Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα

ΤΟΥ ΝΙΚ. ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com

 

Η ΔΥΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ - Α’

Πριν από πέντε περίπου χρόνια (Απρίλιος 2016) είχαμε ξεκινήσει την περιγραφή των κτισμάτων τα οποία περιτριγύριζαν από τις τέσσερεις πλευρές την πλατεία Ταχυδρομείου[1]. Ξεκινήσαμε από την ανατολική, συνεχίσαμε στη βόρεια πλευρά της, και για λόγους

άσχετους από τη θέλησή μας σταματήσαμε στο σημείο αυτό. Σήμερα συνεχίζουμε την περιγραφή των κτιρίων της δυτικής πλευράς της πλατείας τα οποία έχουν μέτωπο επί της οδού Ρούσβελτ.
Η ονομασία πλατεία Ταχυδρομείου δεν υπήρξε ποτέ επίσημη. Πήρε κατά διαστήματα πολλές ονομασίες (Ρήγα Φεραίου, ταγματάρχου Κων. Λώρη, Herford, Δημ. Χατζηγιάννη, κ.ά.). Αλλά ενώ επίσημη ονομασία είναι σήμερα η Εθνάρχου Μακαρίου, όλοι εντόπιοι και ξένοι τη γνωρίζουν ως πλατεία Ταχυδρομείου. Η αιτία είναι το γεγονός ότι κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα στη βορεινή πλευρά της, στη γωνία με την οδό Αχιλλέως (Παναγούλη), ήταν εγκατεστημένο το Ταχυδρομείο και το Τηλεγραφείο και αργότερα συμπεριλήφθηκε και το Τηλεφωνείο (ΤΤΤ). Καθώς με τις υπηρεσίες αυτές οι Λαρισαίοι έρχονταν σε καθημερινή επαφή μαζί τους η γλώσσα επικοινωνίας τους συνήθισε τη λέξη Ταχυδρομείου, αν και ο χώρος της πλατείας ήταν άγονος και αδιαμόρφωτος και συνήθως φιλοξενούσε περιοδεύοντα θεάματα, κυρίως τσίρκα. Σε αντίθεση με την Κεντρική πλατεία, αυτή πάντοτε και μέχρι το 1955 περίπου, ήταν τόπος ησυχίας και ρεμβασμού, γιατί η περιοχή δεν είχε μεγάλη κίνηση, καταστήματα υπήρχαν ελάχιστα, ο φωτισμός της ήταν ανεπαρκής έως και διακριτικός. Ένα χαρακτηριστικό της πλατείας αυτής ήταν ότι ζωήρευε κατά τις ώρες που τελείωναν τα μαθήματα του Αρσακείου[2]. Τότε κατακλυζόταν από νεαρούς ερωτιδείς της εποχής, οι οποίοι απηύθυναν γλυκόλογα, χαριεντίζονταν και με πειράγματα ενοχλούσαν τις Αρσακειάδες που κατέκλυζαν την οδό Ασκληπιού, με προορισμό την επιστροφή στις κατοικίες τους.
Επιστέφουμε στο θέμα μας, και αρχίζουμε την περιγραφή της δυτικής πλευράς της πλατείας Ταχυδρομείου από τη διασταύρωση της οδού Ρούσβελτ με την Κούμα, καθώς όπως θα διαπιστώσετε έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Παλαιότερα η οδός Ρούσβελτ ονομαζόταν οδός Φαρσάλων. Ο Κώστας Περραιβός αναφέρει για τον δρόμο αυτόν ότι μέχρι το 1883 διακοπτόταν στο σημείο όπου σήμερα διασταυρώνεται με την οδό Πατρόκλου[3]. Από το σημείο αυτό μέχρι και την Τρίγωνη πλατεία ο δρόμος καλυπτόταν από μεγάλες, ξυλόπηκτες (με τσατμάδες) οικοδομές οι οποίες ανήκαν σε Οθωμανούς κατοίκους της πόλης. Μια παρέα άτακτων νεαρών, που την αποτελούσαν γνωστοί παλιοί Λαρισαίοι (αδελφοί Σταύρος και Νικόλαος Φίλιος, Σωκράτης Γκολφινόπουλος, Αδαμάντιος Νικολαΐδης, Θρασύβουλος Μακρής), κάποιο βράδυ του 1883 όταν οι μουσουλμάνοι εόρταζαν το Ραμαζάνι, βάλανε φωτιά στα σπίτια. Η καταστροφή τους αυτή στάθηκε αφορμή να εφαρμοσθεί στο συγκεκριμένο σημείο το νέο ρυμοτομικό σχέδιο, με τη διάνοιξη της οδού Φαρσάλων[4]. Μεταπολεμικά ο δρόμος αυτός μετονομάστηκε σε Φρ. Ρούσβελτ προς τιμήν του προέδρου των ΗΠΑ. Η οδός Φαρσάλων σήμερα βρίσκεται σε άλλο σημείο. Αρχίζει από την Πολυτεχνείου σαν προέκταση της Παναγούλη και συνεχίζεται προς τα Πυροβολικά.
Οδοιπορώντας την οδό Ρούσβελτ προς την πλατεία Ταχυδρομείου, ακολουθούμε το δεξιό πεζοδρόμιο. Στη γωνία με την Κούμα υπήρχε παλαιότερα το αρχοντικό του Δημοσθένη Καρανίκα, ένα θαυμάσιο διώροφο οικοδόμημα με υπόγειο, δομημένο αρχιτεκτονικά με νεοκλασική μορφή. Ήταν ένα από τα καλύτερα της παλιάς Λάρισας, κτίστηκε περί το 1920, διατηρήθηκε για πενήντα χρόνια σχεδόν και κατεδαφίσθηκε από τον ιδιοκτήτη το 1968 για να θεμελιωθεί μια νέα οικοδομή. Αργότερα στεγάστηκε σ’ αυτήν το φαρμακείο του Αγορογιάννη και δίπλα του το ανθοπωλείο του Ζμπήτα. Στη συνέχεια τα δύο αυτά καταστήματα, μαζί με άλλα δύο μικρότερα συνεχόμενα, επί της Ρούσβελτ, κάλυψαν τον χώρο όπου υψώθηκε η σημερινή πολυώροφη οικοδομή.
Δίπλα ακριβώς από το νεοκλασικό του Δημοσθένη Καρανίκα βρισκόταν ένα άλλο αρχοντικό που ανήκε στους αδελφούς Ιωάννη και Σοφοκλή Σηλυβρίδη. Ήταν διώροφο και αρκετά μεγάλο. Γύρω στα 1930 το οίκημα αυτό ενοικιάσθηκε από το Υπουργείο Στρατιωτικών για να χρησιμοποιήθηκε ως Λέσχη Αξιωματικών της Φρουράς Λαρίσης. Όταν η Λέσχη αυτή μεταφέρθηκε στο νεοκλασικό του Στεφάνοβικ[5], το ίδιο οίκημα χρησιμοποιήθηκε ως «Κέντρον Κοινωνίας», ουσιαστικά σε κέντρο διασκεδάσεως, όπου πραγματοποιούνταν διάφορες κοσμικές συγκεντρώσεις, χοροί και άλλα κοινωνικά γεγονότα. Σήμερα στη θέση του υψώνεται το ξενοδοχείο «Μετροπόλ».
Στη συνέχεια φθάνουμε στη γωνία όπου διασταυρώνεται η Ρούσβελτ με την οδό Παπακυριαζή. Πριν και από το 1920 στο σημείο αυτό υπήρχε κάποιο διώροφο κτίριο, με αυλή επί της οδού Φαρσάλων (Ρούσβελτ), το οποίο λειτουργούσε ως ξενοδοχείο με το όνομα «Κατερίνη». Ήταν κατ’ ευφημισμόν ξενοδοχείο, γιατί στην πραγματικότητα ήταν ένα άθλιο κτίριο με τη μορφή πανδοχείου, το οποίο φιλοξενούσε ως επί το πλείστον αρτίστες της εποχής, οι οποίες δούλευαν στα καφωδεία και τα καφέ σαντάν της Λάρισας και ουσιαστικά είχε καταντήσει οίκος ανοχής. Όταν το ξενοδοχείο «Κατερίνη» γκρεμίσθηκε, στη θέση του κτίσθηκε ένα διώροφο κτίριο. Στον επάνω όροφο είχε εγκαταστήσει το οδοντιατρείο του ο νεαρός την περίοδο εκείνη Ιωάννης Βαγενάς. Αργότερα στο ίδιο σημείο στεγάσθηκε χαρτοπαικτική λέσχη. Σε ένα από τα καταστήματα του ισογείου είχε το γραφείο του ο Λέανδρος Παρασκευάς, παραγγελιοδόχος το επάγγελμα. Κατά τη διάρκεια της κατοχής αναγκάστηκε να κλείσει το κατάστημά του και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Μεταπολεμικά στη θέση αυτήν υπήρχε το πρακτορείο αυτοκινήτων Γεωργίου Νικ. Πράσσα, το οποίο εξυπηρετούσε με λεωφορεία την υπεραστική συγκοινωνία με Τρίκαλα, Καρδίτσα, Βόλο και Κοζάνη, όπως αναφέρει η επιγραφή στη φωτογραφία του Τάκη Τλούπα που δημοσιεύεται. Επίσης το ίδιο πρακτορείο εξυπηρετούσε και το 25ο Κοινό Ταμείο φορτηγών αυτοκινήτων Κοζάνης. Οι γιοί του Νικόλαος και Λάκης Πράσσας το μετέτρεψαν αργότερα σε πρατήριο καυσίμων. Δίπλα του υπήρχε και το εστιατόριο «Λούκουλος».
(Συνεχίζεται)

