμφιθέατρο της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα, ημερίδα με θέμα «Οι πλημμύρες της Λάρισας. Η περίπτωση του 1883». Η εκδήλωση, εκτός από σχετικές εισηγήσεις μελών και φίλων της Φωτοθήκης, συνοδευόταν και από έκθεση σπάνιων ιστορικών φωτογραφιών και χαρακτικών από πλημμύρες της πόλης.
[2]. Η πλημμύρα του 1883 διέφερε μόνον ότι είχε πληγεί συγχρόνως και η συνοικία Παράσχου (σημερινή Αγ. Νικολάου) από τα υπερχειλίσαντα ρέματα από τους χείμαρρους Νεμπεγλεριώτη και Χασαμπαλιώτη.
[3]. Το περιοδικό «Έσπερος» εκδιδόταν στη Λειψία της σημερινής Γερμανίας δύο φορές τον μήνα και ενημέρωνε κυρίως τους Έλληνες της Διασποράς. Η ύλη του ήταν φιλολογική, καλλιτεχνική και ειδησεογραφική, με άφθονη και προσεγμένη εικονογράφηση. Διευθυντής ήταν ο δημοσιογράφος Ιωάννης Περβάνογλος (1831-1911). Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε την 1η Μαΐου 1881 και το τελευταίο, το 187ο, την 1η Οκτωβρίου 1889.
[4]. Την ίδια εποχή βρισκόταν στη Λάρισα και άλλος Ιθακίσιος, ο Διονύσιος Γαλάτης. Είχε εγκατασταθεί στην πόλη από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ως έμπορος σίτου, αλλά πολιτογραφήθηκε Λαρισαίος. Έλαβε ενεργό μέρος στην επανάσταση της Θεσσαλίας του 1878 και το 1887 εξελέγη για μία τετραετία δήμαρχος Λαρισαίων.
[5]. Μετρήθηκαν 20 νεκροί, καταστράφηκαν ολοσχερώς πάνω από 300 σπίτια και οι ζημιές που επέφερε στην πόλη ήταν ανυπολόγιστες.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου