ΕΛΛΗΝΩΝ μύθοι.
Από τον Κων/νο Οικονόμου*
ΓΕΝΙΚΑ: Οι Ωκεανίδες ήταν μυθικά πλάσματα της θάλασσα, οι αλλιώς ήταν ενάλιες Νύμφες. Είχαν μορφή παρθένου από τη μέση και πάνω και ψαριού από τη μέση και κάτω, κάτι σαν τις γνωστές μας, δηλαδή, γοργόνες. Κάποιοι πίστευαν ότι είχαν δύο ουραία πτερύγια. Άλλα ονόματά τους ήταν: Ωκεανίνες, Ωκεανίτιδες ή Ωγενίδες.
ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ: Ο Όμηρος αναφέρει ονομαστικά δύο Ωκεανίδες, τη μητέρα των Χαρίτων, Ευρυνόμη και την Περσηίδα, που ήταν σύζυγος του Ήλιου και μητέρα του βασιλιά της Κολχίδας Αία και της μάγισσας Κίρκης [Οδύσσεια, ι 139]. Αντίθετα ο Ησίοδος, στη Θεογονία [346-370], αναφέρει ότι ήταν 3.000, δίνοντας όμως τα ονόματα μόνο σαράντα μιάς εξ αυτών. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι οι Ωκεανίδες ήταν κόρες του Τιτάνα Ωκεανού και της Τηθύος. Ας δούμε μερικά στοιχεία για τις κυριότερες εξ αυτών:
Η Ωκεανίδα Ασια [ή Άσωπις, κατά τον Πρόκλο] που έδωσε το όνομά της στην ομώνυμη ήπειρο. Παντρεύτηκε τον Ιαπετό. Μαζί του έκανε τους Τιτάνες Προμηθέα, Επιμηθέα, Άτλαντα και Μενοίτιο.
Η Δωρίς που παντρεύτηκε το Νηρέα. Μαζί απέκτησαν 50 θυγατέρες, που είναι γνωστές ως Νηρηίδες. Πολλοί πιστεύουν ότι η Δωρίδα συμβολίζει το θαλάσσιο ζωικό βασίλειο. Σε αρχαία αγγεία απεικονίζεται η Δωρίς με τον Νηρέα στην πάλη του Πηλέα με τη Θέτιδα.
Η Ευρυνόμη που, πριν την εποχή του θεού Κρόνου, συμβασίλευε με τον σύζυγό της, Οφίωνα, στον 'Ολυμπο, από όπου τελικά εκδιώχθηκε από τον Κρόνο και τη Ρέα για να βρουν καταφύγιο στη θάλασσα. Η Ευρυνόμη με τη βοήθεια της Θέτιδας περιμάζεψε τον Ήφαιστο, όταν τον πέταξαν από τον Όλυμπο στη θάλασσα. Ο Δίας απέκτησε από την Ωκεανίδα Ευρυνόμη τρεις κόρες, τις Χάριτες. Γιος της Ευρυνόμης ήταν και ο ποτάμιος θεός Ασωπός. Ναός της Ευρυνόμης υπήρχε στη Φιγάλεια, μέσα σε κυπαρισσόδασος. Το ξόανο [λατρευτικό άγαλμα της θεάς] την παρίστανε από τη μέση και πάνω ως γυναίκα και από τη μέση και κάτω ως ψάρι. Τον ναό αυτό τον άνοιγαν οι κάτοικοι της Φιγαλείας άπαξ ετησίως και προσέφεραν θυσίες στη θεά.
Η Ιδυία [ή κατά τον Απολλώνιο Ρόδιο, Ειδυία] που παντρεύτηκε τον βασιλιά Αιήτη της Κολχίδας [Αία]. Παιδί της Ιδυίας και του Αιήτη ήταν η Μήδεια. Μερικές πηγές την αποκαλούν «θεά της γνώσεως».
Η Καλλιρρόη, που για πολλούς, δεν ήταν κόρη του Ωκεανού, αλλα του Αχελώου, η οποία παντρεύτηκε τον Αλκμέωνα, όταν εκείνος αναζήτησε καταφύγιο στις όχθες του ποταμού Αχελώου. Κάποτε η Καλλιρρόη ζήτησε από τον Αλκμέωνα να της φέρει το περιδέραιο της Εριφύλης. Όμως, όταν ο Αλκμέων επέστρεφε στην Ψωφίδα,τον σκότωσαν οι αδελφοί της πρώτης του συζύγου. Η Καλλιρρόη,όντας έμμεσα υπεύθυνη για τον θάνατο του συντρόφου της, ικέτευσε τον Δία να κάνει αμέσως άντρες τους γιους της, τον Αμφότερο και τον Ακαρνάνα, ώστε να μπορέσουν να εκδικηθούν τη δολοφονία του πατέρα τους. Τον μύθο παρουσίαζε ο Ευριπίδης στην τραγωδία του: «Αλκμέων δια Ψωφίδος» [χαμένη]. Όμως, με το όνομα Καλλιρρόη εμφανίζονται και άλλες τοπικές θεότητες, όλες κόρες ποταμών:
Έτσι Καλλιρρόη ήταν η κόρη του ποταμού Σκάμανδρου της Τροίας,Καλλιρόη η κόρη του Νέστου και Καλλιρρόη η κόρη του μικρασιατικού ποταμού Μαιάνδρου!
Η Καλυψώ, που στο Μύθο, εμφανίζεται είτε ως κόρη του Ωκεανού,είτε ως κόρη του Άτλαντα, είτε του θεού Ηλίου και της Ωκεανίδος Περσηίδας. Ζούσε στη νήσο Ωγυγία [ίσως η Θέουτα ή η Μάλτα].Κατοικούσε σε ένα μεγάλο σπήλαιο, κοντά στην είσοδο του οποίου υπήρχαν φυσικοί κήποι, ιερό δάσος και πηγές. Εκεί περνούσε την ημέρα της η Ωκεανίδα αυτή Νύμφη, κλώθοντας και υφαίνοντας με τις υπηρέτριές της, που ήταν και αυτές Νύμφες. Η Καλυψώ υποδέχθηκε τον Οδυσσέα στο νησί της ως ναυαγό.
Η Κλυτία, που κάποτε εγκαταλείφθηκε από τον θεό Απόλλωνα,ο οποίος την είχε βιάσει και θέλησε από τη στενοχώρια της να πεθάνει από πείνα. Αλλά ο Απόλλων τη μετεμόρφωσε σε ηλιοτρόπιο.Αναφέρεται επίσης ότι η Κλυτία κατήγγειλε την αδελφή της Λευκοθόη, ως ερωμένη του Απόλλωνα, στον πατέρα της, και αυτός την έθαψε ζωντανή!
Η Μήτις που ήταν, κατά τον Ησίοδο, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος και πρώτη σύζυγος του Δία. Κατά τον Ακουσίλαο, η Μήτις γεννήθηκε μαζί με τον Έρωτα και τον Αιθέρα από την ένωση του Ερέβους και της Νύχτας. Θεωρούνταν θεότητα της σοφίας και της φρόνησης, ιδιότητες που κληρονόμησε στην κόρη της Αθηνά.
Η Πλουτώ, που κατά την παράδοση, έπαιζε μαζί με την Περσεφόνη, κατά την αρπαγή της τελευταίας από τον Πλούτωνα.
Η Στύγα (Στυξ ή Στυγξ), που απέκτησε από τον Πάλλαντα τέσσερα παιδιά τον Ζήλο, τη Νίκη, το Κράτος και τη Βία. Ήταν μεν Ωκεανίδα, αλλά είχε το παλάτι της στα Τάρταρα και τη φύλαγαν μέ-
ρα νύχτα δράκοι ακοίμητοι. Από το παλάτι της προέρχονταν τα νερά της πηγής Ύδωρ Στυγός. Κατά μια άλλη μυθολογική θεώρηση, η Στυξ ήταν ένα από τα ποτάμια στις πύλες του Κάτω Κόσμου [σήμερα η ομώνυμη πηγή βρίσκεται σήμερα στην ανατολική πλαγιά του όρους Αροάνια]. Θεοί και θνητοί έδιναν όρκο στα νερά της και η παραβίαση του όρκου από τους θεούς ισοδυναμούσε με δέκα χρόνια λήθαργο όμοιο με το θάνατο! Στα νερά αυτά η Θέτις είχε βουτήξει
τον μικρό Αχιλλέα, κάνοντας το σώμα του άτρωτο, εκτός από το μέρος που τον κρατούσε, τη φτέρνα του.
Άλλες σημαντικές Ωκεανίδες ήταν οι εξής: Αδμήτη, Γαλαξαύρη, Διώνη, Ιάνειρα και Ιάνθη [που αναφέρονται ως συνοδοί της Περσεφόνης στον Άδη], Ιππώ, Καλυψώ,
Κερκηίς, Κλυμένη, Λευκίππη, Ξάνθη, Τελεστώ, Χρυσηίς και Ωκυρρόη.
ΡΟΛΟΣ-ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ: Οι Ωκεανίδες θεωρούνταν Νύμφες προστάτιδες των υδάτων, ιδιαίτερα των θαλασσίων, αφού η θάλασσα αποτελούσε και την κατοικία τους. Από τις περιγραφές των μυθικών παραδόσεων συμπεραίνουμε ότι οι Ωκεανίδες αποτελούσαν για
τους αρχαίους Έλληνες ιδεατές ανθρωπόμορφες έννοιες των πηγών, μιας που κατά το ήμισυ ήταν κόρες, που τα ύδατά τους μεταφέρονταν από τους ποταμούς στην ανοικτή θάλασσα, τον αρχαίο μυθικό πατέρα τους, δηλαδή τον Ωκεανό, έχοντας το άλλο τους μισό σαν ψάρι, καταλήγοντας σε απλή εκβολή (ένα ουραίο πτερύγιο)ή σε δέλτα ποταμού (διπλό ουραίο πτερύγιο). Σύμφωνα με τους ερμηνευτές των αρχαίων ελληνικών μύθων, ο μύθος των Ωκεανίδων προέκυψε αμέσως μετά την περίοδο του μεγάλου Κατακλυσμού [Δευκαλίων].
Το επόμενο Σάββατο, συν Θεώ, θα ασχοληθούμε στη σειρά "Ελλήνων Μύθοι" με τις Νύμφες των δασών και των δέντρων, τις Δρυάδες.
* Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ.
Λάρισας, συγγραφέας
Konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
ελευθερία λάρισας
Από τον Κων/νο Οικονόμου*
ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ: Ο Όμηρος αναφέρει ονομαστικά δύο Ωκεανίδες, τη μητέρα των Χαρίτων, Ευρυνόμη και την Περσηίδα, που ήταν σύζυγος του Ήλιου και μητέρα του βασιλιά της Κολχίδας Αία και της μάγισσας Κίρκης [Οδύσσεια, ι 139]. Αντίθετα ο Ησίοδος, στη Θεογονία [346-370], αναφέρει ότι ήταν 3.000, δίνοντας όμως τα ονόματα μόνο σαράντα μιάς εξ αυτών. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι οι Ωκεανίδες ήταν κόρες του Τιτάνα Ωκεανού και της Τηθύος. Ας δούμε μερικά στοιχεία για τις κυριότερες εξ αυτών:
Η Ωκεανίδα Ασια [ή Άσωπις, κατά τον Πρόκλο] που έδωσε το όνομά της στην ομώνυμη ήπειρο. Παντρεύτηκε τον Ιαπετό. Μαζί του έκανε τους Τιτάνες Προμηθέα, Επιμηθέα, Άτλαντα και Μενοίτιο.
Η Δωρίς που παντρεύτηκε το Νηρέα. Μαζί απέκτησαν 50 θυγατέρες, που είναι γνωστές ως Νηρηίδες. Πολλοί πιστεύουν ότι η Δωρίδα συμβολίζει το θαλάσσιο ζωικό βασίλειο. Σε αρχαία αγγεία απεικονίζεται η Δωρίς με τον Νηρέα στην πάλη του Πηλέα με τη Θέτιδα.
Η Ευρυνόμη που, πριν την εποχή του θεού Κρόνου, συμβασίλευε με τον σύζυγό της, Οφίωνα, στον 'Ολυμπο, από όπου τελικά εκδιώχθηκε από τον Κρόνο και τη Ρέα για να βρουν καταφύγιο στη θάλασσα. Η Ευρυνόμη με τη βοήθεια της Θέτιδας περιμάζεψε τον Ήφαιστο, όταν τον πέταξαν από τον Όλυμπο στη θάλασσα. Ο Δίας απέκτησε από την Ωκεανίδα Ευρυνόμη τρεις κόρες, τις Χάριτες. Γιος της Ευρυνόμης ήταν και ο ποτάμιος θεός Ασωπός. Ναός της Ευρυνόμης υπήρχε στη Φιγάλεια, μέσα σε κυπαρισσόδασος. Το ξόανο [λατρευτικό άγαλμα της θεάς] την παρίστανε από τη μέση και πάνω ως γυναίκα και από τη μέση και κάτω ως ψάρι. Τον ναό αυτό τον άνοιγαν οι κάτοικοι της Φιγαλείας άπαξ ετησίως και προσέφεραν θυσίες στη θεά.
Η Ιδυία [ή κατά τον Απολλώνιο Ρόδιο, Ειδυία] που παντρεύτηκε τον βασιλιά Αιήτη της Κολχίδας [Αία]. Παιδί της Ιδυίας και του Αιήτη ήταν η Μήδεια. Μερικές πηγές την αποκαλούν «θεά της γνώσεως».
Η Καλλιρρόη, που για πολλούς, δεν ήταν κόρη του Ωκεανού, αλλα του Αχελώου, η οποία παντρεύτηκε τον Αλκμέωνα, όταν εκείνος αναζήτησε καταφύγιο στις όχθες του ποταμού Αχελώου. Κάποτε η Καλλιρρόη ζήτησε από τον Αλκμέωνα να της φέρει το περιδέραιο της Εριφύλης. Όμως, όταν ο Αλκμέων επέστρεφε στην Ψωφίδα,τον σκότωσαν οι αδελφοί της πρώτης του συζύγου. Η Καλλιρρόη,όντας έμμεσα υπεύθυνη για τον θάνατο του συντρόφου της, ικέτευσε τον Δία να κάνει αμέσως άντρες τους γιους της, τον Αμφότερο και τον Ακαρνάνα, ώστε να μπορέσουν να εκδικηθούν τη δολοφονία του πατέρα τους. Τον μύθο παρουσίαζε ο Ευριπίδης στην τραγωδία του: «Αλκμέων δια Ψωφίδος» [χαμένη]. Όμως, με το όνομα Καλλιρρόη εμφανίζονται και άλλες τοπικές θεότητες, όλες κόρες ποταμών:
Έτσι Καλλιρρόη ήταν η κόρη του ποταμού Σκάμανδρου της Τροίας,Καλλιρόη η κόρη του Νέστου και Καλλιρρόη η κόρη του μικρασιατικού ποταμού Μαιάνδρου!
Η Καλυψώ, που στο Μύθο, εμφανίζεται είτε ως κόρη του Ωκεανού,είτε ως κόρη του Άτλαντα, είτε του θεού Ηλίου και της Ωκεανίδος Περσηίδας. Ζούσε στη νήσο Ωγυγία [ίσως η Θέουτα ή η Μάλτα].Κατοικούσε σε ένα μεγάλο σπήλαιο, κοντά στην είσοδο του οποίου υπήρχαν φυσικοί κήποι, ιερό δάσος και πηγές. Εκεί περνούσε την ημέρα της η Ωκεανίδα αυτή Νύμφη, κλώθοντας και υφαίνοντας με τις υπηρέτριές της, που ήταν και αυτές Νύμφες. Η Καλυψώ υποδέχθηκε τον Οδυσσέα στο νησί της ως ναυαγό.
Η Κλυτία, που κάποτε εγκαταλείφθηκε από τον θεό Απόλλωνα,ο οποίος την είχε βιάσει και θέλησε από τη στενοχώρια της να πεθάνει από πείνα. Αλλά ο Απόλλων τη μετεμόρφωσε σε ηλιοτρόπιο.Αναφέρεται επίσης ότι η Κλυτία κατήγγειλε την αδελφή της Λευκοθόη, ως ερωμένη του Απόλλωνα, στον πατέρα της, και αυτός την έθαψε ζωντανή!
Η Μήτις που ήταν, κατά τον Ησίοδο, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος και πρώτη σύζυγος του Δία. Κατά τον Ακουσίλαο, η Μήτις γεννήθηκε μαζί με τον Έρωτα και τον Αιθέρα από την ένωση του Ερέβους και της Νύχτας. Θεωρούνταν θεότητα της σοφίας και της φρόνησης, ιδιότητες που κληρονόμησε στην κόρη της Αθηνά.
Η Πλουτώ, που κατά την παράδοση, έπαιζε μαζί με την Περσεφόνη, κατά την αρπαγή της τελευταίας από τον Πλούτωνα.
Η Στύγα (Στυξ ή Στυγξ), που απέκτησε από τον Πάλλαντα τέσσερα παιδιά τον Ζήλο, τη Νίκη, το Κράτος και τη Βία. Ήταν μεν Ωκεανίδα, αλλά είχε το παλάτι της στα Τάρταρα και τη φύλαγαν μέ-
ρα νύχτα δράκοι ακοίμητοι. Από το παλάτι της προέρχονταν τα νερά της πηγής Ύδωρ Στυγός. Κατά μια άλλη μυθολογική θεώρηση, η Στυξ ήταν ένα από τα ποτάμια στις πύλες του Κάτω Κόσμου [σήμερα η ομώνυμη πηγή βρίσκεται σήμερα στην ανατολική πλαγιά του όρους Αροάνια]. Θεοί και θνητοί έδιναν όρκο στα νερά της και η παραβίαση του όρκου από τους θεούς ισοδυναμούσε με δέκα χρόνια λήθαργο όμοιο με το θάνατο! Στα νερά αυτά η Θέτις είχε βουτήξει
τον μικρό Αχιλλέα, κάνοντας το σώμα του άτρωτο, εκτός από το μέρος που τον κρατούσε, τη φτέρνα του.
Άλλες σημαντικές Ωκεανίδες ήταν οι εξής: Αδμήτη, Γαλαξαύρη, Διώνη, Ιάνειρα και Ιάνθη [που αναφέρονται ως συνοδοί της Περσεφόνης στον Άδη], Ιππώ, Καλυψώ,
Κερκηίς, Κλυμένη, Λευκίππη, Ξάνθη, Τελεστώ, Χρυσηίς και Ωκυρρόη.
ΡΟΛΟΣ-ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ: Οι Ωκεανίδες θεωρούνταν Νύμφες προστάτιδες των υδάτων, ιδιαίτερα των θαλασσίων, αφού η θάλασσα αποτελούσε και την κατοικία τους. Από τις περιγραφές των μυθικών παραδόσεων συμπεραίνουμε ότι οι Ωκεανίδες αποτελούσαν για
τους αρχαίους Έλληνες ιδεατές ανθρωπόμορφες έννοιες των πηγών, μιας που κατά το ήμισυ ήταν κόρες, που τα ύδατά τους μεταφέρονταν από τους ποταμούς στην ανοικτή θάλασσα, τον αρχαίο μυθικό πατέρα τους, δηλαδή τον Ωκεανό, έχοντας το άλλο τους μισό σαν ψάρι, καταλήγοντας σε απλή εκβολή (ένα ουραίο πτερύγιο)ή σε δέλτα ποταμού (διπλό ουραίο πτερύγιο). Σύμφωνα με τους ερμηνευτές των αρχαίων ελληνικών μύθων, ο μύθος των Ωκεανίδων προέκυψε αμέσως μετά την περίοδο του μεγάλου Κατακλυσμού [Δευκαλίων].
Το επόμενο Σάββατο, συν Θεώ, θα ασχοληθούμε στη σειρά "Ελλήνων Μύθοι" με τις Νύμφες των δασών και των δέντρων, τις Δρυάδες.
* Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ.
Λάρισας, συγγραφέας
Konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
ελευθερία λάρισας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου