Η Θεσσαλία του Μύθου
* Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου
Ίφικλος, Ποδάρκης και Κύκνος
Α΄ Φύλακος και Ίφικλος: Σημαντικά πρόσωπα της θεσσαλικής μυθολογίας είναι ο Φύλακος κι ο Ίφικλος, πατέρας και γιος αντίστοιχα. Ο Φύλακος, που ήταν ιδρυτής και βασιλιάς της πόλης Φυλάκης στη Αχαϊα Φθιώτιδα, είχε γιο τον Ίφικλο και κόρη την Αλκιμέδη (η οποία θα ήταν μελλοντική σύζυγος του Αίσονα και μητέρα του Ιάσονα). Όταν ο Ίφικλος ήταν ακόμα μικρό παιδί έκανε μια αταξία κι ο πατέρας του τον κυνήγησε με ένα μαχαίρι προσποιούμενος ότι θα το χρησιμοποιήσει. Όμως τα πόδια του τρομαγμένου παιδιού ήταν πολύ γρήγορα και αποκαμωμέ-
νος ο Φύλακος έμπηξε το μαχαίρι του στον κορμό μιας αγριαχλαδιάς, που αυτή σιγά-σιγά
με το πέρασμα των χρόνων το σκέπασε με τον φλοιό της. Ο Ίφικλος, όμως, είχε τόσο
πολύ τρομάξει με τον πατέρα του, ώστε, όταν μεγάλωσε, κατέστη ανίκανος για τεκνοποιία.
Όταν, χρόνια αργότερα, διαδέχτηκε στον θρόνο τον πατέρα του, ξέσπασε μια διαμάχη ανάμεσα σ’ αυτόν και τον θείο του Νηλέα, βασιλιά της Πύλου, για ένα φημισμένο κοπάδι βοδιών που ανήκαν στους προγόνους τους και το είχε στην κατοχή του ο Ίφικλος. Ο Νηλέας είχε βάλει σκοπό της ζωής του να αποκτήσει αυτό το κοπάδι, προκηρύσσοντας μάλιστα τους γάμους της κόρης του με όποιον θα κατόρθωνε να φέρει από τη Φυλάκη τα βόδια που ο ίδιος πίστευε ότι του ανήκαν.
Η κόρη του όμως, η Πηρώ, αγαπιόταν με τον Βία, τον γιο του Αμυθάοντα. Έτσι ο Βίας φο-
βούμενος μήπως χάσει την αγαπημένη του,έπεσε στα πόδια του αδελφού του, του Με-
λάμποδα, ζητώντας του, μιας και ήταν σπουδαίος μάντης και ήξερε τη γλώσσα των ζώων,
να τον βοηθήσει, αρπάζοντας το περιβόητο κοπάδι για λογαριασμό του Βία. Ο μάντης δέχτηκε κι αναχώρησε για το όρος Όθρυς, όπου και βρήκε το κοπάδι του Ιφίκλου το οποίο, δυστυχώς γι’ αυτόν, φυλάσσονταν από πολλούς βοσκούς και σκυλιά. Όταν ο Μελάμπους προσπάθησε να μπει στο μαντρί, συνελήφθη και παραδόθηκε στον βασιλιά Ίφικλο, ο οποίος διέταξε τη φυλάκισή του.
Για ένα χρόνο έμεινε αλυσοδεμένος σ’ ένα κελί και φυλάσσονταν από δυο φρουρούς: μια άπονη και σκληρή γυναίκα και έναν πονόψυχο άνδρα που προσπαθούσε να μην του κάνει τη ζωή του ακόμα πιο δύσκολη. Όμως, μάντης καθώς ήταν ο Μελάμπους, άκουσε μια μέρα κάποια
σκουλήκια που σιγότρωγαν το μεγάλο δοκάρι της οροφής, να συζητούν μεταξύ τους και
να λένε ότι το δοκάρι από στιγμή σε στιγμή,σαρακοφαγωμένο όπως ήταν, θα έπεφτε.
