Ο.Υ.Η.Λ.

Η ιστορία που λέγεται ΟΥΗΛ (Οργανισμός Υδρευσης Ηλεκτροφωτισμού Λάρισας) έχει βαθιές τις ρίζες της στον χρόνο. Ο ιστορικός-ερευνητής κ. Νίκος Παπαθεοδώρου παραθέτει στην «ΕτΔ» κάποια ενδιαφέροντα κομμάτια της ιστορίας του ΟΥΗΛ. Το θέμα Ύδρευση είχε τεθεί για την πόλη της Λάρισας από πολύ νωρίς. Υπάρχουν δημοσιεύματα εφημερίδων του 1892 όπου αναφέρεται πως το ζήτημα διοχέτευσης ύδατος από τον Πηνειό πρέπει να θεωρείται λυμένο. Βέβαια αυτό αποδείχθηκε τελικά ουτοπία. Τον Μάρτιο του 1909, έπειτα από ανταλλαγές απόψεων και έντονες συζητήσεις, το Δημοτικό Συμβούλιο με δήμαρχο τον Αχιλλέα Αστεριάδη, έλαβε την απόφαση να αναθέσει στην εταιρία «Πηνειός» του ομίλου Ανεμογιάννη, την εκτέλεση έργων ύδρευσης και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με κύριο αντικείμενο τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης και την εκμετάλλευση τους από την εταιρία για πενήντα χρόνια. Όλοι θεωρούσαν την περίοδο εκείνη ότι ο ηλεκτροφωτισμός και η ύδρευση της Λάρισας δεν αποτελούσαν πολυτέλεια, αλλά επείγουσα ανάγκη. Όμως οι μικρές οικονομικές δυνατότητες της εταιρίας αυτής δεν της επέτρεψαν να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της και να εκτελέσει τα έργα τα οποία είχε συμφωνήσει με τον Δήμο. Αναγκάσθηκε λοιπόν το 1912 να εκχωρήσει τη σύμβαση στη γαλλική εταιρία «Omnium». Στη διαδικασία παραχώρησης ενώπιον συμβολαι- ογράφου των Αθηνών δεν παρευρέθηκε αντιπρόσωπος της Δημοτικής αρχής της Λάρισας, έγινε όμως μετά από συμφωνία με τον Δήμο Λαρίσης. Οι συζητήσεις στο Δημοτικό Συμβούλιο γύρω από το θέμα της σύμβασης αυτής ήταν ατέρμονες, όπως συμπεραίνεται και από την ανάγνωση των Πρακτικών και τελικά οδήγησαν σε έκπτωση από το δημαρχιακό αξίωμα του δημάρχου Αχιλλέα Αστεριάδη. Η «Omnium» κατόρθωσε το 1914 να ηλεκτροδοτήσει μόνο το κεντρικό τμήμα της πόλεως και έτσι οι Λαρισαίοι «είδον το φώς το αληθινόν», όπως ανέφερε ο Τύπος της εποχής. Παρ’ όλα αυτά όμως, τα χρόνια περνούσαν και η «Omnium» δεν προχωρούσε τα έργα. Οι προ- σπάθειες ανάπτυξης του ηλεκτροφωτισμού είχαν τελματώσει, ενώ τα έργα της ύδρευσης δεν είχαν ακόμα αρχίσει. Ο Μιχαήλ Σάπκας με την ανάληψη της δημαρχίας το 1914 διαμαρτυρή- θηκε έντονα για τη στασιμότητα της γαλλικής εταιρίας. Οι «βαρελάδες» οι οποίοι είχαν εν τω μεταξύ αντικαταστήσει του «σακατζήδες», εξακολουθούσαν να διανέμουν το νερό που αντ- λούσαν από την κοίτη του Πηνειού στους δρόμους της πόλης, χωρίς καμιά υγιεινή προφύ- λαξη. Αλλά καθώς την εποχή αυτή μαίνονταν οι μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η γαλ- λική εταιρία διέκοψε τις κατασκευαστικές εργασίες της, οι οποίες εξ άλλου δεν είχαν προ- χωρήσει σημαντικά, επειδή τα υψηλόβαθμα στελέχη και οι μηχανικοί της, Γάλλοι υπήκοοι οι περισσότεροι, επέστρεψαν στη χώρα τους για να πάρουν μέρος στις πολεμικές επιχειρή- σεις. Έτσι τα έργα του ηλεκτροφωτισμού και της ύδρευσης της πόλης λίμνασαν. Με το τέλος του πολέμου η εταιρία φάνηκε να μην δείχνει καμία διάθεση να συνεχίσει τα έργα. Ο κίνδυνος επομένως να βρεθεί η πόλη στο σκοτάδι ήταν πολύ μεγάλος. Έτσι ο Δήμος αναγκάσθηκε τον Οκτώβριο του 1924 να κηρύξει την «Omnium» έκπτωτη και εν συνεχεία να την εξαγοράσει. Στο σημείο αυτό ανέλαβαν πρωτοβουλία προσωπικότητες της τοπικής κοινωνίας και επαγγελματικές οργανώσεις. Όλοι αυτοί προχώρησαν στην ίδρυση συνε- ταιρισμού καταναλωτών με την επωνυμία Ε.Υ.Η.Λ., «Εταιρία Υδρεύσεως και Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης». Τον Ιούνιο του 1925 εξαγόρασαν από την «Omnium» το προνόμιο και τις εγκαταστάσεις που είχε στην πόλη. Όμως η απομάκρυνσή της δεν υπήρξε ειρηνική. Η ειδησεογραφία της εποχής αναφέρει ότι ο Σάπκας, επικεφαλής ομάδος πολιτικών «μπράβων», κατέλαβε πραξικοπηματικά τα γραφεία της «Omnium», τα οποία βρίσκονταν εκεί όπου οικοδομήθηκε σήμερα το Δημοτικό Θέατρο και παλαιότερα ήταν το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού του Ο.Υ.Η.Λ. Δύο μήνες μετά, τον Αύγουστο του ίδιου έτους, η Ε,Υ.Η.Λ. έλαβε νομική υπόσταση με τη δημοσίευση του καταστατικού της στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως, συνήλθε σε σώμα και η προεδρία του διοικητικού συμβουλίου ανατέθηκε στον Μιχαήλ Σάπκα. Πρώτη φροντίδα της εταιρίας ήταν να αγορασθούν νέες ισχυρές πετρελαιομηχανές και να τεθεί σε υγιείς βάσεις ο κανονισμός λειτουργίας της. Λίγους μήνες αργότερα, στις δημοτικές εκλογές της 25ης Οκτωβρίου 1925, ο Μιχαήλ Σάπκας εκλέχθηκε δήμαρχος, και φυσικά παραιτήθηκε από πρόεδρος της εταιρίας. Έτσι τώρα από άλλη θέση βρήκε την ευκαιρία να δραστηριοποιηθεί για την πρόοδό της. Εισηγήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο την «καθ’ υπεροχήν συμμετοχήν του Δήμου Λαρίσης» στα οικονομικά της εταιρίας και αναλώθηκε προσωπικά στη δύσκολη εξεύρεση πόρων μέσω τραπεζικών δανείων, με τη μεσολάβηση πολιτικών προσώπων. Τελικά, με κόπους και θυσίες ο Μιχ. Σάπκας κατόρθωσε να αντιπαλέψει τα εμπόδια, να ολοκληρώσει τα έργα Ύδρευσης και Ηλεκτροφωτισμού, να κατασκευάσει στον χώρο που είχε η «Omnium» το κτίριο που θα στε- γαζόταν το μεγάλο εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής, να ολοκληρωθεί ο Υδατόπυργος και η πόλη να έχει στη διάθεσή της άφθονο και υγιεινό νερό και φως για τις ανάγκες των κατοίκων της. Έτσι όνειρα και προσδοκίες ετών εκπληρώθηκαν με επιτυχία μέχρι το 1930. Όταν πλέον όλα ήταν έτοιμα ο δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας προσκάλεσε τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο να εγκαινιάσει τα έργα την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου του 1930. Τις πρώτες μεσημβρινές ώρες της ημέρας ο πρωθυπουργός περιηγήθηκε την περιοχή του Υδατόπυργου με ξεναγό τον διευθυντή των Τεχνικών Υπηρεσιών Αντώνιο Φασούλα, μηχανολόγο-ηλεκτρολόγο, συνοδευόμενο από τον Δήμαρχο και άλλους υπηρεσιακούς παράγοντες. Η τελετή των εγκαινίων έγινε στην αίθουσα του Εργοστασίου Ηλεκτροφωτισμού στην οδό Κουμουνδούρου, όπου σήμερα δεσπόζει το ημιτελές κτίριο του Δημοτικού Θεάτρου. Προηγήθηκε αγιασμός από τον μητροπολίτη Λαρίσης Αρσένιο, ακολούθησαν οι ομιλίες του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρίας Μιχαήλ Μπούρα, του δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα και του Ελευθερίου Βενιζέλου και εν συνεχεία ο πρωθυπουργός έθεσε σε κίνηση τη μηχανή του ηλεκτροφωτισμού και άνοιξε τη βρύση, από το νερό της οποίας ράντισε το πλήθος των παρισταμένων. Μετά το τέλος της τελετής, ενθουσιασμένος ο Βενιζέλος από το γεγονός ότι ολόκληρο το έργο ύδρευσης της πόλης, αξίας 20 εκατομμυρίων δραχμών, εκτελέσθηκε αποκλειστικά από οικονομικούς πόρους των πολιτών και του Δήμου, χωρίς καμία κρατική ενίσχυση, κάλεσε τους Αθηναίους δημοσιογράφους οι οποίοι τον συνόδευαν και τους είπε τα εξής κολακευτικά λόγια για τον δήμαρχο και τους πολίτες της Λάρισας: «Να γράψετε παρακαλώ εις τας εφημερίδας σας, ότι τα έργα της Υδρεύσεως και του Ηλεκτροφωτισμού της Λαρίσης εξετελέσθησαν δια μόνον των οικονομικών δυνάμεων του τόπου, επί τη βάσει μόνον ενός ιδιοτύπου νόμου, την έκδοσιν του οποίου προεκάλεσεν ο Δήμος Λαρίσης και να καλέσητε τους Δημάρχους όλων των πόλεων της Ελλάδος να λάβουν ως υπόδειγμα εις την εκτέλεσιν δημοτικών έργων την Λάρισαν». Και δεν ήταν μόνον αυτό. Επιστρέφοντας ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως στην Αθήνα, απέστειλε στον Σάπκα επαινετική επιστολή: Η αγαστή συνεργασία μεταξύ των δύο συνεχίσθηκε. Ο δήμαρχος ζήτησε τον Ιούλιο του 1931, μέσω του Γενικού Διευθυντού του πολιτικού του γραφείου Π. Τσιμπιδάρου, τη βοήθεια του Ελευθερίου Βενιζέλου για την ατελή εισαγωγή διαφόρων υλικών σχετικών με την ύδρευση της Λάρισας και η βοήθεια από την Κυβέρνηση ήλθε ταχύτατα. Στις 10 Φεβρουαρίου 1932 άρχισε η λειτουργία των λουτρών της Ηλεκτρικής Εταιρείας, τα οποία βρισκόταν στη Β.Δ. γωνία του οικοπέδου του ΟΥΗΛ, στη γωνία των οδών Κουμουνδούρου και Βασιλίσσης Φρειδερίκης (σήμερα Ανθίμου Γαζή). Όπως διαβάζουμε στην ειδησεογραφία της εποχής, είχαν κατασκευασθεί με το ευ- ρωπαϊκότερον σύστημα και λειτουργούσαν καθημερινά (και Κυριακές) από τις 8 το πρωί μέχρι στις 9 το βράδυ. Τα λουτρά εξακολούθησαν τη λειτουργία τους και μεταπολεμικά, μέχρι την παραχώρηση του ηλεκτροφωτισμού της πόλεως στη ΔΕΗ.

ελευθερία λάρισας