 

 

[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-Γ’(2016), Λάρισα (2019) σελ. 67-78.
[2]. Για όσους το αγνοούν, σημειώνω ότι στη Λάρισα μέχρι το 1937 λειτουργούσε Αρσάκειο, το οποίο όμως καταργήθηκε για να ιδρυθεί η Παιδαγωγική Ακαδημία. Οι εγκαταστάσεις του Αρσακείου στεγάζονταν σε δύο διώροφα κτίρια, τα οποία με τον σεισμό του 1941 καταστράφηκαν, ισοπεδώθηκαν και μεταπολεμικά κτίστηκε το κτήριο το οποίο στέγαζε τις υπηρεσίες του ΙΚΑ. Προ ετών κατεδαφίστηκε και το κτήριο του ΙΚΑ και σήμερα υπάρχει από χρόνια ένας ακάθαρτος γηπεδικός χώρος στη γωνία των οδών Ασκληπιού και Ηπείρου.
[3]. Ολύμπιος (Περραιβός Κώστας). Η Λάρισα που χάθηκε, εφ «Λάρισα», φύλλο της 18ης Δεκεμβρίου 1972.
[4]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-Β’(2015), Λάρισα (2018) σελ. 141-144.
[5]. Το αρχοντικό αυτό είχε μια συνεχόμενη εναλλαγή ιδιοκτησίας. Βλέπε του ιδίου: Αρχοντικό Στεφάνοβικ. Η ιδιοκτησιακή ιστορία του, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 20ης Δεκεμβρίου 2020. Ο δικηγόρος Ευστάθιος Ιατρίδης ήταν διαχειριστής όλων των κτημάτων στη Θεσσαλία των αδελφών Ιωάννη και Παύλου Στεφάνοβικ. Το 1902, μετά τον θάνατο του Παύλου (1901), ο Ιωάννης Στεφάνοβικ δώρισε το αρχοντικό τους που βρισκόταν στην αρχή της οδού Παπακυριαζή στον Ευστάθιο Ιατρίδη ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του που τους προσέφερε.