Αμέσως ζήτησε απ’ τους φύλακές του να βγουν όλοι έξω, όμως εκείνοι γελούσαν μαζί
του. Με τα πολλά τους έπεισε και, την ώρα που τον έβγαζαν έξω να τον πάνε σ’ άλλη φυλακή, το δοκάρι έσπασε και η οροφή έπεσε με πάταγο σκοτώνοντας τη γυναίκα φύλακα,που έβγαινε τελευταία. Όταν ο Ίφικλος κι ο γέρο-Φύλακος έμαθε τι είχε γίνει και κατάλαβαν ότι είχαν να κάνουν μ’ ένα μάγο, ένα μάντη, πήγαν να τον βρουν και τον ρώτησαν αν θα μπορούσε να γιατρέψει τον Ίφικλο ώστε να μπορεί να κάνει παιδιά-διαδόχους για τον θρόνο της Φυλάκης. Εκείνος δέχτηκε,
ζητώντας όμως για αντάλλαγμα την ελευθερία του και τα φημισμένα βόδια. Αφού συμφώνησαν, ο Μελάμπους θυσίασε ένα βόδι στον Δία και αφού το κομμάτιασε, ζήτησε απ’ όλα τα πουλιά του ουρανού να έρθουν για να φάνε το μερίδιό τους. Όταν αυτά μαζεύτηκαν,ο μάντης τα ρώτησε στη γλώσσα τους αν ξέρουν πώς μπορεί να γίνει καλά ο βασιλιάς.
Κανένα όμως από τα πουλιά δεν γνώριζε το παραμικρό, εκτός από έναν γύπα τόσο μεγάλης ηλικίας που δεν μπορούσε να πετάξει και φυσικά δεν είχε έρθει στη σύναξη. Έστειλαν τότε στρατιώτες που τον βρήκαν και τον μετέφεραν στο μάντη. Αυτός τους φανέρωσε την αιτία και τους είπε μάλιστα και τη γιατρειά του κακού: έπρεπε, είπε, να βγάλουν το ξεχασμένο μαχαίρι, που ήταν η αιτία της παιδικής φοβίας του βασιλιά, απ’ το δέντρο, να ξύσουν τη σκουριά του, να την ανακατέψουν με κρασί και να δώσουν να πιει απ’ αυτό ο Ίφικλος για δέκα συνεχόμενες μέρες. Έτσι ο Ίφικλος γιατρεύτηκε και έδωσε στον Μελάμποδα τα βόδια ο οποίος τα παρέδωσε στον
Νηλέα για να παντρευτεί ο αδελφός του την όμορφη Πηρώ, πράγμα που έγινε. Ο Ίφικλος,που ήταν νυμφευμένος με την Αστυόχη, τελικά απέκτησε δυο γιους, τον Πρωτεσίλαο και τον Ποδάρκη. Αργότερα τον συναντάμε μεταξύ των ηρώων της Αργοναυτικής εκστρατείας.
Β΄ Ποδάρκης: Ο δεύτερος γιος του Ιφίκλου, ο αδελφός του Πρωτεσιλάου, Ποδάρκης, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του πατέρα του επειδή ήταν πολύ γρήγορος στο τρέξιμο, πολέμησε ηρωικά για εννιά χρόνια στην Τροία. Σκοτώθηκε τον τελευταίο χρόνο της πολιορκίας απ’ τη σύμμαχο των Τρωάδων Πενθεσίλεια, τη βασίλισσα των Αμαζόνων. Ο Παυσανίας, ο Πίνδαρος και ο Φιλόστρατος αναφέρουν ότι υπήρχαν τρόποι λατρείας για τους δυο αδελφούς ήρωες (Πρωτεσίλαο και Ποδάρκη) σε διάφορους τόπους: στη Φυλάκη,στον Ελαιούντα της Θράκης και αλλού, όπου και διοργανώνονταν αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του.
Γ΄ Κύκνος, ο γιος του Άρη: Υπήρξε ο γνωστότερος γιος του θεού Άρη. Μητέρα του ήταν η Πελόπεια ή η Πυρήνη. Ο Κύκνος αποπειράθηκε κάποτε να σκοτώσει τον ονομαστό ήρωα Ηρακλή. Από τον μύθο του αγώνα μεταξύ Κύκνου και Ηρακλέους γράφτηκε το, κακώς, αποδιδόμενο στον Ησίοδο έργο «Ασπίς Ηρακλέους”. Πηγαίνοντας, λοιπόν, κάποτε ο Ηρακλής και ο Ιόλαος στον Κύηκα, τον βασιλιά της Θεσσαλικής Τραχίνας, συνάντησε στον ναό του Απόλλωνα στις Παγασές τον Κύκνο με τον πατέρα του Άρη.
Ο Κύκνος ήταν σύζυγος της κόρης του Κύηκα κι έκοβε τα κεφάλια όσων περνούσαν από
εκεί επειδή ήθελε να χτίσει με τα κρανία ναό προς τιμήν του πατέρα του (!). Ο Ηρακλής μονομάχησε μαζί του και τον σκότωσε , ενώ, με τη βοήθεια της Αθηνάς, τραυμάτισε ακόμη και τον Άρη που είχε σπεύσει να βοηθήσει τον γιο του. Ο Κύηκας και οι περίοικοι έθαψαν τον Κύκνο,
αλλά ο τάφος του παρασύρθηκε από τα νερά του ποταμού Αναύρου που εκβάλλει στον
Παγασητικό κόλπο. Σύμφωνα με τον Παυσανία αυτό το περιστατικό συνέβη στις όχθες του Πηνειού, ενώ κατά τον Απολλόδωρο η μονομαχία έλαβε χώρα στο ναό της Ιτώνος, στις Παγασές.
Τη στιγμή που ο Άρης μπήκε ανάμεσα στους αντιπάλους, έπεσε ένας κεραυνός σταλμένος από τον Δία ανάμεσά τους και σταμάτησε η μάχη. Η αναμέτρηση Ηρακλή-Κύκνου αποτέλεσε ένα από
τα προσφιλέστερα θέματα της αρχαϊκής τέχνης. Στον θρόνο του Αμυκλαίου Απόλλωνα
εικονιζόταν η «Ηρακλέους μονομαχία προς Κύκνον», ενώ στην Ακρόπολη της Αθήνας
η σκηνή «Κύκνος Ηρακλεί μαχόμενος». Ακόμη χαρακτηριστική είναι η μελανόμορφη αγ-
γειογραφία του Κόλχου όπου ο Κύκνος κείτεται νεκρός ενώ πάνω από το πτώμα του μάχονται ο Ηρακλής με τον Άρη. Στη σκηνή εμφανίζονται ακόμη ο Δίας, η Αθηνά, ο Ιόλαος, ο Φόβος, ο Ποσειδών, ο Απόλλων, ο Διόνυσος κι ο Νηρέας.
* Ο Κων/νος Αθ. Οικονόμου, είναι δά-
σκαλος του 32ου Δημ. Σχ. - συγγραφέας
* Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου
Ίφικλος, Ποδάρκης και Κύκνος
Α΄ Φύλακος και Ίφικλος: Σημαντικά πρόσωπα της θεσσαλικής μυθολογίας είναι ο Φύλακος κι ο Ίφικλος, πατέρας και γιος αντίστοιχα. Ο Φύλακος, που ήταν ιδρυτής και βασιλιάς της πόλης Φυλάκης στη Αχαϊα Φθιώτιδα, είχε γιο τον Ίφικλο και κόρη την Αλκιμέδη (η οποία θα ήταν μελλοντική σύζυγος του Αίσονα και μητέρα του Ιάσονα). Όταν ο Ίφικλος ήταν ακόμα μικρό παιδί έκανε μια αταξία κι ο πατέρας του τον κυνήγησε με ένα μαχαίρι προσποιούμενος ότι θα το χρησιμοποιήσει. Όμως τα πόδια του τρομαγμένου παιδιού ήταν πολύ γρήγορα και αποκαμωμέ-
νος ο Φύλακος έμπηξε το μαχαίρι του στον κορμό μιας αγριαχλαδιάς, που αυτή σιγά-σιγά
με το πέρασμα των χρόνων το σκέπασε με τον φλοιό της. Ο Ίφικλος, όμως, είχε τόσο
πολύ τρομάξει με τον πατέρα του, ώστε, όταν μεγάλωσε, κατέστη ανίκανος για τεκνοποιία.
Όταν, χρόνια αργότερα, διαδέχτηκε στον θρόνο τον πατέρα του, ξέσπασε μια διαμάχη ανάμεσα σ’ αυτόν και τον θείο του Νηλέα, βασιλιά της Πύλου, για ένα φημισμένο κοπάδι βοδιών που ανήκαν στους προγόνους τους και το είχε στην κατοχή του ο Ίφικλος. Ο Νηλέας είχε βάλει σκοπό της ζωής του να αποκτήσει αυτό το κοπάδι, προκηρύσσοντας μάλιστα τους γάμους της κόρης του με όποιον θα κατόρθωνε να φέρει από τη Φυλάκη τα βόδια που ο ίδιος πίστευε ότι του ανήκαν.
