Κένταυροι

Κένταυρος εναντίον Λαπίθη Χείρων και Αχιλλέας

Σεμπ. Ρίτσι, Κενταυρομαχία

Η Θεσσαλία του Μύθου

Α’ ΚΕΝΤΑΥΡΟΙ: Οι Κένταυροι κατά μία εκ-

δοχή εμφανίστηκαν στο προσκήνιο της μυθι-

κής Θεσσαλίας, από την ένωση του Ιξίωνα

και της Νεφέλης. Υπάρχει όμως και μια δεύ-

τερη εκδοχή γι’ αυτούς. Σύμφωνα μ’ αυτήν,

όταν ο Ιξίων ήταν ακόμα βασιλιάς των Λαπι-

θών της Λάρισας, ένα κοπάδι εξαγριωμένων

ταύρων, που είχαν καταφύγιο στο Πήλιο, άρ-

χισε να εξορμά και να καταστρέφει τις αγρο-

τικές καλλιέργειες των Θεσσαλών. Βλέποντας

αυτή την κατάσταση ο Ιξίων, επικήρυξε τους

ταύρους, υποσχόμενος μεγάλες αμοιβές. Τότε

παρουσιάστηκε μια ομάδα δυνατών νέων που

επέβαιναν σε άλογα. Αυτοί λοιπόν με τα ακόν-

τιά τους και τα τόξα τους εξολόθρευσαν τους

ταύρους. Γίνονται λοιπόν στον μύθο οι πρώτοι

που επινόησαν την «ιππικήν τέχνην» και πή-

ραν την ονομασία Ιπποκένταυροι ή Κένταυροι

(από το «κεντώ»- τρυπώ και το «ταύρος»),

επειδή κέντησαν ή τρύπησαν (χτύπησαν) τους

ταύρους. Εδώ βλέπουμε ότι ο μύθος ουσια-

στικά καλύπτει, όπως άλλωστε και οι περισ-

σότεροι μύθοι, ένα ιστορικό γεγονός: την εξη-

μέρωση των αλόγων. Οι Κένταυροι παρουσιά-

ζονταν από τη μέση και πάνω σαν άνθρωποι

και στο κάτω μέρος σαν άλογα (ίπποι). Αρχικός

τόπος κατοικίας τους ήταν οι νότιες υπώρειες

της Όσσας και η περιοχή του Πηλίου ως το

Τισσαίον όρος, λίγο πιο βόρεια από το σημε-

ρινό Τρίκερι. Αργότερα, στην τελευταία φάση

της μυθικής μεταομηρικής εποχής, τους εν-

τοπίζουμε στη νότια Πελοπόννησο, όπου εί-

χαν καταφύγει, κυνηγημένοι από τον Ηρακλή,

κοντά στο ακρωτήριο Μαλέας μέχρι και το

όρος Πάρνωνας. Θεωρούνταν κακόψυχοι, κλέ-

φτες και μισάνθρωποι, πλην ελαχίστων εξαι-

ρέσεων, όπως αυτή του μυθικού δασκάλου

του Αχιλλέα, Κενταύρου Χείρωνα. Αξίζει να

σημειωθεί ότι το όνομα του Κενταύρου Νέσ-

σου, γνωστού από τον θάνατο του Ηρακλή,

δόθηκε σε λίμνη της ανατολικής Θεσσαλίας

(Νεσσωνίτις).

Β’ ΚΕΝΤΑΥΡΟΜΑΧΙΑ: Επόμενος βασιλιάς

των Λαπιθών της Λάρισας είναι ο Πειρίθους.

Στα χρόνια της βασιλείας του οι Κένταυροι

είχαν επεκταθεί σε όλη την περιοχή της ανα-

τολικής Θεσσαλίας, από τη λίμνη Βοιβηίδα

μέχρι τις ακτές του Αιγαίου. Στη γαμήλια εορ-

τή του βασιλιά Πειρίθου με την Ιπποδάμεια,

την κόρη του Άτραγα, ήρθαν ως καλεσμένοι

πολλοί, ανάμεσά τους και οι Κένταυροι, καθώς

και ο αδελφικός φίλος του Πειρίθου, ο γνω-

στός Θησέας. Όμως, αυτός ο γάμος έμελλε να

γίνει η αφορμή του μακροχρόνιου πολέμου

Λαπιθών - Κενταύρων, που έμεινε γνωστός

με το όνομα Κενταυρομαχία. Στο τραπέζι αυτό

του γάμου, κι ενώ οι συνδαιτημόνες είχαν έρ-

θει σε κατάσταση ευθυμίας, ένας από τους

σημαντικότερους Κενταύρους, ο Ευρυτίων,

έχοντας μεθύσει, προσπάθησε να αρπάξει την

ίδια τη νύφη. Όμως ο Θησέας κατάφερε με

αποφασιστική γρηγοράδα να διασώσει την Ιπ-

ποδάμεια. Οι υπόλοιποι Κένταυροι, επειδή

φοβήθηκαν τα αντίποινα που θα ακολουθού-

σαν, αποχώρησαν απ’ τη Λάρισα. Δυστυχώς

ο Ευρυτίων παρέμεινε αιχμάλωτος των Λαπι-

θών και δέχτηκε ατιμωτική ποινή απ’ αυτούς.

Του κόψανε τη μύτη και τα αυτιά. Μετά από

αυτό του επέτρεψαν να φύγει ταπεινωμένος

για το Πήλιο. Αυτή ήταν η αφορμή των συγ-

κρούσεων Θεσσαλών - Κενταύρων, που κα-

τέληξε στην οριστική εκδίωξη των τελευταί-

ων, με τη βοήθεια του θεού Απόλλωνα, ως

τη νότια Πίνδο. Αξίζει να αναφέρουμε τα δια-

σωθέντα ονόματα των ηρώων αυτής της σύγ-

κρουσης, όπως διασώθηκαν από αρχαίους

συγγραφείς. Απ’ την πλευρά των Λαπιθών: Οι-

λέας, Εξάδιος, Φάληρος, Πρόλοχος, Μόψος,

καθώς και ο φίλος του Πειρίθου Θησέας. Απ’

τους Κενταύρους: Πετραίος, Άσβολος, Άρκτος,

Ούρειος, Περιμήδης, Μίμας, Δρύαλος και οι

δυο γιοι του Πευκέα.

Γ’ Ο ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ΧΕΙΡΩΝ: Αναφερθήκαμε

στην ωμότητα και βιαιότητα των Κενταύρων,

σημειώνοντας παράλληλα την εξαίρεση του

Χείρωνα. Ο Χείρων θεωρούνταν γιος του Κρό-

νου και της Φιλλύρας και λόγω ακριβώς της

πατρικής του καταγωγής ανήκε στη γενιά των

θεών. Γεννήθηκε στις όχθες της Βοιβηίδας

λίμνης και ζούσε στο Πήλιο, απομονωμένος

απ’ τους άλλους Κενταύρους, στο Χειρώνιον

άντρον, δηλαδή σε μια σπηλιά, που βρισκόταν

σε μεγάλο ύψομετρο του βουνού. Παντρεύ-

τηκε μια Ναϊάδα, τη Χαρικλώ, και γέννησε

τέσσερα παιδιά. Στη σπηλιά του ανατράφηκε

και ανδρώθηκε μια σειρά Ελλήνων ηρώων

όπως οι: Ακταίων, Ιππόλυτος, Κέφαλος, Αμ-

φιάραος, Κάστορας και Πολυδεύκης, Νέστο-

ρας, Θησέας, Μελέαγρος, Τελαμώνας, Αίαντας,

Διομήδης, Οδυσσέας, Πρωτεσίλαος, Ιάσονας

και ο κορυφαίος Θεσσαλός ήρωας Αχιλλέας.

Ήταν σοφός, πράος, δίκαιος και αγαπούσε

τους ανθρώπους, ενώ ήταν σπουδαίος στην

ανακούφιση των πόνων και γενικά στην ια-

τρική. Βρήκε όμως τον θάνατο απρόσμενα

στο ακρωτήρι του Μαλέα από τον Ηρακλή, ο

οποίος τον τραυμάτισε κατά λάθος στο γόνατο

με βέλος. Παρ’ όλο που ήταν αθάνατος, δεν

άντεχε τους πόνους και ζήτησε απ’ τον Προ-

μηθέα να ανταλλάξει την αθανασία του με τη

δική του θνητή ζωή. Έτσι έγινε ο Προμηθέας

αθάνατος, ενώ τα βάσανα του Χείρωνα πήραν

τέλος με τον ηθελημένο θάνατό του.