ΛΑΡΙΣΑ. ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ, ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ...

Πλατεία Ταχυδρομείου - Κλινική Κατσίγρα

Το Συντριβάνι της πλατείας Ταχυδρομείου και στο βάθο η επιβλητική Κλινική του Γεωργίου Κατσίγρα. Περί το 1960. Αρχείο Φωτοθήκης Λάρισας.

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com

Η σημερινή εικόνα παρουσιάζει μια ειδυλλιακή γωνιά της πλατείας Ταχυδρομείου στην πόλη μας, όπως ήταν πριν από 60 περίπου χρόνια. Πολύ πράσινο, λουλούδια, δένδρα και στο μέσον ένα συντριβάνι. Μια εξαγωνική λιμνούλα με πίδακα στο μέσον, αποτελούσε το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της πλατείας και βρισκόταν ακριβώς στο κέντρο της. Ήταν έργο κοινωνικής αλληλεγγύης εκ μέρους του ΟΥΗΛ (Οργανισμός Υδρεύσεως Ηλεκτρισμού Λαρίσης) [1]. Σήμερα υπάρχουν πολλοί μεσήλικες και υπερήλικες, οι οποίοι έχουν να επιδείξουν στα οικογενειακά album φωτογραφίες μπροστά στο μοναδικό για την εποχή του συντριβάνι. Πίσω διακρίνεται η οδός Παπακυριαζή με πολλά σταθμευμένα αυτοκίνητα. Δεν είχαν ακόμη εμφανισθεί οι πεζόδρομοι στη Λάρισα και η κυκλοφορία ήταν ελεύθερη για πεζούς και τροχοφόρα.

Εκείνο όμως το οποίο γεμίζει όλο σχεδόν το βάθος της φωτογραφίας είναι η Χειρουργική Κλινική του Γεωργίου Κατσίγρα. Στη γωνία αυτή μεταξύ των οδών Ασκληπιού και Παπακυριαζή κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια υπήρχε μια περιτοιχισμένη μάντρα και μέσα σ’ αυτήν υπήρχε ένα μικρό σπίτι. Ο χώρος ολόκληρος ήταν ιδιοκτησία του στρατηγού Ιωάννη Άρτη. Μέσα σ’ αυτόν τον ακάλυπτο χώρο στέγνωνε συνήθως τα ρούχα των πελατών του ο Θανάσης Βέργος, ο οποίος διατηρούσε καθαριστήριο και βαφείο που είχε πρόσοψη από την πλευρά της οδού Κούμα.
Μετά τον πόλεμο στη θέση αυτή, όπως και στον χώρο της πλατείας Ταχυδρομείου είχαν αναπτυχθεί οι παράγκες που στέγαζαν τις φιλάνθρωπες υπηρεσίες του ΠΙΚΠΑ, την Ελληνική Μέριμνα και άλλες υπηρεσίες [2]. Την οικοπεδική αυτή έκταση αγόρασε ο ιατρός Γεώργιος Κατσίγρας, ο οποίος σε σύντομο χρονικό διάστημα έκτισε την τεράστια κλινική του, η οποία εγκαινιάσθηκε και λειτούργησε το 1955. Το 1988 αγοράσθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, προστέθηκε ένας ακόμα όροφος και στεγάσθηκαν σ’ αυτόν τα πρώτα γραφεία και εργαστήρια της Ιατρικής Σχολής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρεκκλήσιο της Κλινικής, το οποίο ο Γεώργιος Κατσίγρας το αφιέρωσε στον πατέρα του Ιωάννη, γι’ αυτό και τιμάται στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Το εκκλησάκι αυτό αποτελεί ένα μικρό μνημειακό σύνολο γιατί έχει αγιογραφηθεί και διακοσμηθεί από τον γνωστό ζωγράφο της Λάρισας Ζήση Τσαπράζη.
Η πλατεία Ταχυδρομείου, ήταν η δεύτερη σε μέγεθος [3] από τις παλιές πλατείες της Λάρισας. Πρέπει να τονίσουμε ότι χρόνια τώρα η πλατεία αυτή είναι γνωστή ως Πλατεία Ταχυδρομείου και παρ’ όλες τις πολλές επίσημες μετονομασίες της, όλοι οι Λαρισαίοι έχουν ενστερνισθεί την πρώτη ονομασία της.
Κατά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881, η πλατεία αυτή δεν είχε ακόμη οριοθετηθεί όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Ήταν βέβαια ένας μεγάλος ακάλυπτος και αδιαμόρφωτος χώρος, χωρίς καμία καλλωπιστική επέμβαση. Από παλιές εφημερίδες των αρχών του 20ού αιώνα μαθαίνουμε ότι στον χώρο αυτόν στεγάζονταν προσωρινά τα διάφορα περιοδεύοντα τσίρκα, τα οποία πρόσφεραν θεάματα και μουσικές απολαύσεις στους Λαρισαίους.
Από το Αρχείο Σχεδίων της Πόλεως του Γραφείου Πολεοδομίας του Δήμου Λαρισαίων πληροφορούμαστε ότι το 1931 σχεδιάσθηκαν έργα καλλωπισμού στην πλατεία Ρήγα Φεραίου. Αυτά αφορούσαν ισοπέδωση και ασφαλτόστρωση του κεντρικού χώρου, ενώ περιμετρικά τα πεζοδρόμια πλακοστρώθηκαν και δενδροφυτεύτηκαν. Το 1936, με την ευκαιρία της διέλευσης της ολυμπιακής φλόγας με προορισμό το Βερολίνο, είχε κατασκευασθεί στο εσωτερικό της πλατείας, ειδικός βωμός για τη φύλαξη της φλόγας. Το 1939 αναφέρεται ότι έγινε κάποια τροποποίηση του σχεδίου πόλεως στην περιοχή της Πλατείας [4]. Η πορεία της πλατείας μεταπολεμικά είναι λίγο-πολύ γνωστή. Ο ΟΥΗΛ με πρόεδρο τον Κώστα Ταμπασούλη, ενδιαφέρθηκε για τον καλλωπισμό της. Επί δημαρχίας Χριστόδουλου Καφφέ η σπουδαία Λαρισαία Νέλλα Γκόλαντα δημιούργησε το γλυπτό σύμπλεγμα «Γλυπτός ποταμός» που συνδέει τις δύο μεγαλύτερες πλατείες της Λάρισας και θαυμάζεται από πολλούς.
—Όσον αφορά την ονομασία της πλατείας παρατηρείται και εδώ το φαινόμενο τη συχνής μετονομασίας που συναντούμε κατά τα 140 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης. Πιστεύεται ότι η αρχική ονομασία της έγινε αβίαστα από την παρουσία του κτιρίου του Ταχυδρομείου-Τηλεγραφείου στη βορειοανατολική γωνία της πλατείας, εκεί όπου σήμερα υψώνεται το Grand Hotel.
—Επίσημη ονομασία της πλατείας τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση ήταν Ταγματάρχου Κωνσταντίνου Λώρη προς τιμήν ενός ηρωικού αξιωματικού που σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων του 1886 στα σύνορα κοντά στο Ζάρκο.
—Το 1900, έπειτα από πρόταση του Δημοτικού Συμβουλίου μετονομάσθηκε σε Πλατεία Ρήγα Φεραίου, όπως μας πληροφορεί τοπική εφημερίδα της εποχής [5].
—Το 1944 το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να τη μετονομάσει σε Πλατεία Stanford, από το όνομα μια μικρής πόλης της Αγγλίας, η οποία βοήθησε τη Λάρισα κατά τα σκληρά χρόνια της κατοχής.
—Μετά τον θάνατο του Δημητρίου Χατζηγιάννη προτάθηκε η μετονομασία σε πλατεία Δημητρίου Χατζηγιάννη, προς τιμήν του δημάρχου που διέγραψε μια ενδιαφέρουσα πολιτική πορεία και πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην πόλη.
—Σήμερα επίσημα ονομάζεται Πλατεία Εθνάρχου Μακαρίου, για να τιμηθεί ο αγωνιστής αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος, αλλά έχω την εντύπωση ότι ελάχιστοι το γνωρίζουν γιατί έχει καθιερωθεί πανελλήνια ως πλατεία Ταχυδρομείου.
—————————————————————
[1]. Ο ΟΥΗΛ ξεκίνησε περί το 1928 ως εταιρεία (ΕΥΗΛ). Ήταν ιδιωτικός οργανισμός και με τη συνδρομή του Δήμου εξελίχθηκε στον υγιέστερο διοικητικά και οικονομικά οργανισμό της Λάρισας, ο οποίος από τα έσοδά του δημιούργησε πολλά έργα, προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Εκτός από το Συντριβάνι της πλατείας Ταχυδρομείου, αναφέρουμε ενδεικτικά την ανέγερση εκ θεμελίων του ναΐσκου του Αγ. Βησσαρίωνος, δίπλα από το κτίριο του Ωδείου στον ομώνυμο κήπο, τις κτιριακές εγκαταστάσεις στον Πλαταμώνα δίπλα από τη βίλα του Μοσκώφ, για τις καλοκαιρινές διακοπές του προσωπικού του ΟΥΗΛ και πολλά άλλα. Συνέχειά του είναι σήμερα η γνωστή μας ΔΕΥΑΛ.
[2]. Από τα πρώτα ακόμα χρόνια μετά τον μεγάλο σεισμό του 1941, επειδή τα κτίρια των δικαστηρίων στην Κεντρική πλατεία είχαν σχεδόν ισοπεδωθεί, ο περιτοιχισμένος χώρος μαζί με το γωνιακό με την οδό Ρούσβελτ οικοδόμημα, είχαν προταθεί για την κατασκευή στο σημείο αυτό του νέου Δικαστικού Μεγάρου που τόσο είχε ανάγκη η Λάρισα. Επίσης στα μεγαλεπήβολα μετακατοχικά σχέδια ήταν και μια πρόταση πολλών Λαρισαίων, ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αχιλλίου να εγκαταλείψει τον προαιώνιο χώρο του στον λόφο της Ακροπόλεως και να κτισθεί στην ευρύχωρη πλατεία Ταχυδρομείου. Ευτυχώς όμως υπήρξαν κάποιες ώριμες φωνές στην πόλη και οι πρωτοβουλίες αυτές δεν ευοδώθηκαν.
[3]. Σήμερα, με την επέκταση της Λάρισας έχουν δημιουργηθεί και άλλες μεγάλες σε έκταση πλατείες, μεγαλύτερες της πλατείας Ταχυδρομείου, όπως π.χ. είναι η Πλατεία Εργατικής Πρωτομαγιάς στη συνοικία Νεράιδα.
[4]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Πλατεία Ταχυδρομείου. Ιστορική διαδρομή. εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 15 Ιουνίου 2016.
[5]. «Η προ του Ταχυδρομείου πλατεία Λώρη, συστάσει του κ. Πονηροπούλου μετονομάζεται “Πλατεία Ρήγα Φεραίου”, του οποίου μαρμαρίνη προτομή θα στηθή εις το μέσον αυτής». εφ. «Μικρά», Εν Λαρίσση τη 6η Φεβρουαρίου 1900.