Η κόρη του όμως, η Πηρώ, αγαπιόταν με τον Βία, τον γιο του Αμυθάοντα. Έτσι ο Βίας φο-
βούμενος μήπως χάσει την αγαπημένη του,έπεσε στα πόδια του αδελφού του, του Με-
λάμποδα, ζητώντας του, μιας και ήταν σπουδαίος μάντης και ήξερε τη γλώσσα των ζώων,
να τον βοηθήσει, αρπάζοντας το περιβόητο κοπάδι για λογαριασμό του Βία. Ο μάντης δέχτηκε κι αναχώρησε για το όρος Όθρυς, όπου και βρήκε το κοπάδι του Ιφίκλου το οποίο, δυστυχώς γι’ αυτόν, φυλάσσονταν από πολλούς βοσκούς και σκυλιά. Όταν ο Μελάμπους προσπάθησε να μπει στο μαντρί, συνελήφθη και παραδόθηκε στον βασιλιά Ίφικλο, ο οποίος διέταξε τη φυλάκισή του.
Για ένα χρόνο έμεινε αλυσοδεμένος σ’ ένα κελί και φυλάσσονταν από δυο φρουρούς: μια άπονη και σκληρή γυναίκα και έναν πονόψυχο άνδρα που προσπαθούσε να μην του κάνει τη ζωή του ακόμα πιο δύσκολη. Όμως, μάντης καθώς ήταν ο Μελάμπους, άκουσε μια μέρα κάποια
σκουλήκια που σιγότρωγαν το μεγάλο δοκάρι της οροφής, να συζητούν μεταξύ τους και
να λένε ότι το δοκάρι από στιγμή σε στιγμή,σαρακοφαγωμένο όπως ήταν, θα έπεφτε.
Αμέσως ζήτησε απ’ τους φύλακές του να βγουν όλοι έξω, όμως εκείνοι γελούσαν μαζί
του. Με τα πολλά τους έπεισε και, την ώρα που τον έβγαζαν έξω να τον πάνε σ’ άλλη φυλακή, το δοκάρι έσπασε και η οροφή έπεσε με πάταγο σκοτώνοντας τη γυναίκα φύλακα,που έβγαινε τελευταία. Όταν ο Ίφικλος κι ο γέρο-Φύλακος έμαθε τι είχε γίνει και κατάλαβαν ότι είχαν να κάνουν μ’ ένα μάγο, ένα μάντη, πήγαν να τον βρουν και τον ρώτησαν αν θα μπορούσε να γιατρέψει τον Ίφικλο ώστε να μπορεί να κάνει παιδιά-διαδόχους για τον θρόνο της Φυλάκης. Εκείνος δέχτηκε,
ζητώντας όμως για αντάλλαγμα την ελευθερία του και τα φημισμένα βόδια. Αφού συμφώνησαν, ο Μελάμπους θυσίασε ένα βόδι στον Δία και αφού το κομμάτιασε, ζήτησε απ’ όλα τα πουλιά του ουρανού να έρθουν για να φάνε το μερίδιό τους. Όταν αυτά μαζεύτηκαν,ο μάντης τα ρώτησε στη γλώσσα τους αν ξέρουν πώς μπορεί να γίνει καλά ο βασιλιάς.
Κανένα όμως από τα πουλιά δεν γνώριζε το παραμικρό, εκτός από έναν γύπα τόσο μεγάλης ηλικίας που δεν μπορούσε να πετάξει και φυσικά δεν είχε έρθει στη σύναξη. Έστειλαν τότε στρατιώτες που τον βρήκαν και τον μετέφεραν στο μάντη. Αυτός τους φανέρωσε την αιτία και τους είπε μάλιστα και τη γιατρειά του κακού: έπρεπε, είπε, να βγάλουν το ξεχασμένο μαχαίρι, που ήταν η αιτία της παιδικής φοβίας του βασιλιά, απ’ το δέντρο, να ξύσουν τη σκουριά του, να την ανακατέψουν με κρασί και να δώσουν να πιει απ’ αυτό ο Ίφικλος για δέκα συνεχόμενες μέρες. Έτσι ο Ίφικλος γιατρεύτηκε και έδωσε στον Μελάμποδα τα βόδια ο οποίος τα παρέδωσε στον
Νηλέα για να παντρευτεί ο αδελφός του την όμορφη Πηρώ, πράγμα που έγινε. Ο Ίφικλος,που ήταν νυμφευμένος με την Αστυόχη, τελικά απέκτησε δυο γιους, τον Πρωτεσίλαο και τον Ποδάρκη. Αργότερα τον συναντάμε μεταξύ των ηρώων της Αργοναυτικής εκστρατείας.
Β΄ Ποδάρκης: Ο δεύτερος γιος του Ιφίκλου, ο αδελφός του Πρωτεσιλάου, Ποδάρκης, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του πατέρα του επειδή ήταν πολύ γρήγορος στο τρέξιμο, πολέμησε ηρωικά για εννιά χρόνια στην Τροία. Σκοτώθηκε τον τελευταίο χρόνο της πολιορκίας απ’ τη σύμμαχο των Τρωάδων Πενθεσίλεια, τη βασίλισσα των Αμαζόνων. Ο Παυσανίας, ο Πίνδαρος και ο Φιλόστρατος αναφέρουν ότι υπήρχαν τρόποι λατρείας για τους δυο αδελφούς ήρωες (Πρωτεσίλαο και Ποδάρκη) σε διάφορους τόπους: στη Φυλάκη,στον Ελαιούντα της Θράκης και αλλού, όπου και διοργανώνονταν αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του.
Γ΄ Κύκνος, ο γιος του Άρη: Υπήρξε ο γνωστότερος γιος του θεού Άρη. Μητέρα του ήταν η Πελόπεια ή η Πυρήνη. Ο Κύκνος αποπειράθηκε κάποτε να σκοτώσει τον ονομαστό ήρωα Ηρακλή. Από τον μύθο του αγώνα μεταξύ Κύκνου και Ηρακλέους γράφτηκε το, κακώς, αποδιδόμενο στον Ησίοδο έργο «Ασπίς Ηρακλέους”. Πηγαίνοντας, λοιπόν, κάποτε ο Ηρακλής και ο Ιόλαος στον Κύηκα, τον βασιλιά της Θεσσαλικής Τραχίνας, συνάντησε στον ναό του Απόλλωνα στις Παγασές τον Κύκνο με τον πατέρα του Άρη.
Ο Κύκνος ήταν σύζυγος της κόρης του Κύηκα κι έκοβε τα κεφάλια όσων περνούσαν από
εκεί επειδή ήθελε να χτίσει με τα κρανία ναό προς τιμήν του πατέρα του (!). Ο Ηρακλής μονομάχησε μαζί του και τον σκότωσε , ενώ, με τη βοήθεια της Αθηνάς, τραυμάτισε ακόμη και τον Άρη που είχε σπεύσει να βοηθήσει τον γιο του. Ο Κύηκας και οι περίοικοι έθαψαν τον Κύκνο,
αλλά ο τάφος του παρασύρθηκε από τα νερά του ποταμού Αναύρου που εκβάλλει στον
Παγασητικό κόλπο. Σύμφωνα με τον Παυσανία αυτό το περιστατικό συνέβη στις όχθες του Πηνειού, ενώ κατά τον Απολλόδωρο η μονομαχία έλαβε χώρα στο ναό της Ιτώνος, στις Παγασές.
Τη στιγμή που ο Άρης μπήκε ανάμεσα στους αντιπάλους, έπεσε ένας κεραυνός σταλμένος από τον Δία ανάμεσά τους και σταμάτησε η μάχη. Η αναμέτρηση Ηρακλή-Κύκνου αποτέλεσε ένα από
τα προσφιλέστερα θέματα της αρχαϊκής τέχνης. Στον θρόνο του Αμυκλαίου Απόλλωνα
εικονιζόταν η «Ηρακλέους μονομαχία προς Κύκνον», ενώ στην Ακρόπολη της Αθήνας
η σκηνή «Κύκνος Ηρακλεί μαχόμενος». Ακόμη χαρακτηριστική είναι η μελανόμορφη αγ-
γειογραφία του Κόλχου όπου ο Κύκνος κείτεται νεκρός ενώ πάνω από το πτώμα του μάχονται ο Ηρακλής με τον Άρη. Στη σκηνή εμφανίζονται ακόμη ο Δίας, η Αθηνά, ο Ιόλαος, ο Φόβος, ο Ποσειδών, ο Απόλλων, ο Διόνυσος κι ο Νηρέας.
* Ο Κων/νος Αθ. Οικονόμου, είναι δά-
σκαλος του 32ου Δημ. Σχ. - συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου