ΕΛΛΗΝΩΝ μύθοι
Από τον Κων/νο Οικονόμου*
Η Νιόβη
Ο θάνατος των παιδιών της Νιόβης (Πίνακας του David)
ΝΙΟΒΗ ΚΑΙ ΝΙΟΒΙΔΕΣ: Η Νιόβη ήταν κόρη του βασιλιά της Φρυγίας Ταντάλου και τηςΔιώνης, και όπως συχνά συμβαίνει στην ελληνική Μυθολογία «κληρονόμησε» τη δυστυχία του πατέρα της. Η Νιόβη νυμφεύτηκε τον Θηβαίο βασιλιά Αμφίονα και ήταν μητέρα πολλών και ωραίων τέκνων, που αποτελούσαν ζεύγη δι-
δύμων, με τη γενική ονομασία Νιοβίδες. Οι αρχαίοι μυθικοί συγγραφείς αναφέρουν αριθμό από δώδεκα έως είκοσι Νιοβιδών.
Επικρατέστερη άποψη είναι αυτή των δεκατεσσάρων παιδιών (εφτά αγοριών και εφτά κοριτσιών). Αξίζει να αναφέρουμε πως οι εφτά πύλες της Θήβας είχαν τα ονόματα των κοριτσιών της.
ΥΒΡΙΣ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ: Κάποτε η Νιόβη υπερηφανεύθηκε για την ευγονία και την ομορφιά των τέκνων της λέγοντας πως ακόμη και η εκλεκτή του Δία, η Λητώ, έχει να επιδείξει ένα μόνο ζεύγος διδύμων έναντι των τόσων δικών της. Όταν το έμαθε αυτό η Λητώ,αγανάκτησε και ζήτησε από τα παιδιά της να τιμωρήσουν την υπερήφανη αυτή θνητή. Γενικά, άλλωστε, κάθε σύγκριση ανθρώπου με θεό στην Αρχαιότητα θεωρείτο «ύβρις», κάτι σαν βλασφημία, που οι θεοί πάντα τιμωρούσαν παραδειγματικά. Έτσι κατά την παράδοση, οι δύο θεοί τόξευσαν με τα αλάθητα βέλη τους,η μεν Αρτεμη τις κόρες, ο δε Απόλλων τους γιους. Από την καταστροφή αυτή των τέκνων της Νιόβης, σώθηκαν μόνο δύο, ο Αμύκλας και η Μελίβοια που όμως από τη διάσωσή της κι έπειτα μετονομάσθηκε Χλωρίς. Μετά το γεγονός αυτό ο πατέρας των παιδιών, Αμφίων αυτοκτόνησε από τη θλίψη του.
ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΤΙΜΩΡΙΑ: Τα νεκρά σώματα των Νιοβιδών έμειναν επί εννέα ημέρες άταφα κατ’ εντολή των θεών. Μάλιστα, ο Δίας μετέβαλλε σε λίθο όποιον επιχειρούσε να αποδώσει νεκρικές τιμές σ’ αυτά! Τελικά, μετά την ένατη μέρα υπέκυψαν οι θεοί, στις ικεσίες της απελπισμένης μητέρας τους. Τότε τα νεκρά σώματα των παιδιών ενταφιάστηκαν σε δύο κοινούς τάφους1.
Ακόμη, ο Δίας μεταμόρφωσε τη Νιόβη σε βράχο [Οβίδιος], που πάντοτε δακρύζει!
Η ΝΙΟΒΗ ΣΤΗΝ ΤΡΑΓΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: Οι τραγικοί ποιητές της αρχαιότητας χρησιμοποίησαν σε έργα τους το μύθο της Νιόβης.Έτσι, ο Αισχύλος εμφανίζει την ηρωίδα του παραδομένη στον πόνο πάνω στον τάφο των τέκνων της. Ο Σοφοκλής ανίθετα παρουσιάζει τη Νιόβη φυγάδα από τη Βοιωτία στη Σίπυλο της Μ. Ασίας να θρηνεί, ικετεύοντας συνεχώς τους
θεούς να σπλαχνισθούν τον πόνο της, μέχρι που ο Ζεύς την μεταμορφώνει σε βράχο
από τον οποίο μέρα και νύκτα στάλαζαν σταγόνες δακρύων.
Ο Οβίδιος [«Μεταμορφώσεις»,VI 146 – 312], την παρουσιάζει να εκσφενδονίζεται από ανε-
μοστρόβιλο, ενώ είναι ήδη απολιθωμένη, από τη Θήβα στη Σίπυλο και να σχηματίζει βράχο σε μορφή θρηνούσας γυναίκας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και στην αγγειογραφία αλλά και στη νεότερη ζωγραφική χρησιμοποιείται» συχνά ο μύθος της Νιόβης.
ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΔΑΚΡΥ ΤΗΣ ΝΙΟΒΗΣ: Σήμερα, η Νιόβη «ζει» μεταμορφωμένη σε βράχο στη Σίπυλο της Μικράς Ασίας. «Επέζησε»περισσότερα από 3.000 χρόνια, με σεισμούς και αντίξοες καιρικές συνθήκες. Σε έναν απόκρημνο γκρεμό σμιλεμένο στον βράχο υπάρχει ο θρόνος του Πέλοπα, γιου του Τάνταλου. Ο παράξενος σχηματισμός των βράχων, που απεικονίζει τη Νιόβη, έχει διαμορφωθεί από τα στοιχεία της φύσης. Μοιάζει με μια γυναίκα που θρηνεί. Ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα ότι η Νιόβη στέκεται ανάμεσα στις χαράδρες, στα απάτητα βουνά της Σίπυλου [Μανισά Νταγ], εκεί που λένε ότι κοιμούνται οι νύμφες. Εκεί κι η Νιόβη θρηνεί αιωνίως και αενάως για την κατάρα που της έστειλαν οι θεοί. Ο βράχος της Νιόβης είναι ένα μνημείο που προσελκύει πολλούς τουρίστες. Η καλύτερη θέα είναι από το πλάι, όπου διακρίνεται η γυναικεία μορφή με λυμένα μαλλιά, σκυμμένη μπροστά,με μια έκφραση αβάστακτης αγωνίας και λύπης. Από διαφορετικά σημεία φαίνεται το βλέμμα και διάφορες εκφράσεις του προσώπου της. Όσο για τα δάκρυα της Νιόβης, και μάλιστα το καλοκαίρι,εξηγούνται από το ότι το χιόνι που μαζεύεται στην κορυφή του βράχου τον χειμώνα, λιώνει την άνοιξη και κυλάει σαν δάκρυα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ – ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΝΙΟΒΗ: Η Νιόβη αυτή ήταν κόρη του Φορωνέα και της νύμφης Τηλεδίκης. Ήταν, μάλιστα, η πρώτη θνητή που αγάπησε ο Δίας και ο οποίος ήταν πατέρας, μετά από την ένωσή του μαζί της, του Άργου και του Πελασγού. Κατά μία άλλη παραλλαγή του μύθου, ήταν αδελφή του Άπιου και μητέρα του Φορωνέα μετά την ένωσή της με τον ποταμό Ίναχο.
ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ:
1. ΣΟΦΟΚΛΗΣ: «Άκουσα όμως πως βρήκε θάνατο πικρό κι η ξένη απ' τη Φρυγία, η κόρη του Ταντάλου, επάνω στην κορυφή του Σίπυλου που φύτρωσε ο βράχος και σαν κισσός την τύλιξε, κι έτσι την απολίθωσε και ενώ λιώνει από τον πόνο της, καθώς η φήμη λέει των ανθρώπων, βροχές και χιόνια δεν της λείπουν ποτέ, και κάτω από τα μάτια της τα πολυκλαμένα, δάκρυα βρέχουν το λαιμό της όμοια κι η δική μου μοίρα στο βαθύ ύπνο του θανάτου με οδηγεί». [Αντιγόνη 822-833]
2. ΟΜΗΡΟΣ: «Ο γιος σου, Πρίαμε, πια λυτρώθηκε, το θέλημά του εγίνη, κι απά στο στρώμα τώρα κείτεται: θα τονε ιδείς κι ατός σου ευτύς ως φέξει, κουβαλώντας τον, καιρός για δείπνο τώρα. Κι η Νιόβη ακόμα η καλοπλέξουδη στερνά να φάει θυμήθη, που δώδεκα παιδιά της έχασε οτο αρχοντικό της μέσα, γιους έξι στον ανθό της νιότης τος και θυγατέρες έξι' τους γιους ο Απόλλωνας,τους σκότωσε με το αργυρό δοξάρι θυμώνοντας της Νιόβης, κι η Άρτεμη τις κόρες η δοξεύτρα, με τη Λητώ τη ροδομάγουλη καθώς συνεριζόταν, τάχα παιδιά πολλά πως γέννησε, και δυο η Λητώ μονάχα' όμως εκείνοι, δυο κι ας ήτανε, της τα σκοτώσαν όλα. Μέρες εννιά κοιτόταν στο αίμα τους, κι οϋτ' ένας δε βρισκόταν για να τα
θάψει' τι είχε γύρω τους τον κόσμο ο Δίας πετρώσει. Τέλος, στις δέκα απάνω, τα 'θαψαν οι αθάνατοι του Ολύμπου' κι αυτή να κλαίει σαν πια κουράστηκε, στερνά να φάει θυμήθη. Τώρα σε βράχια κάπου, ανάμεσα σε απάτητα φαράγγια, στη Σίπυλο, που λεν πως
διάλεξαν οι αθάνατες νεράιδες να 'χουν λημέρι, και χορεύανε στον Αχελώο τρογύρο, κλωτσάει τους πόνους τους θεόσταλτους, κι ας έχει γίνει πέτρα.» [Ιλιάδα Ω 610-618]
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Από το επόμενο Σάββατο θα διακόψουμε προσωρινά τους μύθους που αφορούν γυναίκες για να κάνουμε μια στάση στο λεγόμενο Θηβαϊκό Κύκλο του Ελληνικού Μύθου. Αργότερα,μετά από οκτώ άρθρα, συν Θεώ, θα επανέρθουμε στις γυναικείες
μυθικές φιγούρες.
konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
*Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, είναι δάσκαλος, συγγραφέας.
1. Παυσανίας, ΙΧ 17,2.
ελευθερία λάρισας.
Από τον Κων/νο Οικονόμου*
Η Νιόβη
Ο θάνατος των παιδιών της Νιόβης (Πίνακας του David)
ΝΙΟΒΗ ΚΑΙ ΝΙΟΒΙΔΕΣ: Η Νιόβη ήταν κόρη του βασιλιά της Φρυγίας Ταντάλου και τηςΔιώνης, και όπως συχνά συμβαίνει στην ελληνική Μυθολογία «κληρονόμησε» τη δυστυχία του πατέρα της. Η Νιόβη νυμφεύτηκε τον Θηβαίο βασιλιά Αμφίονα και ήταν μητέρα πολλών και ωραίων τέκνων, που αποτελούσαν ζεύγη δι-
δύμων, με τη γενική ονομασία Νιοβίδες. Οι αρχαίοι μυθικοί συγγραφείς αναφέρουν αριθμό από δώδεκα έως είκοσι Νιοβιδών.
Επικρατέστερη άποψη είναι αυτή των δεκατεσσάρων παιδιών (εφτά αγοριών και εφτά κοριτσιών). Αξίζει να αναφέρουμε πως οι εφτά πύλες της Θήβας είχαν τα ονόματα των κοριτσιών της.
ΥΒΡΙΣ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ: Κάποτε η Νιόβη υπερηφανεύθηκε για την ευγονία και την ομορφιά των τέκνων της λέγοντας πως ακόμη και η εκλεκτή του Δία, η Λητώ, έχει να επιδείξει ένα μόνο ζεύγος διδύμων έναντι των τόσων δικών της. Όταν το έμαθε αυτό η Λητώ,αγανάκτησε και ζήτησε από τα παιδιά της να τιμωρήσουν την υπερήφανη αυτή θνητή. Γενικά, άλλωστε, κάθε σύγκριση ανθρώπου με θεό στην Αρχαιότητα θεωρείτο «ύβρις», κάτι σαν βλασφημία, που οι θεοί πάντα τιμωρούσαν παραδειγματικά. Έτσι κατά την παράδοση, οι δύο θεοί τόξευσαν με τα αλάθητα βέλη τους,η μεν Αρτεμη τις κόρες, ο δε Απόλλων τους γιους. Από την καταστροφή αυτή των τέκνων της Νιόβης, σώθηκαν μόνο δύο, ο Αμύκλας και η Μελίβοια που όμως από τη διάσωσή της κι έπειτα μετονομάσθηκε Χλωρίς. Μετά το γεγονός αυτό ο πατέρας των παιδιών, Αμφίων αυτοκτόνησε από τη θλίψη του.
ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΤΙΜΩΡΙΑ: Τα νεκρά σώματα των Νιοβιδών έμειναν επί εννέα ημέρες άταφα κατ’ εντολή των θεών. Μάλιστα, ο Δίας μετέβαλλε σε λίθο όποιον επιχειρούσε να αποδώσει νεκρικές τιμές σ’ αυτά! Τελικά, μετά την ένατη μέρα υπέκυψαν οι θεοί, στις ικεσίες της απελπισμένης μητέρας τους. Τότε τα νεκρά σώματα των παιδιών ενταφιάστηκαν σε δύο κοινούς τάφους1.
Ακόμη, ο Δίας μεταμόρφωσε τη Νιόβη σε βράχο [Οβίδιος], που πάντοτε δακρύζει!
Η ΝΙΟΒΗ ΣΤΗΝ ΤΡΑΓΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: Οι τραγικοί ποιητές της αρχαιότητας χρησιμοποίησαν σε έργα τους το μύθο της Νιόβης.Έτσι, ο Αισχύλος εμφανίζει την ηρωίδα του παραδομένη στον πόνο πάνω στον τάφο των τέκνων της. Ο Σοφοκλής ανίθετα παρουσιάζει τη Νιόβη φυγάδα από τη Βοιωτία στη Σίπυλο της Μ. Ασίας να θρηνεί, ικετεύοντας συνεχώς τους
θεούς να σπλαχνισθούν τον πόνο της, μέχρι που ο Ζεύς την μεταμορφώνει σε βράχο
από τον οποίο μέρα και νύκτα στάλαζαν σταγόνες δακρύων.
Ο Οβίδιος [«Μεταμορφώσεις»,VI 146 – 312], την παρουσιάζει να εκσφενδονίζεται από ανε-
μοστρόβιλο, ενώ είναι ήδη απολιθωμένη, από τη Θήβα στη Σίπυλο και να σχηματίζει βράχο σε μορφή θρηνούσας γυναίκας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και στην αγγειογραφία αλλά και στη νεότερη ζωγραφική χρησιμοποιείται» συχνά ο μύθος της Νιόβης.
ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΔΑΚΡΥ ΤΗΣ ΝΙΟΒΗΣ: Σήμερα, η Νιόβη «ζει» μεταμορφωμένη σε βράχο στη Σίπυλο της Μικράς Ασίας. «Επέζησε»περισσότερα από 3.000 χρόνια, με σεισμούς και αντίξοες καιρικές συνθήκες. Σε έναν απόκρημνο γκρεμό σμιλεμένο στον βράχο υπάρχει ο θρόνος του Πέλοπα, γιου του Τάνταλου. Ο παράξενος σχηματισμός των βράχων, που απεικονίζει τη Νιόβη, έχει διαμορφωθεί από τα στοιχεία της φύσης. Μοιάζει με μια γυναίκα που θρηνεί. Ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα ότι η Νιόβη στέκεται ανάμεσα στις χαράδρες, στα απάτητα βουνά της Σίπυλου [Μανισά Νταγ], εκεί που λένε ότι κοιμούνται οι νύμφες. Εκεί κι η Νιόβη θρηνεί αιωνίως και αενάως για την κατάρα που της έστειλαν οι θεοί. Ο βράχος της Νιόβης είναι ένα μνημείο που προσελκύει πολλούς τουρίστες. Η καλύτερη θέα είναι από το πλάι, όπου διακρίνεται η γυναικεία μορφή με λυμένα μαλλιά, σκυμμένη μπροστά,με μια έκφραση αβάστακτης αγωνίας και λύπης. Από διαφορετικά σημεία φαίνεται το βλέμμα και διάφορες εκφράσεις του προσώπου της. Όσο για τα δάκρυα της Νιόβης, και μάλιστα το καλοκαίρι,εξηγούνται από το ότι το χιόνι που μαζεύεται στην κορυφή του βράχου τον χειμώνα, λιώνει την άνοιξη και κυλάει σαν δάκρυα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ – ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΝΙΟΒΗ: Η Νιόβη αυτή ήταν κόρη του Φορωνέα και της νύμφης Τηλεδίκης. Ήταν, μάλιστα, η πρώτη θνητή που αγάπησε ο Δίας και ο οποίος ήταν πατέρας, μετά από την ένωσή του μαζί της, του Άργου και του Πελασγού. Κατά μία άλλη παραλλαγή του μύθου, ήταν αδελφή του Άπιου και μητέρα του Φορωνέα μετά την ένωσή της με τον ποταμό Ίναχο.
ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ:
1. ΣΟΦΟΚΛΗΣ: «Άκουσα όμως πως βρήκε θάνατο πικρό κι η ξένη απ' τη Φρυγία, η κόρη του Ταντάλου, επάνω στην κορυφή του Σίπυλου που φύτρωσε ο βράχος και σαν κισσός την τύλιξε, κι έτσι την απολίθωσε και ενώ λιώνει από τον πόνο της, καθώς η φήμη λέει των ανθρώπων, βροχές και χιόνια δεν της λείπουν ποτέ, και κάτω από τα μάτια της τα πολυκλαμένα, δάκρυα βρέχουν το λαιμό της όμοια κι η δική μου μοίρα στο βαθύ ύπνο του θανάτου με οδηγεί». [Αντιγόνη 822-833]
2. ΟΜΗΡΟΣ: «Ο γιος σου, Πρίαμε, πια λυτρώθηκε, το θέλημά του εγίνη, κι απά στο στρώμα τώρα κείτεται: θα τονε ιδείς κι ατός σου ευτύς ως φέξει, κουβαλώντας τον, καιρός για δείπνο τώρα. Κι η Νιόβη ακόμα η καλοπλέξουδη στερνά να φάει θυμήθη, που δώδεκα παιδιά της έχασε οτο αρχοντικό της μέσα, γιους έξι στον ανθό της νιότης τος και θυγατέρες έξι' τους γιους ο Απόλλωνας,τους σκότωσε με το αργυρό δοξάρι θυμώνοντας της Νιόβης, κι η Άρτεμη τις κόρες η δοξεύτρα, με τη Λητώ τη ροδομάγουλη καθώς συνεριζόταν, τάχα παιδιά πολλά πως γέννησε, και δυο η Λητώ μονάχα' όμως εκείνοι, δυο κι ας ήτανε, της τα σκοτώσαν όλα. Μέρες εννιά κοιτόταν στο αίμα τους, κι οϋτ' ένας δε βρισκόταν για να τα
θάψει' τι είχε γύρω τους τον κόσμο ο Δίας πετρώσει. Τέλος, στις δέκα απάνω, τα 'θαψαν οι αθάνατοι του Ολύμπου' κι αυτή να κλαίει σαν πια κουράστηκε, στερνά να φάει θυμήθη. Τώρα σε βράχια κάπου, ανάμεσα σε απάτητα φαράγγια, στη Σίπυλο, που λεν πως
διάλεξαν οι αθάνατες νεράιδες να 'χουν λημέρι, και χορεύανε στον Αχελώο τρογύρο, κλωτσάει τους πόνους τους θεόσταλτους, κι ας έχει γίνει πέτρα.» [Ιλιάδα Ω 610-618]
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Από το επόμενο Σάββατο θα διακόψουμε προσωρινά τους μύθους που αφορούν γυναίκες για να κάνουμε μια στάση στο λεγόμενο Θηβαϊκό Κύκλο του Ελληνικού Μύθου. Αργότερα,μετά από οκτώ άρθρα, συν Θεώ, θα επανέρθουμε στις γυναικείες
μυθικές φιγούρες.
konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
*Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, είναι δάσκαλος, συγγραφέας.
1. Παυσανίας, ΙΧ 17,2.
ελευθερία λάρισας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου